Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
304 um skattbændata l 1311. 306
sínum til landsmanna og lætur undan1). Mart verður ljósara
í sögu þeirra tíma, ef vjer höfum það firir satt, að nefnd
tilraun til að kiipa af tekjum síslumanna stafi frá Hákoni
konungi sjálfum, enn ekki firirrennara hans. Pá skilst t. d.
betur enn áður hvernig stendur á ágreiningi hans við hina
íslensku höfðingja og á skipun norrænna valdsmanna, enn
frem-ur hvað til þess ber, að ímsir af handgengnum mönnum
kon-ungs hjer á landi virðast hafa stutt alþíðu manna í
barátt-unni við konung (sbr. Upphaf konungsvalds 73. bls.). Jeg
mun og síðar í þessari ritgjörð benda á atriði, sem stiður
þessa skoðun mína. Enn hvernig sem því nú er varið, þá
sínir annálsgreinin, að innheimta skattsins eftir 1307, og þá
eflaust árið 1311, fór eftir reglum Jónsbókar, og að síslumenn
áttu að standa konungi skil á öllum þeim sköttum, sem þeir
innheimtu, 10 álnum frá hverjum gjaldanda. Hjer var
freist-ing firir síslumenn að segja skattgjaldendur færri, enn þeir
vóru í raun og veru, er þeir gerðu reikningsskil. Hins vegar
var það mjög áríðandi firir konung að afla sjer sem
nákvæm-astra skírslna um skattgjaldið af öllu landinu til að geta haft
eftirlit með síslumönnunum, að öll kurl kæmi til grafar. Vjer
vitum og, að konungur sendi við og við menn til landsins
til að líta eftir skattinum, og hafa þeir eflaust samið
nákvæm-ar skrár ifir alla skattgjaldendur í hverri síslu og hverri
þinghá2). Jeg tel víst, að skattbændatalið frá 1311 sje
út-dráttur úr slíkum skrám, sem safnað var eftir skipun
kon-ungs og í hans þágu. Sjest það best á því, að skattbændatal
þetta greinir að eins skattinn, sem konungur átti að hafa,
enn ekki þingfararkaupið, sem gekk til síslumanna.
Frum-skrárnar, sem skattbændatalið er ágrip af, hafa auðvitað verið
í töfluformi og líklega skrifaðar með serkneskum tölum til
hægðarauka við samlagninguna. Að serkneskar tölur vóru
hafðar í útreikningum um þessar mundir, má sjá á
ritgjörð-inni »Algorismus« í Hauksbók (útg. 417.—424. bls.).
’) Sbr. rit mitt Um upphaf konungsvalds 64.-65. bls.
2) Arið 1277 „fóru" erindrekar konungs, Eindriöi böggull og Nikulás
Oddsson, „|)ingum um alt land ok öktuðu vísaeyri
kon-ungs með meiri freku en fyrr var vandi til" (Arna biskups saga
Bisk. I 706. bls.), og í broti af Skalholtsannál stendur við árið
1331: „Herra Haukr ok herra Ketíll reiknuðuvísaeyri um
Alt land" (ísl. ann., útg. Storms, 219. bls.).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
