Full resolution (TIFF) - On this page / på denna sida - Vokalharmoni i Stodmaalet (Marius Hægstad)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has been proofread at least once.
(diff)
(history)
Denna sida har korrekturlästs minst en gång.
(skillnad)
(historik)
i den same kasus til aa heita fate (ikkje fati som i isl.), av di
vokalen a i trøndsk ikkje tolde at der i næste staving kom i.
Det bundne kjenneord (artikel) enn, en, et (= hinn, hin, hit)
var i den eldste tid halde mykjegodt utanför desse reglarne, so
at til dømes baade fat og hús heitte i nominativ eintal fatet og
húset, men alt umkring 1300 er ogso desse formerne lagde inn
under ljodsamhøvet, so det vert fatet, men húsit.
Av heile denne merkelege ljodlog — ljodsamhøve eller
vokalharmoni — som i den gamalnorske tid hadde so stort eit raaderom
i norsk maal, er der i nynorsken no oftast berre nokre far atter
her og der i ymse maalføre. For det meste hev det gjenge so at
ein av vokalarne, jämnast e, hev fenge yvertaket i dei fleste eller
alle bøygningsformer, eller at e hev sigra i sume bøygningsformer,
og i i sume. Med andre ord: endingarne e og i rettar seg ikkje
lenger etter den ljoden som stavingi i fyre vegen hev, men etter
det grammatikalske umgrip dei skal tena som bøygningsformer
for. Veit me at eit maalføre hev former som hūs’e, krūt’e, [[** tone]] kann
me mest vera visse paa at det same maalføre alltid hev e i denne
formi, og at det difor ogso heiter fāt’e, år’e. [[** begge]] Hev maalføret hūs’i,
krūt’i, [[** begge]] vil det ogso hava fāt’i, år’i, [[** begge]] o. s. fr. Dei nytrøndske
maalføre i det heile hev fylgt denne same vegen. I Sudtrøndelag er
det e, som hev fenge yvertaket. so at i er sjeldhøyrd der i
endingar; i mesteparten av Nordtrøndelag hev ogso e mest aa segja i
verbalbøygningi, medan i hev breidt seg mykje utyver i ymse
former i substantivbøygning (som i hāni m. əuri m. skåli; [[**]] gtr.[1] hane,
surriði, skáler), og sterke particip (kommi, skolvi, [[**]] gtr. komet,
skolfet).
I bygderne inst inne umkring Trondheimsfjorden hev eg
likevel raaka paa ikkje so lite av det gamle ljodsamhøvet. I Beitstaden
ljodar det soleis enno i dei sterke particip: funni, [[**]] biti, men
komme, vere, gtr. funnit, bitit, komet, veret. Fraa Vannvik — ytst
paa Leksvikstrandi — er det uppgjeve for meg former som: fāt’e, [[**]]
men hūs’i; nåle, [[** begge]] men væddji; [[**]] hāne, men kubbi; tȳni, men dømme;
gtr. fatet, húsit, náler, veggir, [[** ogonek]] hane, [[** ligner speilvendt e!]] kubbi, týnir, dǿmer; — so det
kann henda at det gamle ljodskiftet enno er nokolund gjenomført
der. Det er heller ikkje umogelegt at ein kann finna far etter
det i maali millom Beitstaden og Leksviki nordanfor fjorden.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
