Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
VARNAIIEIT GUÐBRANDS BISKUPS. 425
Skálaliolts-biskupar. þess er og getið i sögu Árna biskups og
við-ar, að biskup tók sér umboðsmann, er bafði með böndum yms
þau störf, er biskup skyldi sjálfr gjöra. fessir umboðsmenn
biskupa eru siðar opt kallaðir prófastar; þeir liöfðu optast
nokk-uð af hinum smærri málum að launum, er sekt lá við í
kristn-um rétti; Ólafr Hjaltason fékk t. a. m. helft af öllum 9 marka
málum og minni, hjá Jóni biskupi Arasyni, þá er biskup
skip-aði liann prófast yíir allan austrhluta Húnavatnsþíngs. Af
þess-um saksóknum prófasta yfir öjlum hinum smærri málum er
gjaf-tollrinn kominn, með þeim hætti, að almúgamenn keyptu sig
undan rannsókn þeirra, stefnum og lagasóknum um smásakir; þó
er enda eigi ólíklegt, að gjaftollrinn sé tillag, að minnsta kosti
meðfram, er alþýða hafi lofað að greiða próföstum til uppeldis
þeim, líkt og iskyldin var áðr gjald það, er sóknarmenn hétu að
greiða af góðviija sínum presti að kirkju þeirri, er þeir áttu til
að sækja1, Guðbrandr biskup ber nú fyrir sig Kristinrétt Arna,
°g er það rétt að visu; en hins er og að gæta, að nú var allt
öðruvísi ástatt en í kaþólsku; biskupar höfðu nú lángtum minna
vald en áðr, og svo voru lausnirnar orðnar miklu þýðingarminni,
síðan skriptirnar fornu voru af lagðar, og aliar stórsakir voru
lagðar í leikmanna dóm. Vér getum því eigi annað, en álitið það
öHu réttara, sem hinir tóku upp, að fá það gjört að löguin2, að
prófastr en eigi biskup skyldi lausn veita stórglæpamönnum, með
Því og, að það hafði verið lög og venja í Skálholts biskupsdæmi,
sem nú var sagt. Siðar var þessaii skipun breytt svo, að hinn
seki skyldi leysast af sóknarpresti sínum, nema hann hefði brotið
svo stórlega, að prestr þættist þurfa að ráðfæra sig við biskup,
bversu með skyldi fara3. Nú er Guðbrandr biskup fékk því
eigi framgengt, að biskupar einir skyldu leysa þá, er ratað höfðu
’) Til var og gjaftollr annar, er goldinn var lénsmönnum sýslumanna af
sömu rökuin sem próföstum; en eptir siðabótina fengu og sýslumenn
þann hluta gjaftollsins, er prófastar áðr höfðu, fyrir því að allar
sektir voru þá komnar undir veraldlegt vald. Sjá alþíngisdóm 1579.
Lagas. ísl. I., 108, sbr. lögdóm 1. ínaí 1566, Lagas. ísl. I., 92 -93,
°g fleiri aðra.
2) Opið bref 15. maí 1578, Lagas. ísl. I., 106.
3) Kóngsbr. 25. apríl 1594, Lagas. ísl. L, 130—131. Frá því skal siðar
sagt, hversu skriptir og lausn breyttust við siðabótina frá því sem
áðr var.
Safn ii. 28
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
