Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
163
í augum uppi, að þessi miklu hraun hafa ekki runnið öll í einu,
heldur en aðrar nýrri hraunbreiður, enda sést það víða, að
breyt-ingar hafa orðið á landslagi frá því fyrstu dóleríthraunin runnu, en
litlar eftir að hin síðustu mynduðust; það er t. d. algengt að
dólerít-hamrar eru í efstu brúnum þverbrattra fjalla, en ekkert dóleríthraun
fyrir neðan, og hlýtur því mikið að hafa breytst síðan þau hraun
mynduðust. Petta sést á mörgum ritgjörðum rnínum og
jarðfræðis-uppdráttum- H. P. virðist ætia, að ég haldi öll dóleríthraun
jafn-gömul, en slíkt hefir mér aldrei dottið í hug. Eftir aö hin eldri
dóleríthraun runnu hafa allvíða myndast ofan á þeim þykk
mó-bergslög, t. d. við Laxárdal hjá Mývatni, við Kálfstinda ogvíðar;
en langoftast liggja þó dóleríthraunin ofan á móberginu.
í móberginu eru hér og hvar hnullungalög (Conglomerat) með
vatns- eða jökulnúnu grjóti, leir og sandi; þó þau séu víða
all-þykk, eru þau þó þunn og hverfandi í samanburöi viö móbergið
alt. Slík hnullungalög hefi ég fundið kringum
SuSurlandsundir-lendið, við Mýrar, á Snæfellsnesi, á Vestfjöröum og víðar. Hér
skal einungis geta hnullungabergsins á Suðurlandi, af því H P. í
grein sinni að eins nefnir það. Eg verð þá fyrst stuttlega að nefna
eldri rannsókn á jarömyndun þessari, af því höf. gleymir að geta
um hvað gert hefir verið í þessu efni, áður en hann sjálfur kom
til sögunnar, og hefði það þó verið eðlilegra eftir venju
vísinda-manna; höf. tekur það skýrt fram, að hefði honum fyr auönast að
gjöra uppgötvanir sínar, þá »væri líklega margt óskráð af því, sem
nú má lesa um jaröfræði íslands«, en hver sem þekkir sögu þessa
máls, mun fljótt sjá, að aðalefni greinarinnar er ekki svo afarmikil
nýjung, sem þar er látið í vebri vaka; þó eru athuganir H. P.
mjög góðar í sjálfu sér og auka allmikið þekkinguna í þessu efni.
Hér er aö eins að ræöa um athuganirnar sjálfar, hvaða »theoriur«
hver hefir spunnið út úr athugunum sínum er annað mál. Seinast
á 18. öld fann Sveinn Pálsson lög af hnullungabergi í fjöllum við
Suðurlandsundirlendið, síðan hafa ýmsir jarðfræðingar getið
jarð-laga þessara, án þess aö lýsa þeim, en K. Keilhack var hinn
fyrsti, sem athugaöi þau nánar sumarið 1883. Keilhack segir:
»Á mörgum stöðum á Suðurlandi er hnullungaberg með steinum,
sem eru stærri en teningsfet. Að allri gerð eru lög þessi
fjarska-lega lik íslenzkum jökuiurðum. Par sjást í föstu, smágjörvu
grunn-efni steinar tneð allskonar stærð og er þeim óreglulega hrúgað
saman; svo nauðalík er myndun þessi nýjum jökulöldum, að menn
11*
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
