Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
2den Marts 1878.
Fedraheimen.
35
,,Kritscha,« sagde Maria, »endaa so hardt og
tungt eit Bod, Du hev komet med, lyt eg likevael
takka deg, at du hev gjort ein Ende paa den Uvissa,
som so lengje hev pint meg. Eg hadde som eit
Hugsviv um, at Thorbeck hadde leide Ting aa
minnast, og det laag hardt paa meg. J Slikt er
Vissmun betre enn Mistanke. No stend han syr
den store Domaren, og der hjelper det nok ikkje
aa stifta Namn. — Sjaa her, tak detta vesle som
ei Løn fyr det Bryet du hev havt; det er ærlegt
fortente Pengar og ikkje ao det Slaget, som du
sekk av Thorbeck. Og kjem du ein annan Gong
paa vaare Kantar, so sjaa innum oss, baade naar
du treng Hjelp av oss, og naar du ikkje treng. Eg
er ikkje rædd deg no som syrr; for eg skynar, at
du likevæl hev Hjartat paa rette Staden·«
Det lyste i Ango paa Tateren, han tok Haandi
hennar og takkad av Hjartat fyr dei venlege Ordi-
,,D.ei held oss fyr Heidningar, dei fleste««, sagde han;
,,men me er nok og Folk, og eit godt Ord gjer
oss dess meir godt, som me sjeldan sær det. Far-
væl; Kritscha gloymer Dykk aldri-«
Meister Kugler tok avstad Dagen etter til
Skrivareii fyr aa høyra, um det var Raad aa saa
rettslegt Prov paa, at Thorbeck var daaen. For
daa turvtest det ikkje nokor Skiljing, som han syrr
hadde ordat innpaa um. Skrivarenlovad aa hoyra
etter i Bremen, der hitt Amerikaskipet hadde høyrt
heime. Og eit Par Vikur etter kom det Svar deri-
sraa. Der stod det, at »Ferdinand Thorbeck or
Ungarn«, rett nok, hadde voret paa Skipet; men
Namnet hans sanst ikkje paa Lista yver dei, som var
komne i Land paa Skipsbaaten; og meir enn ein Baat
hadde dei ikkje kunnat sett ut fraa det brennande Ski-
pet, etter som det var vitnat av Styrmannen,
som og hadde bergat segi Baaten. Det laut
soleids vera visst nok, at Thorbeck hadde sett til.
Dermed var Maria Enkja. Og kor saart det
enn var aa vita, at den, ho ei Tid hadde havt
til Mann, slik var riven burt midt i sine Synder-
so kjende ho seg likavcel, som ein Stein var velt
ifraa Hjartat. Ho hadde kjendt slik ei Tyngd paa
seg, so lengje ho var gift med den Mannen, og
den same Tyngdi hadde ho kjendt, so lengje ho
visste seg bundi til honom, endaa han var burte·
No fyrsta levde ho rett upp att og vart sullglad
og roleg som syrr. Og osta tenkte ho paa dei
Ordi, som den rette Kjærasten hennar hadde sagt,
daa dei skildest: »gløym ikkje meg, dersom dei ein-
gong treng um Hjelp!» —- Sjolv kunde ho fulla
ingenting gjera i den Sak; men ho undrast paa,
um ikkje han no snart skulde vilja sjaa innum.
Og ho turvte ikkje venta lengje. Han hadde
heile Tidi spurt til henne; Skræddaren Groote hadde
stødt gjevet honom Vitring um alt, som hende.
Daa han no sekk vita, at ho etter Rettens Ord var
Enkja, kunde han ikkje drygja lenger, men kom.
Det er tkkje snakkande um sor ei Gleda det
kom paa dei, daa dei saagst att etter so lang ein
Skilnad. Og dei Ga»mle var glad·e,deimed. Daa
Johan no bar upp sitt Friarmaal, sagde Kugler
med graatande Taarer:
,.Tilgiv meg, at eg i min Blindskap og mi
arge Sjolvvisa heo gjort dykk so mykje vondt« Eg
gjorde styggjeleg Urett, det hev eg set fyr lengje
sidan. Og disyr skal du no med Gleda have Dotter
mi, Johan. De skal enno sjaa, at eg hev Hjarta
i Livet og Vit i Hausen. Eg hev lært det no, at
det er litet Mun i Mat og Mynt, naar den rette
Elsken oantar. Gud signe dykk baade tvo."
,,Og du, Gamlemor,« sagde han til Kona si,
som lika eins stod og gret, ,,lat no oss au gjera
Semja og Lag, liksom dei unge der, og lova kvar-
andre trutt og ærlegt, at den Stundi me enno hev
etter aa liva, vil me lioa i Fred og Samhald som
gode Egtesolk fyr Gud.«
—— ,,Er det avgjort?« spurde Meister Groote,
han stakk Hovudet inn gjenom Døri.
,,Ja, no er det a-ogjort, Granne,« sagde Kugler.
,,Og no kann du ynskja til Lukka.«
Kongcdmnc og Republik.
v.
(Framhald.)
Eg er rædd syr, at desse Stykki um ,,Konge-
døme og Republik« hev vortet for mange og lange,
og endaa tykkjer eg, at eg hev so myket usagt.
Vil Lesaren vera med meg lenger, skal me idag
koma paa heimleg Gruiin og sjaa, kvat Skipnad
der var her i Landet i Fyrstningi og korleides
Kongedomet her vart innsort og kvat Uppgaava det
hadde aa gjera.
Daa Fedrarne vaare vandrade inn i Landet,
kom dei i smaa »Herar« elder Flokkar, og sleire
slike Herar, som hoyrde ihop, kallade dei eit»Falk«
(slike som Horder. Egder, Ryger, Trønder). Det
Stykke Land, som ein Her busestte seg i, kallade
dei ,,Herad,« og det som eit Folk busette seg i,
,,Fylke.« Odelsbonderiie var Kjernen i Landet,
endaa dei etter Maaten var saa i Talet. Odels-
bonden hadde full Eigedomsrett til Garden sin,
og Garden gjekk fraa Fader til Son, og LEtti let
inkje gjerna Gardeii ganga sraa seg. Ingen kunne
sselja ein Odelsgard, mindre han syrst baud Gar-
den til Odelservingarne, som hadde fyrste Retten
til aa kaupa· Seinare vart det so, at den, som
var odelsbore11, i ei viss Tid hadde Rett til aa
loysa inn Odelsgarden«
J kvart Herad var det ein ,,Herse,« som var
Herforar i Ufred og Forstandar elder ,,Gode«
(uttal: Gaade) fyr HeradssHovet (Hov, uttalHaav,
er detsame som Gudehus). Ein av dei gjævaste
st —
og song sedlause Visor, og so kom Dauden og slo
ned i Flokken· Dei vilde korkje hoyra paa Doktar
helder Prest. Det var Doktaren, som gav deim
Forgist, sagde dei. Erkebiskopen foor dit ut og
sekk stoggat og stilt deim litet vetta; andre Dagen
seig han i Kolera. Det er ryslegt, naar slik ei
Sott et ikring seg hjaa ei vankunnig Manna-
mengd," ho verd som ein Hop ville Dyr. —- Daa
me var her, var alt stilt; nokre skamlause Smaa-
gutar stod og apad etterKaupenhamnaren syre
Maalet hans; dei goydde som smaae, sinte Bikkjor·
Han talad no og so ravende Kaupenhamnermaal,
at det var, som han braut seg syre kvart Ordet.
Fraa Albano ber Vegen gjenom Castello
Gandolfo, der Paven bur um Sumaren, til Marino,
rundt Albanovatnet. Det er myket større enn Ne-
mivatnet, men inkje so pænt paa langt nær. Det
er ogso eit gamalt Krater. Sidste Stykket av Ve-
gen til Marino ber igjenom ein stor Lauvskog.
Pintseliljor og Valmuer voks vilt millom Treom
og ved Vegkanten, og Soliskjein varmt. Me gjekk
inn paa ein Kase etter Middagsmaten og sekk oss
ein Kopp Kasse. Her er den sinaste Staden i Ma-
rino, sor der halda dei Blad. Her kjem ogso Dok-
taren, den einaste paa Lug, som kann lesa, og so
sit han og tyder Runerna syre Bønd·erne, som standa
og lyda. Doktaren er inkje nokon liten Mann daa
i Murino, kann de vita.
Fraa Marino kom me til Grotta Ferrata. Her
var det sull Marknad og eit sorsett Staak. Ein
laut mest olboga seg fram. Byen og Markerna
kringum var sulle med Folk og Buder· Her var
Albanergutar med dei spiste Hattarne sine, stundom
med ein Blomkrans ikring, Kvinfolk i Helgarplogg,
skrikande Kjeringar og Fillesantar med Jarnskrot
og Flest, Rosekransar og Tamburiner, Æslar, som
beljad, Kjerror, som ramlad o. s. v. Her sekk eg
daa sjaa Høgtidarskrudet, som dei rike Albanerkvindi
bera. Det er ein Stakk av sinaste Silkety, mest
rututt, og so ei illraud Troya med Krot av Gall-
traad og opi i Bringa. Yver Brjostet er daa lagt
ein koit, utsaumad Duk. Deiheve eit Slag Snare-
liv dei og med stinne Spilar, som stinga seg fram
under Brjostet· Yver desse Spilarne er daa Brin-
geduken spanad. Dei sjaa soleides hogbarmade ut
men faa og liksorn ei Bordplaata liggjande paa
Sneid uppaa Bringa, og paa denne Bordskivaliggja
dei daa fram all den Stasen dei eiga, for dei er
kjære syre Stas dei italienske Koinnor« Her er
tjukke Syljor, digre Kedjor, som vinda seg sleire
Tak kring Halsen, og Gulddoppar havadei i Øyro·
So hava dei eit Kasteturklæde paa Hovudet, og
dei ugifte bera Sylvpil i Haaret. Me matte slik
ei Gjenta, grannvaksi og væn, med sinaste kvitaste
Hud. Eg vardt reint hugstolen av henne, og so
hovde det so heppelegt til, at eg raakad paa henne
Odelsbonderne var Herse, og Hovet paa hans
Odelsgard vart Heradshov, og paa den Maaten
kom denne Hovdingskapen til aa ganga i Arv fraa
Fader til Son liksom Odelsretten. J kvartHerad
var det eitHerads-Ting, og der avgjorde Vonderne
dei Sakerne, som kom Heradet ved.
J kvart Fylke var det eit Fylkes-Hov og eit
Fylkes-Ting. Den Hersen, sam hadde Fylkeshovet
paa sin Odelsgard, var Gode fyr Fylkeshovet og
Hovding syr heile Fylket. Fylkestingi kom truleg
ihop til visse Tider, og der avgjorde dei Saker,
som kom heile Fylket ved, og tok ved Loger, og
Trættur vart paadomde av ,,Lagretta,» Domarar,
som truleg vart utnemnde av Hersen.
Naar der var Usred i Heradet elder Fylket,
sende den, som syrst merkade Fienden, Bodstikka
umkring, og daa motte Vanderne fram, og Hersen, som
styrde Heradet elder Fylket, sørde dei motFienden·
Fylki var soleides i den eldste Tidi smaa
sjolvstyrde Rike, der Stormennerne, Odelsbonderne,
raadde mest (det me kallar aristokratiske Republi-
kar). Dei gamle norske Hersarne liknade myket
paa dei homeriske Kongarne. Liksom desse hadde
dei all si Magt sraa Preste-Embættet sitt. Kam-
henda kunne den norske Hersemagti hava vortet
med Tidi til ei Kongemagt, sosramt Nordmennerne
hadde livt fyr seg sjolve og inkje var komne ihop
med andre Folk. Men soleides gjekk det inkje.
Kongemagti i Norig vart til paa den Maaten, at
Storbonder laag ute paa Herserd og hadde myket
Stridssolk um seg. Stridsfolket het ,,Drott,« og
Hersoraren ,,Drotten« elder ,,Konge.« Naar ein
slik Herkonge hadde Odelsjord i eit Fylke og elles
var ein dugande Mann, sekk han tidt meir Magti
Fylket enn Hersarne, som inkje hadde nokot Fylgje
av Stridsmenner aa stydja seg paa, og han var
sjalvskriven til aa vera Herforar i Usred, og reiv
vel tidt til seg all den Magt, som tilkom Hersen,
og vart tilslntt Konge yoer Fylket. Soleides trengde
Kongemagti seg etterkvartinn i mange Fylke. Men
me lyt tenkja oss, at Fylkeskongarne inkje hadde
stor Magt. Solenge Odelsretten stod ved Magt
var det Odelsbonderne som raadde heime paa
Gardarne og paa Tingi, og Kongen sekk berre so
myket Magt, som han og Odelsbonderne vart sor-
likte um-
J dei Land, eg hev skrivet um fyrr, saag me,
at Aandslivet var sterkast i demokratiske Smaarike
(som Athen, Florens). Men Norig var so fatigt
og gresgrendt i den Tidi, at der trengdest eit
Stormannsvelde, som hadde Rikdom nok til aa
sostra upp Gmni til eit Aandsliv, og kunne gjeva
Aandslivet eit Tilhald paa Gardarne sine. Jdesse
gamle republikanske Fylke blamde eit sagert Aands-»
liv; det var der Haavamaal og Voluspaa vart til,
og det djerve Viking-Motet skapte den makelause
Ragnaroks-Segni·
sjore Vendor. Eg stirde paa henne, og ho smilad.
Men so sekk eg eit Par Augo av ein Kar, som
gjekk atmed henne, og som venteleg var Kjærasten
hennar, som sagde tydelegt nog: ,,Fingrarne av
Fatet god Karl« Eg kaupte meg ein Rosekrans
og ein Klædeslap, som var til at bera kring Hal-
sen, og som skulde vera god syre Sjukdomar· Han
saag ut, som han var gjord av ei gomol Brok, og
paa honom var det prentat nokre Bilcete av Sjæ-
ler, som liggja og kava i Skireelden, og so Jom-
fru Maria med Sverd gjenom Brjostet og nedunder
stod: ,,hurra syre Jesus: hurra syre Maria.« Me
sette oss inn i ein Kjellar og sekk oss Vin, Ost
Bratid og Frugt, og so bar det i Vegen til Frascati
atter, der sidste Trænet skulde ganga Kl. 7. J
Ventesalen krydde det med Folk. Dei hadde inkje
Vogner nog til at taka alle, for flestalle hadde drygt
i lengste Laget. Dei var lystuge av Vinet og det
gode Vedret, og so song dei Operavisor ut i lause
Lufti, medan dei bukad og baldrad paa Dører og
Glas i Venterumet. Daa Klokka var nær sjau,
og dei endaa inkje slapp inn, der som Vognerna
stod, spente det Fellingarne ut or Deri, og in slaug
den galne Hopen. Dei sette seg i Vognerna, men
dei sat ein halv Time — ein halv Time til —
ingen drog deim til Rom. Fyrst kvein dei ogskreik
og huad, men so steig Sinnet, dei trappad i Gal-
vet, dei spente mot Tak og Vegjer i Vognom og
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
