Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
46
Fedraheimen.
23de Marts 1878.
sovoret no. No er dei burte; det var underlegt,
at dei tok dei bort; dei var so væne aa sjaa.«
Det var jamt so, at Folk kviad JGjordet sitt
Haust og Vaar i gamle Dagar, og det finst dei,
som gjerer det enno her i Dalen. Dei gjorde
Grindar av Ranne-svigar og sette dei i Firkant.
Der stengde dei daa inne Nautog Fenor med Natti,
og let »Grindi« standa paa same Staden so lenge,
til Jordi hadde senget høveleg Hend. Sume hadde
ei liti Bud, som Hhrdingen kunde sitja i med Natti,
naar han saag til »Grindi.« Denne Budi gjekk
paa Kveler elder Hjul, so dei kunde tukka henne,
etter kvart som dei slutte Grindi. — Kona til Aslak
saag til Fenoren sjølv. Med’ han sat i Tornet,
soor ho til og heldt Lag med andre. Ei Natt saag
han sraa Tornet, at ein Mann smaug inn i Budi
til henne. Daasvintad han seg ned og rende Smer-
det sitt gjenom dei baade tvan. Sverdet heitte
,,Kalde-SOreng.« Aslak sekk daa att baade Liv og
Fred. .
Paa Vestheiderne heldt Skjoldmoyarne seg-
Dei var vcenare enn andre Koende, store og sterke.
Kvila elder Sengi deira er aa sjaa paa Heidi midt
upp syre ,,Støylehommen.« Ho er hoggi i Fjellet
og er seks Alner lang. StpylehomssNuten ris upp
dikt inn-med, paa Vestledi av Dalen, paa Snid
syre Austad-Kyrkja; der sat dei tidt og spilad
so vcent. Dei reid hver Heiderne og bles paa
Horn. Det er mange, som kann Slaatten deira
enno: han heiter »Skjoldmøyslaget;« han gjekk so
ment, at Folk laut graata»naar dei hvyrde han. —
Aslak vilde av og pravast med Skjoldmoyarne.
Daa han kom upp aa Skomedalsheidi, gaade han dei;
han haarde, det dunad; Skjoldmoyarne kom ridande
mot han og bles Skjoldmoyslaget: det gjekk so synd-
legt og dunelegt. Aslak hopad seg ned til Skome-
aai, ho renn so logn og djup· Han ventad dei
med »Loninn’;« der kunde dei inkje koma hver:
Loninn’·var for breide og djupe· Aslak hoppad
yver Vatnet, attlengjes og sramlengjes og erte dei;
han snudde Baket til dei og soor usamelegt aat;
men daa snaavad han og datt i Velten; og syrr
han kom seg upp att og raadde med, braut dei
seg aa han og hogg han i mange Luter. — Etter
som andre fortel, fekk Aslak sin Bane eit Stykkje
vestansyre Loninn’ paa Austegards-Heidi i Aaserall«
Det er ein Gard i Horn-nes Sokn paa Blaamannss«
bygdi, som heiter Kallhovde. Baade Mannen der
og Senerne hans var Kjempekarar. Aslak reiste
til Horn-nes Ting og vilde provast med Kallhovde-
Kjemporne. —
Aa naar dei kjem’e o’ okkos Bygda,
D’er alli ailei, held so det svignar;
Aa naar dei kjem’e o’ Austad Sokn,
Daa lyt dei tukke seg Kro o· Kro-
Han fann Kallhovd’en paa Tinget· Dei rauk
Skildringar fraa Ikalien
(Ved Kristofer Janson).
vL
Festpaa Missionsskulen. Hovudet til Mathæus.
Paa Folkekomcdie. Karttevalet og Jødar11e.
Ei Likstcmua. Daudingkyrkja hjaa Kami-
cinom. Messa i Koliseum. Herbyrget til
St. Johannes. Marietta.
Framhald.
Men dei berre kringsette honom, peikad Fing-
rar aat honom, storskrattad og ropad: ,,carneval
signorel oaknevall·« ——— So turde han inkje relyva
deim. Karnevalt Korsol — jaiDag hava Hestarne
sloget sraynande gjenom Korso, skræmde av Skrik
og Rop og Gullbladgliter, som er sest paa deim,
Hestarne, som Jadarne endaa, trur eg, lyt betala.
Dei stakkars Jødarnel Karnevalet er tunge
Minnedagar syre deim. J gamle Dagar vardt dei
rikaste og bedste av deim i Karnevalet fyrst tvin-
gade til at eta seg gode og mette; so klædde dei
deim nakne, og so laut dei springa med Bind kring
Augo og eit Velte kring Lenderna baketter Æslarne
og med dei ville Baffeluksarne i Ryggen gjenom
i Ota; Aslak drap Kallhovd’en; Sanerne hans
baud vondt. Aslak gav seg paa Heimvegen; han
tok Heiderne nordetter. Kallhovdekararne klædde
seg ut som Mayar og elte etter.’ Dei stod han
att tidlegt um Morgonen; han laag og drakk ixein
Bekk. »God Morgonl« ropad Aslak, daa han
gaade dei; ,,er Kallhovdemayarne so tidlegt ute?«
Dei braut seg aa han og drap han der. Den
Kvelven, der dette hende, ber Namnet:-Harde-Aslak.
Daa Aslak inkje kom heimatt, soor Moder hans«
av og leitad etter han. Ho fann Liket hans ein
Sundags-Morgon, pilad Luterne i ein Sekk og tok
paa Heimvegen med Sekken paa Ryggeii· Ho rokk
·fram til Sandnes-Kyrkja plent til Messa byrjad.
Daa ho gjekk inn, hengde ho sraa seg Sekken paa
ein Kvist paa ei stor Gron, som stod med Kyrkje-
borgi· Daa Messa var endad, tok ho Sekken og
gjekk heim til Austad. Der tvo ho Sonen sin i
ei Evja dikt innmed Kyrkja. Evja vard raud av
Blod og heiter no ,,Raudevja". Liket vardt nedsett
paa Ækregjordet; dei syner enno Gravi hans. —
Skjoldmpyarne saag sin sidste Dag paa Stan-
lehoms-Nuten. Ein·Sundag, med’ Presten preikad
i Austad-Kyrskja, sekk Aalmugen hayra so reent eit
Spil: det var Skjoldmoyarne, som sat paa Stein-
lehoms-Nuten og spilad Skjoldmayslaget. Folket
kunde inkje sitja stille; dei gjekk ut den eine etter
den andre. Presten varad dei med; men sidstpaa
stod han einsaman etter i Kyrkja. Daa gjekk han
ut paa Kyrkjegarden og bannstoytte Skjoldmayarne;
dei gjekk i Stein; etter som andre segjer, dpydde
dei og vardt nedsette med Tjostebekke; det er ein
Stayl inkje langt ifraa Støy·lehoms-N1iten·
Den store Groni med Sandnes-Kyrkja soor sei-
nare til og turkadst fraa Toppen. Den Kvisten,
Sekken hadde hanget paa, heldt seg grøn lengst;
han var grøn, det syrste eldre Folk kann minnast.
Stuven er enno aa sjaa.
Kusta til Aslak var aa sjaa paa Austad fyre
nokre Aar sidan; ho var av grovt, grant Klæde.
Det var so mange Skurdar paa henne, at det var
kaldlegt aa sjaa, mest paa Bringa og Armar; same
var berre som ein,«Styng etter ein Knivsodd; sume
var eit Par Finger lange og same endaa større. ·
Sverdet til Aslak er enno til-, J den Tidi,
daa det var Sed, at Brudgomen vigde med Sverd
ved Beltet, var det jamt utlaant til Brudgomssverd.
Naar det hekk paa Veggen, riktad og knakad det i
det, kvar Gong det kom Usred. ,,No kjem det
Ufred: det riktar i Kalde-Dreng« sagde dei Gamle. —
Jngen veit, kor lenge det er, sidan Havde-
Aslak livde; det var i Fyndeheimen, som dei seg-
jer, elder so langt tilbaka i Tidi, at’ Mannsminne
inkje kann rekka til. Den Kyrkja, som er nemnd
so tidt attved Segni um Aslak, skal vera den same,
c
—-
som enno stendx’ i Austad· Ho skal no rivast ned,
og ei ny ei-·koma i Staden. Det er ei uvand,
liti, firkantad, solbrend Kyrkja, som er bygd av svære
Furustokkar. Vaapenhuset elder Kyrkjesvali ris upp
yver Kyrkjetaket": dette er Tornetz det kvesser braadt
til, og er inkjeshaagt.
Fraa det fyrste Folk kann minnast var Vegger
og Skjeldtile elder Himling skipat med myrke Rosor
og »Sverrar, som grivlad seg burtetter og krokte
seg i kvarandre. Botnen var kvit, nokot litetiblaa
elder blaamengjen. Midt uppunder Skjeldtilet var
det maalat ein stor Fugl med flakte Vangjer. Glasi
var smaa. —- Paa kvar Led av Songhusdyri stod
eit Dyreskid, som nemnt er i Segni. Kvart Skid
var sekZ-aatte Tumar breidt paa Lag. Øvste En-
den paa dei gjekk ut som tvo Ormar elder Hane-
halsar; dei slengde seg mot kvarandre yver Jun-
gangen. Heile den Breidsida, som snudde mot
Aalmugen var utskori.— Utskurden liktest myket Ut-
skurden paa Vaapenhus-Dyri i denne Kyrkja· Ho
er oksad upp av ein einaste Furestok, so vidt ein
kann sjaa. Fraa fyrst sveiv ho inn; men sidstun-
des Presten Anker Vruun livde, elder syrstundes
Arneberg var Prest her (1824L—28), vard det gjort
Umbrot med dette; Dyri skulde sviva ut, og same
Gongen vard ho klovi og umgjord til ei Tvidyr.
Paa baadeLuterne vard nokot av Skurden hurt-
pløgt, daa dei vard innfelde i Dyregaatten. Kvar
Lut er nokorleides 10 Tumar breid; dei er prydde
med Rosor og Grivlor, som sverrar seg burtyver
og smaygjer seg yver og under kvarandre. Griv-
lorne heoe voret maalad, sume raude, sume gule,
sume blaa. Paa den eine Enden av kvar Lutelder
Halvdyr er det avbytt ei Tavla so stor som ein
Femtepart av heile Sida; paa desse Tavlorne er
det utkrotat Mannsbilcete.
Paa den eine Tavla er det utkrotat ein bak-
bunden Mann med fire Ormar· kringum seg. Dei
bryt seg aa han: ein sting han i Bringa, ein i
Herdi, ein i Magjen, ein i Leggen. Ein annan
Mann stend attved, lausz men han ansar deiinkje.
Paa den andre Tavla er det utkrotat ein Mann,
som ligg paa R ggen, bakbunden. Einannan stend
til Skrevs «rjv«er« an og rister upp Bringa paa han
med eit Sverd; tvo Armar kjem kremande og vil
liksom meinka han i det; Kroppen, som Armarne
hoyrer til, er komen veg. Eit Kvende stend og
held ei Skaal yver den bakbundne Mannen.
J det Bilet, daa Presten Dahl hadde Prov-
steveldet i Sætisdal, og Moglestue var PrestiVyg-
land (1840—61), vard mangt umvalt og umgjort
i Kyrkja. Prosten tok ,Upphavstaket i denne Saki,
er det sagt. Det vard paahoggetstarre Glas;
Veggerne vard maalad ennlitt gule og Skjeldtilet
kvitt. Dei tvau Dyreskidi vard tekne burt; det
vard daa meir sjaalegt framyver til Altaren. Det
er Von til, at dei vard selde ved Upprop saman
heile Korso. Og Folket huad og ropad etterdeim,
og Paven sjplv stod paa Yverlaupetog storskrattad.
Det var i 1468 Under Pave Paul den andre.
Clemens den nianke fridde deim ut fraa dette 200
Aar seinare (1668), men so laut dei til Takk
svara ein umsram Skatt av 300 Spd., og naar
dei kom med denne Skatten, sette Senatoren elder
Borgarmeistren i Rom Foten paa Nakken deira til
Teikn paa, at dei var Trælar. So laut dei en-
daatil beda lækkert um at faa Lov at vera endaa
eit Aar i Rom. Ja dei stakkars Jødarne! Dei
hava voret plaagade og forsylgde av deim, som
kalla seg kristne og hava ei Læra um Kjærleike til
Næsten, dei hava lidet og stridt meir enn nokot
annat Folk, og likavel trivast dei, likavel kara dei
seg sram til verdsleg Rikdom, likavel aukast deiog
spreida seg kring all Heimen som eit livande Vit-
nesmaal um Sanningi i Kristendomen og Spaa-
domarne. Eg ser aldri Jødar, minders eg verd
tankefull· Deibera med seg Austerlandet og Seg-
nerna um Abraham, Jsak jog Jakob, Mamre Lund
og Sarons Rosor og Sederne paa Libanon. Gje-
nom dei klinga Profetroysterna og det- jmanande
Ropet til Johannes Døyparen; dei bera med seg
Krabba i Betlehem og Golgata Kross.
Og er det nokon Stad, dei hava lin som
Heimsens Dy og Skarn, so er det vel i Rom.
Jnnskristi paa deira Saga kann du lesa, naar du
dskulde kunna faa offentlegt Embcette·
skrid gjenom Triumsbogen til Keisar Titu3, han
som øydelagde Jerusalem. Det var den Vegen Jø-
darne soor til den evige Staden. Der ganga dei
bundne etter Sigersvogni, og sramsyre Augat deira
draga dei med den heilage Ljosstake med dei sjau
Armarne og alle Tempelkar« Det er Heidningarne,
som spotta deira Heilagdom· Langt, langt attan-
syre deim ligg no Templen i Grus, og tusund av
Landsmennom sine hava dei set hanga krossfeste
kring Murarne paa Jerusalem. Resten er reken
burt til alle Heimsens Hyrnor, Jgdadomen er Rayk
og Oska, og ingen Jeremias sit lenger klagande
paa dei nakne Steinarne og kann syngja Trayst
inn i deira graatfulle Hjarta. No er det Svipa
og Lekkja, som er deira Folkemerke, liksom syrr i
2Egyvterlmidet, men Moses verd inkje fodd ein Gong
til, og Messias, som deioenta paa, han er komen,
og dei vilde inkje taka honom. J Rom hava Jo-
darne livt som Hundar alt inn til dei sidste Aart.
Dei kristne vardt verre, enn Heidningarne hadde
voret. Pave Engen den fjorde sorbaud deim at
eta og bu i Lag med kristet Folk, dei skulde inkje
hava Lov at ganga i Byen, inkje hava Lov at byg-
gja nye Forsamlingshus (Synagoger). Ingen Jøde
Naar ein
Jøde vitnad syre Retten mot ein Kristen, galdt det
inkje. Cndaa værre vardt det, daa Paven Paul
den sjorde styrde. Han heve ritat sitt Navn med
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
