Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Åttonde häftet - Arne Garborg 1851—1921. Av Olav Midttun
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Olav Midttun
hadde handsama dei störste
autorite-tar imot. I 1878 kom det overlag
viktige vedtaket i odelstinget um den rett
folkemaalet fekk i barneskulen. Det har
Garborg gjort utkastet til, liksom han
ogso har vore med og forma ut det
viktige stortingsvedtaket i 1885, der det
norsk folkemaalet vart jamstelt med det
norske-danske bokmaalet.
Garborg tok ogso praktisk fat med
aa gjeva ut eit blad »Fedraheimen» paa
norsk maal. Der kunde han fritt faa
hevda sine politiske og spraaklege idear,
og det gjorde han med stor fynd og
djervleik. Men snart kom han inn i
ein kvass strid paa eit nytt umraade,
det religiöse. Alt fraa barneaari hadde
det religiöse problem kome han tett inn
paa livet, og han hadde tumla mykje
med det og etter kvart vunne seg fram
til aa lata den frie tanken faa raada.
Fyrebils hadde han tagt med sine
mei-ningar. Men daa Björnson hadde halde
sin manande tale »Vær i sandhed», maatte
Garborg ta klaar stode her ogso. Han
tok til i »Fedraheimen» aa gaa
kyrkje-læra etter i saumane, og han klædde sin
eigen strid og sine eigne vanskar i
diktform og kalla boki endefram »Ein
Fri-tenkjar». Endaa Garborg ikkje heilt
greidde aa lyfta emnet og menni upp
til verkeleg diktkunst, er det likevel so
mykje sjölvlevt og sjölvröynt i boki, at
ein enno vert teken av skildringane. Det
er den ævelege motgangen som ein ærleg
sanningssökjar möter i eit samfund som
lever paa stivna meiningar og formlar.
Han held idéfana högt til siste slutt,
daa me ser son hans, som har vorte
prest i den statskyrkja faren har fört
strid mot, stiga fram paa gravbakken
og döma far sin som æveleg fortapt.
Garborg gjekk vidare fram, meir og
meir naadelaust med sin kvasse tanke.
Han skreiv um »Det religiöse
erkendelsesprincip», og vilde taka spursmaalet
fraa grunnen av. Han gav seg i strid
med dei fremste teologiske förarane. Han
skreiv ein flengjande kritikk yver
»Vantroens Væsen», ei bok av den
framstaa-ande teologen Heuch, seinare bisp. Han
synte med den störste dialektiske kunst
at Heuch hadde skrive ei bok paa 430
sidor um »Vantroens Væsen» utan at
han i röyndi hadde minste greide paa
»Vantroen», ja snautt nok paa trui.
Logikken var det aldri rödande um.
»Naa-degaverne er forskjellige, og der staar
intetsteds skrevet, at en præst er
forpligtet til at forstaa sig paa logik.» Ja
endaa den fine, högt vyrde teologiske
professoren Fredrik Petersen tok han
fyre seg og lema sund hans bok »Om
Skabelsen, Opholdelsen og Styrelsen»
og analyserte hans ord og fyrestellingar
um gud og synte dei mange
sjölvmot-segjingar og uklaare tankar. Det var
ingen som daa utan otte vaaga seg 1
strid med Garborg.
Men han var ikkje nögd med seg
sjölv og endaa mindre med dei han
skulde strida i lag med til aa reisa ein
verkeleg norsk nasjonal kultur. Det
hadde vore so mykje veikt og usætande
hjaa han, som han hadde havt aa baska
med fram gjenom uppvokstren, det var
so mykje reddhug og lausved hjaa dei
han hadde venta seg hjelp og studnad
hjaa. Han maatte faa greide paa dette.
Korleis var kulturgrunnlaget ein hadde
aa byggja paa ute paa bondebygdif Kva
vokstervilkaar baud samheldet vaart dei
som skulde naa fram fraa bonde til
embetsmann, og korleis kunde det ha
Handsama —behandlat. Overlag—ytterst. Vedtak—beslut. Fedraheimen—fädernehemmet. Etter
kvart—efterhand. Fyrebils—änsålänge(foreløbig). Tagt-tegat. Endefram—rättochslätt.Enno—ändå.
Stivna—förstelnade. Röyndi—grunden. Rödande um—tal om. Lema sund—plocka sönder. Syna—
påvisa. Baska—strida. Lausved-opålitlighet (lös ved). Stundnad—stöd. Vokstervilkaar-växtvillkor.
422
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
