Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - II. Amtsskulen - Innleiding
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
— 27 —
amtsskulane innretta. Dei skal vera for
«kon-firmeret ungdom», ha ein lærar, flytja fraa
pre-stegjeld til prestegjeld over heile amtet, og
kvart skeid skal vera paa 30 vikor.
Stiftsdirektionen godkjenner planen, og
skulekommissi-onen i den bygdi skulen er fører tilsynet,
an-ten direkte eller ved ei vald tilsynsnemnd.
Læ-rarane skal innsetjast av stiftsdirektionen.
Amts-formannskapet upprettar skulen og gjev dei
pengar som trengst. Staten gjev so det
tri-dubbelte av amtstilskotet. Den kommuna der
skulen vert halden gjev fritt hus, ljos,
upp-varming og reinhald. Direktørmøtet la ogso
fram utkast til undervisningsplan. Det held
fram at læraren «maa fortælle og foredrage
hvad han vil lære eleverne»; men han maa
ogso, for at det «virkelig skal blive elevernes
aandelige eiendom — stadig gjøre det til
gjenstand for samtale». Likeeins maa han syta for
at elevane har noko aa gjera utanfor skuletidi
med lesing eller skriftlege arbeid.
Departementet var samd med
skuledirek-tørane i at amtsskular burde upprettast, og at
ordningi i det heile burde vera so som
direk-tørane hadde meint. Men departementet held
likevel paa at skulen og undervisningi si
ordning og plan skal godkjennast («approberes»)
av kongen, eller «den hm dertil bemyndiger*.
Departementet hadde for det fyrste tenkt
seg 10 amtsskular, og at tilskotet til kvar skule
skulde vera 300 spd. Tilsaman vart dette
3000 spd, — derav paa staten 2250 spd. og
resten paa amtskassane. Departementet
fyre-slo at ogso »private skoler« (d. v. s.
folkehøg-skulane) skulde faa tilskot paa same vis, »naar
de erklære sig villige til at staa under samme
tilsyn som maatte forordnes for de kommunale«.
Regjeringi slutta seg til
kyrkjedeparte-mentet, og det kgl. forslag for stortinget i 1875
vart daa i samhøve med departementet si
innstilling.
Kyrkjenemndi i stortinget 1875 (formann
rektor Geelmuyden) var i hovudsaki samd med
departementet og gjekk samrøystes med paa
aa fyreslaa amtsskular uppretta. Men nemndi
vilde »for sikkerheds skyld« setja 2500 spd.
til dessa skular av staten istadenfor 2250.
Um ordningi av skulane var det skiide
meiningar i nemndi.
Fleirtalei - 6 medl, — innstilte etter re-
gjeringsforslaget paa »at skolens og
undervisningens plan approberes av kongen eller
den han dertil bemyndiger«.
Mindretalet — 3 medl. — innstilte
deri-mot paa at planen skulde godkjennast av
sku-ledirektøren og amtsformannskapet, og at
styret for skulane skulde vera skuledirektøren og
ein tilsynskommission(»amtsskolekommission«)
som var vald av amtsformannskapet.
Mindretalet vilde soleis gjeva kvart
amts-forman/iskap (dei folkevalde ordførarar) meir
aa segja over skulen enn det hadde etter
re-gjeringsforslaget, som hadde teke sigte paa
at skulen skulde vera ein statsskule, og difor
burde ha kongeleg godkjent plan og ordning.
Saki kom fram i stortinget 7de april
1875, og \ekte eit ordskifte som varde i 2
dagar. Repr, for Nordre Trondheim advokat
Qvam (seinare statsminister) tok upp
mindretalet sitt forslag. Han fyreslo ogso sumen
auka til 6000 spd. 1 sitt foredrag tala Qvam
varmt um det arbeid folkehøgskulane hadde
gjort (St. Tid. 1875 s. 250-51). Skulde no
»den øverste statsstyrelse« fastsetja alt
ved-komande ungdomsskulane, so kom dei til
aa verta so innsnørde at det vilde verka som
gift for folkehøgskulane. Kvifor daa ikkje
overlata tilsyn og godkjenning av plan og
ordning til amtsformannskap og skuledirektør?
Qvam ankar over at sumen 2500 spd. er for
liten: »En eneste lærer ved skolen og denne
lønnet med 350 spd., hvad kan det føre til?
Og 2500 spd. ialt, hvad er det for et beløb
at byde det norske folk til et formaal som
dette?« Han giekk ut ifraa, at um
mindretalet sitt forslag gjekk igjenom, so vilde dei
fleste folkehøgskular nytta høvet til aa faa
tilskot, og daa var 2500 spd. altfor lite.
Fleirtalet si innstilling og
regjeiingsfram-legget vart tekne i forsvar av formannen i
kyrkjenemndi rektor Geelmuyden, som likevel
— etter uppmoding av fleire — gjekk med
paa aa setja sumen til 6000 spd. Av andre
som forsvarte fleirtalsinnstiliingi kann vi nemna
professor Aschehoug, amtmann Kyhn,
assessor Løvenskiold, biskop Smitt og sokneprest
Bergesen. Fraa den kanten fall ogso av og
til kvasse ord imot folkehøgskulane.
Mindretalet sitt syn vart halde fram av
Qvam, Welde, Johan Sverdrup, provst P. Jen-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
