Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
129
jeg alvarlega pá, sem petta eöa slíkt gera, aö leggja það at eður ávisi
yfirvaldinu, ef prjóskast vilja og prestanna góðum og guðrækilegum
ä-minningum ei hlýöa, og meö þvi svoddan óviöurkvæmileg höndlan er
ljót og lastverö hjá veraldlegum mönnum, hvort peir eiga meira eöur
minna aö sjer, pá viti kennimennirnir eöur andlegrar stjettar menn, aö
hún er enn ljótari og óviöurkvæmilegri peirra á meöal, sem eiga aö
vera guös trúir tilsjónarmenn, einskis skemmilegs ávinnings girugir,
heldur spegill og fyrirmynd guös hjaröar. Þarmeö og svo er öllurn
augljóst, aö konglegrar majestets ordinantia befalar, aö prestar skuli ei
kaupmannsskap brúka af ööru en pvi, sem peirra kall og benificia
im-portera og af sjer gefa.« (Hrs Lbs. 101, bls. 114.—117.),
1678 auglýsir Jón sýslumaður Runólfsson á alpingi dóm genginn
aö Fáskrúöarbakka i Miklaholtshrepp 25. mai »um pá óleyfilegu og
okurssömu tóbakshöndlan, sem alminnilega rómast hjer i landi tiökuð
sje.« fingmenn frestuðu málinu til næsta alpingis. »þvi svoddan puríi
bæði með varygð og röksemd aö ályktast, par sem allt landiö áhrærir«,
en pangaö til skyldu sýslumenn sjá svo til, að »sú óviðurkvæmilega
ok-urs og ójafnaðarhöndlan á tóbaki liöist ekki umvöndunarlaust eöur utan
sekta af nokkrum manni«. (Alpbók 1668, nr. 40).
Árið eptir eða 1679 er kveðið á á alpingi »um tóbakshöndlun
hjer i landi, hvaö haldast skuli.« Fyrst er talað um óhæfilega og
skaösama tóbakssölu »meö ótilheyrilegri okurs aöferð, sem um mörg
ár i pessu landi svo tíökazt hefur og ætið meir og meir í vöxt fer«,
og er sagt, aö af henni leiði »pessa lands innbyggjara, svo búenda sem
pjónustufólks, eldra og yngra, fordjarf og útörmun«; lýstu lögmenn og
lögrjettumenn pvi yfir, aÖ tóbaksverzlun væri »ei alleinasta ónauðsynleg,
heldur og svo margfaldlega skaöleg«, par sem ein alin tóbaks »af
al-mennilegu rullu- eöa skrúftóbaki« væri seld á 6, 8, xo, 16 og
jafn-vel 20 fiska, og par á ofan væri tóbakiö stundum skemmt. I
kaup-staönum fengist tóbak ekki meö betra veröi en á 15, 20 eöa 30 fiska
pundiÖ. Dæmdu pingmenn »fyrir svoddan landsins og pess innbyggjara
stórnauðsynjar», aö eptir petta mætti ekki selja tóbaksalin dýrara manna
á milli, en fyrir fiskviröi; skyldi pó tóbak petta vera ófúið og óskemmt
og skyldu fara 10 álnir i pundiÖ, en ef töbakiö væri betra eöa verra,
skyldu sýslumenn eöa hreppstjórar i hverri sýslu ákveöa verö á þvi.
En ef dýrara væri selt, en á væri kveöiö, pá skyldu bæöi kaupandi og
seljandí gjalda konungi fjórar merkur i sekt, og tóbakið auk pess
upp-tækt; skyldi sá, er ljóstaði málinu upp, hafa priöjung andviröisins, en
sýslumaöur tvo hluti. Ef sýslumenn eöa hreppstjórar ljetu pá menn
hlutlausa, sem seldu tóbak dýrara, en tekiö var til, pá skyldu peir
sjálfir sekir 4 mörkum, og er peim jafnvel hótað embættismissi, »pvi
óliðandi er, aö peir, sem kongleg majestet tiltrúaö hefur aö vandlæta,
paö mögulegt vera 111a, um þennan og annan skaölegan landsins
ö-sóma, til styöji eöur samvitandi sje, paö fátækt fööurland pvilika
for-djörfun og útörmun liöi.« Enn skyldu sýslumenn banna dönskum
kaup-mönnum i kaupsetningum sinum á ári hverju, aö selja íslendingum
tó-bak dýrara en góöu hófi gengdi, en allrasizt fyrir fisk eöa önnur
mat-væli, pvi paö væri sannreynt, aö margir fátæklingar heföu oröiö
blá-fátækir vegna óhæfilegrar tóbaksnautnar, helzt viö sjávarsiöuna, og lagzt
9
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
