Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Åttonde häftet - Arne Garborg 1851—1921. Av Olav Midttun
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Olav Mi dt tim
alle moment med yverveldande logisk
makt. Han har ein högt utvikla sans
for samanheng i tankane og ein kvas
kritikk. Han kann polemisera, flira, hæda
og hjelpa til med den finaste ironi og
den beiskaste satire. Det var som ein
leik for han aa vera med i strid, det
var som fisken spelar seg i vatnet,
samstundes som han var den rolege
upplysningsmannen. Og han kunde gjera
sine meiningar levande i menni i bökene
sine og skapa fullgjeldande kunstverk, der
tendensen heilt var elt inn i kjöt og blod.
Det sette han millom dei fremste
bok-menner i Norig i ei sers rik litterær tid.
Alt i det fyrste verket han skreiv,
kritikken yver Ibsens heimsdrama,
»Keiser og Galilæer», verkar den 22—23
aars seminaristen som ein fullvaksen
mann, naar han kritiserar og dömer eit
av dei iderikaste og vandaste bokverk i
litteraturen vaar. Rett nok hadde han
skrive blad sidan han var 12—13 aar
gamal og övt upp sine stilistiske og
kritiske evnor. Men han vilde aldri
ha skyna verket som han gjorde um
det ikkje hadde vore skyldskap millom
dei sjelelege grunndrag hjaa Ibsen,
Julian og han sjölv. Han kjenner seg
sjölv att i Julians strid og tvil, det er
hans eige gudshöve som her er lagt
fram meir ope og miskunnlaust enn han
nokon gong hadde vaaga. Han har
kjent den same tyngsel og otte for ein
kravstor, streng gud, som har lagt
skuggar yver barne- og ungdomsaari hans,
og det har avla uppreisthug og ein
ustetta lengt etter venleik og samklang
hjaa han. Han »beder og bander
tillige». Men lei er han ikkje nögd med
Ibsen. Kravet hjaa han etter ei positiv
löysing av problemi finn han ikkje fyllt.
Knutane er berre formelt löyste. Den
inste saaraste brodden sit att. Dette er
sermerkt for Garborg; for han har alltid
freista koma til botnar i problemi og finna
eit logisk klaart, greidt standpunkt.
Berre nokre faa aar etter vaaga han
seg til aa kritisera Brandes og gav ei
analyse av hans serhaatt og
aandsverk-semd som seinare har sanna seg, men
som den gongen faa saag eller kom fram
med so klaart.
Snart bar det i strid for den norske
maalreisingi. Det hadde vore stilt nokre
aar og set noko vonlaust ut. Vinje var
död ( 1870) og »Dölen» slutta. Fjörtoft
og Krohn laag sjuke og hadde tagna.
Daa kjem Garborg med sitt verjemaal
for Kristofer Janson i »Aftenbladet», og
det ryk upp til ein kvass maalstrid. Han
fær til motmenner ein historisk
autoritet som professor L. L. Daae, ein
estetisk autoritet som Hartvig Lassen og
ein spraakleg som professor Johan Storm.
Men han rikte dei alle med si leikande
polemiske evne og sin
fyrstehandskjenn-skap til sjölve grunnspursmaalet. Han
hadde sjölv vakse upp i det norske
folke-maalet, og hadde sjölv röynt vanskane
med aa læra det norsk-danske
bokmaa-let og den hindring det hadde vore for
kunnskapstileigningi og utlöysingi av
evnone hans. Endaa han daa og
seinare fekk lovord for kor godt han skreiv
norsk-dansken, sa han sjölv at det var
ikkje hans maal, kunde ikkje frigjera
hans aandsgivnad. Dessutan var det
unasjonalt og soleis ei hindring for at
ein verkeleg sann norsk bokheim kunde
Flira—gäckas. Hæda—håna. Menni—personerna. Bokmann—författare. Heimsdrama—
världsdrama. Vand—svårtolkad. Blad—tidning. Skyna—förstå. Att—igen.
Gudshöve—förhållande till Gud. Otte—fruktan. Uppreisthug—upprorssinne. Ustetta—otillfredsställd. Sit att
—återstår. Serhaatt—egenart. Aandsverksemd—andligt arbete. Maalreisingi—målsträvande.
Vonlaus—hopplös. Tagna—tystna. Verjemaal—försvar. Kvass—skarp. Rikte—bemästrade.
Aandseivnad—beg-åvning Bokheim—litteratur.
420
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
