Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
222
+sautpeniiigur
og síðar skattur; mannvirðing i héraði og á þingi bygðist
lika á þvi, að menn væru skattbænclur og sjálfbjarga.1)
Pað er ljós vottur þess, hve fornmenn álitu
nautgriparækt-ina þýðingarmikla fyrir þjóðfélagið. að sveitirnar höfðu
samábvrgðar-vátrygging á nautpeningi og húsum, þetta
tvent þótti þeirn mestu varða. »Ef fallsótt kemur í fé
manns. svá at fellur fjórðungur nautfjár þess, er hann
liefir, eða meiri hlutur, þá skulu hreppsmenn bæta honum
skaða.« Enginn fekk þó meiri skaða bættan en hálfan.
Skaðabætur skyldi borga eftir efnahag manna í hreppnum,
þó var enginn skyldur að borga meira en 1 °/o, 6 álnir af
hverju hundraði 6 álna aura; ef fleiri menn biðu skaða á
einum missirum, þá skyldi jafnt öllum bæta, til þess 6
álnir eru af hundraði hverju goldnar, en ef það vinst eigi
til, skal jafna niður skaðabótunum að réttu hlutfalli, svo
að sá fái minni skaðabætur, er minni skaða hefir hlotið.8)
Engin vátrygging var höfð á öðrum fénaði.
Hinn mikli nautgripafjöldi fornaldarinnar minkar ekki
á næstu öldum. Pað er jafnvel sennilegt, að nautgripir
hafi á 14. og 15. öld verið fleiri en á lýðveldistimanum,
fornbréf og skjöl bera vott um ótrúlega mikinn
nautpen-ingsfjölda á ýmsum heimilum á þeim öldum; þó er
eðli-lega ekki hægt að fá vitneskju um búpening smábænda og
fátæklinga, margir þeirra liafa aðallega orðið að lifa við
leigufé, enda er kúgildafjöldi sá, sem biskupsstólar,
klaust-ur og auðmenn eiga með jörðum og á leigustöðum,
ákaf-lega mikill. Efnahagurinn hefir líklega verið jafnastur á
söguöldinni. meiri auður en fyrr var farinn að safnast til
Skiíli Magnússon telur í »Sveitabónda« þann einan
bjargálna-mann í sveit. og sjálfbjarga, sem hefir 2 málnytukúgildi fyrir bvern
mann í heimili (Gl. Félagsrit IV. bls. 147).
2) Grágás, Staðarhólsbók, Xmhöfn 1879, bls. 260. K. Maurer: Is-
land, 1874, bls. 294—297. Bogi Th. Melsteö: Um ábyrgð á húsum og
nautfé í hinu íslenzka þjóðveldi (Búnaðarrit IX, 1895, bls. 41 — 51).
Yaltýr Guðmundsson: Vátrvgging á þjóðveldistimanum (Eimreiðin I,
bls. 45-47; IV, bls. 97-99).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
