Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
172
Fedraheimen.
i stode Juli 1878.
e uretferdigt aa gjere sannele alt anna ell gødt.
Fraa ein an Kant (Preste) vart de sagt, at dei
trudde kjiAutoritetadn no før Ti’n era so einspanen
imot Læraro, som de hadde varte sagt, aa helde
inkji at dei skulds vera so lite kjend paa dei Mot-
stayti, som Lærarn har aa arbeie me, anna dei
vilde veta aa inkji taka Lærarn fat før de, som
han ingji Skuld hadde i.
Um kem som skulde overhayre paa Gksameno
taa Preste aa Lærare, vart de eit langt Ordkast.
De vart sagt, at naar Lararn fekk overhayre sjøl,
kunna han »seta Sminke paa« soleisse, at han tok
me berre de, som han viste Ungadn kunna best-
Jfraa dei are Plattungji, som nok staste Deln taa
Læraro voro me i, vart de helde stam, at de vare
de beste aa ret-ast, um Lærarn fekk overhoyre sjøl.
De vartfyst nemnd Skulelove § 56, som deitrudde
maatte førstaaas· so, at de e Lærarn, som ska halde
Cksamen aa overhpyrei,,i Qvervær as Sognepræ-·
sten« som sde heite.
At Ungadn inkji so sjelda era rædde taa
Preste, aa at Prestn aav aate kann koma inn paa
Ting, som dei inkji ha lært i di Skuleaare,
gjere østo, at Presten langtifraa inkji fær den rette
Vessmun um, ko som e lært. Detta kan ein ann-
gaa, naar Lærarn spar. Farat inkji Lærarn ska
kunne ,,seta Sminke paa«, som de hadde varte
sagt, kunna Presten antell me di sama ell ei liti
Ti fyriaat sea Lærare, kor han skull overhayre i
di aa diFagji. Nokre syntes braum den Maate,
summe Presta bruke, at dei sparja eit Bel sjolve
aa lata Lærarn spørja« eil Bel,. mea denna Maa-
ten taa are vart helden før aa vera den laakaste
taa alle. De vart anka over, at mange av dei som sita
- i Skulekommission istan før aa hjalpe Skulun aa Lær-
are te, østo gjera tvert imot. De ha afto hendt, vart de
sagt, naar Lærarti ha kome me sine lovlige aa fullt ut
rettige Krav, at dei ha varte gjart Nar taa aa hatt te
Lisng taa dei, som ha te Pligt aa greie me di.
Slikt e forgalel De vart Uttala, at Herassttjre
burde vera nayare me,- kosdan Menna de vart valt
inn i Skulekommissioii· Der burde inkji sita are
ell dei best upplyste, Vygde aatte.
J Skulekommissione e Presten oftast den befte
Stytta før Lærare aa Skulen, aa mykji ha Prestadn
der gjort, som dei førtene Takk sar, mea de vart
framhelde de me, at me dessverre ha Dame paa,
at samme Presta bruke si Makt i Skulekommissione·
paa ein alt anna ell pen Maate overfor Læraro,
allaa helst naar Lærarn tøre ha ei an Meining ell
den, Prestn lika· — Den Autoritet, som va testees,
uttala teslutte, at de han inkji syntes um, va at
Autoritetadn her voro seite paa »de anklagedes
Bænk«’, før me maatte hugse paa, at Autoritetadn
i Grunne voro dei beste Vinidn, Læraradti aatte·
Naar de t. D. va Tale um større Løn, stoo dei
statt paa Lærarn si Sie. Herte vart de svara, at
Læraradn nok lsadde bere Vini ell Antoritetadn,
at de nok inkji va støtt, dei stoo me Læraro· Me
lato da hugse paa, at dei Peingadn Læraradti faa
or Statskassun, ha dei daa langtifraa inkji·Autori-
tetadn aa takke før lell· -
De are Spursmaale, som vart umrøtt, va
Maalsakji
ijrkjisongar Berg greidde i eit lengre Fyre-
drag ut, kosleisse inkje berre her i Lande, men
ioverleg mange are Land me, Maale ha varte
skubba tesies aa eit sremant Maal sett istan, naar
eit Folk er kome te ligji unde før fremande Her-ra,
men sosnart dei ha faatt att Fridomen sin, so ha
Hagen te di gamle Maale—deires eigji Maal-—-
synt se i Stræve før aa faa innattfart de istanfar
de, som i ei uhevpe Ti hadde varte tvinga inn-
paa dei. Han nemde mange Dame paa detta, aa
synte, koss dei i mange are Land sosom Hollaiid,
Polen m. sl. hava sitt Maalstræv plent aa sama
Maaten som me her hjaa uss. Haii synke bl. a.,
koss Maale aat eit Fplk støtt have ihop me Falkji
eg hev gjengjet burt fraa Jordi, verda Ein og
Annan til nytsam Lærdom· Men Du, min Ven,
vil Du liva bland Menneskjurna, so æra Skuggen
sramum Gullet· Vill Du berre liva etter Din
eigen Givnad, aa, so tarv Du ingi Raad av meg.
«
End e.
sjøl, me di eigendomele nationale i eit Følk, aa
ko reint bakvendt de difar e, at me sko vera naydd
te bruke eit Maal, som e truga innpaa uss or eit
anna Land, aa som slettinkje have uss. Han greidde
ut, kosleisse Maalstræve her i Lande, som ein vel
kan sea begynte me Vergland, ha gjengji fram
sraa Ti te an te den Dag idag aa alstatt vunne
fleire aa sleire Vini.
Um detta Ebne vart de ein lang aa kvass Ord-
stri, daa Meiningadn voro svært ulike: Som ein
kunna vente, va de ein Plgttung, som helt me di
dansk-norske Maalstræv, aa berre fire taa Læraro
voro fullt ut for Norsken. De va fleire, som gjekk
me paa, at vaart eigji Maal va nok de beste, men
de va alle dei »praktiske Vanskeligheder-O som dei
ræddas formykji før. Allaa eftast vart de mali
uppatt, at naar de berre vare ei Dialekt i Lande-
sv kunna de kanskji gaa an, men de e de no eigong
inkji, aa difar vilde de, trudde dei, vera faafengt
aa· stræve før »Maale.« Are vilde nok vera me
paa aa faa innfart vaart eigji norske Maal, men,
istan for aa faa eit Landsmaal taa deisorstjel-
lige Bygdadialekti vilde dei byggji paa Oldnorsken.
Te Slut greidde ijkjisongar Berg ut um ,,d en
nye Rettskrivningsmaate i Skulun«, (dei
smaae Fyribokstava) men, daa Tie alt va langt
framlii, vart de inkji noko Ordkast um de, anna
Mpte slutta, ette atde va aavgjort, at fyste Mate
ska haldas i Aal ve Jvnsokbel te Aare.
» Frau Sparlm. (Brev.) — — Det, eg no
vil prøva ä skriva litet Grand um er um Folke-
hagskulesamlaget her nordanfjells. Vilde i »Fedra-
heimen« og andre gode Blad og serlega i ,,Bud
til Menigmand« hev det voret nemnt, at nokre
Vener av den ægte Upplysning hev fylkat seg sa-
man fyr ä skipa eit Samlag, som hev til Fyremijl
ä stydja Folkehagskuleti. Kvifyre desse Menn vil
stydja Folkehagskttlen framfyre nokon annan Skule,
det er fyrdi deiveit, at Upplysning er naudturveleg
fyr at eit Folk kann ganga fram og veksa seg sa-
man til Eitt, og fyrdidei er støde pä det, at Folke-
hagskuleti er det kraftigaste Middel i den Vegen.
Den, som vil verg Medlim av detta Samlag,
lyt i minsto fyr kvartAr betala ei Kr. Dei Peng-
arne skal brukast mesto til ä hjelpa ymse Ungdomar,
som hev Hug til ä vitja Skulen, men hev for
litet Pengar i Pungen. Dinæstvildetsenda Menn
umkring, som skal freista med det mundlege Ord
ä hjelpa til og sä ned Frækorn, fo at Samlings-
tanken kann veksa seg stor og sterk. Detta er nokot,
som alle lyt tenkja iilvorsleg yver. Det er visstnog
mange Husfeder i värt kjære Land, som eig Saner
og Døter med bade Hug og Etnne til ii sakja Hag-
skulen; men so kjem det ein Knut; Midlar vantar!
ogoikkje alle Gonger er det so, at nokon vil ganga
i Abyrgsel fyre slike og da kanndet lett ganga so,
at dei vert heima; men tenkje tilvorsleg yver detta
Godtfolk, kome i Hug den Guten, som er fodd pii
Vigmarken i Stjoradal. Det kann vera mange,
när dei fær sitt Syn utvidat, um dei ikkje verta
so store som han, so vil dei likiivcel taka honom til
Mynster og ganga i Fotafaroxn ät honom. Men
aa gjera i Veg ein dugande Manii med Upplys-
ningsordet er ikkje helder stort läkare, tykkjer eg.
J gamle Dagar soor Menn umkring med Horpa
si «og spelade og song og gjorde gilde Talur fyre
Folket, so det var til stor Hugnad, og Folket for-
stod og vyrde deim og; Havdingarne gav deim
Gullringar, og kor gjæv Kjempa var, so vilde ho
daa vel avlata sin gilde Sess, so Skalden kunde
faa eit so heiderlegtRom, som moglegt kunde vera;
men no i viir Tid saknar me iallfall paa sume
Stader sovorne Folk; men bvta pä detta hev visst-
nog dei Menn, som stend i Stjornifyre Samlaget,
tenkt, dit dei skipad det til. »Vud til Menigmand«
hev sagt, at dei snart vil gjera i Veg ein Maan,
og han vil visstnog fyrst vitja dei Vygder, der
Trongen er størst etter Upplysningsordet»
Samlaget hev visstnog mange Medlimer; men
eg hev som ei Von um, at det er mange endii som
segjest vera Vener av Foltehagskulen, men inkje er
Medlimer. So kann det vera nokre, som seajer
som so: »um eg sender i Veg ei Krnna elderikkje«
so er det det same; men den som hev slik Tanke,
hev umogleg nokon Kjærleike korkje i det store elder
i det smäe. Nei Eiii mij koma i Hug, at Sam-
helde gjerer sterk, og mange Bekkjer smiie gjerer ei
stor Ä, og det er kvar Manns Børd etter Emne
äslyfta sitt Folk, Er det dä nokon av ,,Heimen«
sine Lesarar, som trur, at Folkehagskuleii svarar til
Namnet, men ikkje er Medlim, so tenk yver denne
Ting!
Detta totte eg var naudturvelegt ä draga fram
no. Det er rettnog skrivet um- det fyrr; men ein
god Ting kann ein mest ikkje hayra for jamt· Det
er eigenleg skrivet syre dei av Heimens L,esarar,
som hev Bustad nordanfyre Dovre; for dei av det
sunnansjellske Folk, som hev Hugnad syre Saki,
vil natturligvis samna seg saman uni Samlaget
hjä deim. Melda seg kann ein gjera til Skule-
styrar Hans Vexelsen, til Prest Fredrik Vexelsen,
til Klokkar Næssvold pä Bakklandet i Nidaros. J
Nidaros hev og dei tvo andre Heimstad. ·
Folkehagskulefantlag i Bratsbergs Amt.
Denne Tanken, at Vener aat Folkehagskulen skal
gjera Samlag til aa sremja Folkehagskulesaki, er
ogso uppteken av Menn paa Vestlandet, som vil
faa istand eit Samlag fyr Kristianssands Stift.
Nokre Menn i Bratsbergs Amt hev no bodet inn
Vener aat Saki til aa skipa til eit slikt Samlag
fyr det Amtet. Stjorni fyr Samlaget vil seinare
avgjera, um det skal vera ei Avgrein av Stiftsam-
laget elder um det skal freista verka paa eigiHand·
Etter dei Fyrehandsloger, som er vedtekne, tenkjer
Samlagetaa fremja sitt Maal ved sriviljuge aar-
lege Pengetillegg og paa den Maaten, at Medlemerne
arbeider fyr, at Folkehagskulesaki vert kjend ogkjær
i deira Umkverv. Medlein av Samlaget vert kvar
ein, som legg til minst ei Krona uni Aaret.
Kllut Monsson Lyugba hev no endeleg teket
paa seg, at haii hev drepet Barbro Olavsdotter.
Han segjer, at han gjorde det i Sinne, og at han
fyrst gav henne eit Slag med knytte Neven, men
at han ogso gav henne eit med Treskoen hennar.
Kongekt og Krouprinscn kom- til Kriftiania
»·i·gaar ved Kr. 972 Fmd.
Studentsongararne for avstad til Paris igaar-
kveld med Dampskipet »Harald Haarfagre««· Fyrst
samladst dei ved Kl. 9 i Midtbyggnaden paa Uni-
versitet og song der «Ja vi elsker dette Landet«;
deretter tok dei upp til Slotet og gav der dei fleste
av sine Parissongar fyr Kongen og hans Fylgje; «
det sylgde med ein utalleg Folkemugje, so heile
Parken, var full av Folk. So bar det ned til
Bryggjurne baade med Studentarne og Folkehopen,
og ved Kl. 11 gjekk Skipet avstad med Song og
Hurra. Git Fyrverk·med Rakettar og romerske
Ljos gjekk upp fraa. Skipet og fekk Svar og Hels-
ing av same Slaget fraa alle Kantar av Hamm-
Utlandet. Berlin-Semja er no kunngjord
av Times og andre ao dei yppaste Blad; men me
heo ikkje denne Gong Rom til aa taka inn nokot
Utdrag av den lange Rad med Paragraffar. Sty-
resbladi i dei ymse Land og andre Hovudblad er
fyr det meste af den Meining, at det ansterlendske
Spursmaal no er loyst fyr ei Tid, men hjaa· dei
fleste skin det og igjenom, at dei ikkje hev nokor
rigtug Tru paa, at Freden skal standa rett lenge.
Allvisst er dei Blad, som ein kann halda fyr dei
næmaste Munnstykkje syr Folkehugen, mykje open-
skaare til aa setja sram si Mistro J Ryssland
hev den turkisk-engelske Sersemja vekkt eit stort
Jlltykkje, og den gamle Folkefiendskap hev komet
uppatt og riv sin Harm paa det engelske Riksraad
og dess Framferd· Golos skriv soleids: Fyrdi um
Kongressen kom til ein «heppen Endskap med sitt
Arbeid, hev me slett ikkje Fred, men berre ei Vaa-
penkvild millom det fyrste og det andre Skiftet av
Turkiet. Ein slik Fred i stendig Venting uin ein
ny Kria er sanneleg ingi hugsam Framtidssyn· Vøre
det ikkje eigenleg betre aa gjera nye Offer strakst,
kor store dei enn skulde vera, til aa faa ein Ende
paa Saki med det same? Fyr aa gjera dette maatte
ein kjenna Grunnarne til, at alle Rysslands Offer
og Sigrar hev ført berre det fyrste Steg burtimot
Laysninai av det austerlendske SpursmaaL Desse
Grunnar er ikkje søkjande hjaa det rysske Folk elder
iSkort paa Hjelpemuner· Meti me tvilar ikkje
paa, at vaare Statsinenner hev havtvegtuge Grun-
nar, som kvar ein fedralandselsken Ryss maa baygja
seg syr· til aa gangainn paa Kongressens Skipnad.
Trykt i Ringvolds Boktrykkeri.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
