Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
23de Marts 1878.
Fedraheimen.
47
med gamle Sagbord og annat, som var laus-
rivet av Kyrkja. Kor dei er komne av, veit
Ingen.
Fraa Tyskland.
(Or eit Vrev).
(Sluten).
—»Naar me vil leera aa kjenna Berlinarlivet,
maa me ikkje gloyma aa sjaa innum i-ei »Weissbier«-
Stova; — Weissbier (eit Slag Ol) er Rational-
drikka her. Fyrste Gongen, Ein drikk det, stoyter
Ein det beintsram sagt upp att; men hev Ein
drukket det ei 5—6 Gongjer, so drikk Ein helst
ikkje nokot annat. Det vert framsett i umaateleg
store Bollar, som Ein maa lyfta til Munns med
baade Henderne. Her kjem unge Gutar, Gutar
med sine syrste Skjeggfliser, og drikk Weissbier og
fjasar med Skjenkjetauserne; so kjem dei gamle,
dei rette Weissbierdrikkarar, med snaude Skoltar
og hangande Kjakarz Ølet kjem strakst paa Bordet,
og Terningarne med, syrst at- dei er fleire i Lag·
So lyfter Ein Bollen; han sugar i seg, smiler av
Fysnad, gjev Vollen til Sidemannen, og slik gjeng
det Bordet rundt. Koen betalar? Det skal Ter-
ningarne avgjera. —- Andre Vertshus er Møtesta-
der fyr Venalag og Huslydarz Mann og Kona og
Born vil hava seg ein koseleg Kveld; so gjeng dei
paa ein slik Stad, hoyrer Musik, drikk Øl og rop-
kjer; di meir tilroykte Veggjerne er og di meir
subbutte Bordi er, di gildare er det. Og det er
ikkje som hjaa oss, at Folk paa eit Kassehus er
rcedde syr aa snakka høgt, so Nokon ,,kunde hnyra
det;« nei, her pratar dei og syng dei og jablar
dei ,,srisch von dem Leber weg·s« Me hev, som
du veit, Namnet ,,Akkevit-Drikkarar«’ og ,,Myseost-
Etararz« Tyskerarne kann Ein med større Rett
kalla Øldrikkarar og Pylse-Etarar. Dei kann snaudt
liva utan sZle eg hev talt upp nokre og firti ymse
Øl-Slag, og endaa finst her vist mange, mange
sleire. Og PylsaY Det er. Ingen, som trur,fkor
mange Pylsur eg hev sett i meg her. Ein vert
reint ,,sorpylsat.« Naar eg gjeng heim um Kvel-
-.den t. D.. Kl. 11—12, raakar egx rett, som det er
Folk med store Blekk-Kassur paa Bringa; ,,se is
noch warm,« hoyrest det gjenom alle Gatur; ein
Kveld hadde eg Moro av aa sjaa, kvat det var,
som var ,,varmt": — jau, Pylsur. ,,Eine jrosse
jebratene Wurst ist eine jute Jabe Jottes,« segjer
dei her.1) —
Nyaars Kvelden hernede var morosam nok.
Eg og ein annan Nordmann gjekk -ut paa ein,,Re-
staurationz« der sat det sullt av Folk, alle med
raude Tyrkehuvur elder andre Narreplagg paa Ho-
vudet og med kvarsi lang Trepipa, nokot likt som
1) Et stor, steikt Pylsa er ei god Guds Gaava.
Blodskrivt inn i deira Aarboker. Han stengde Jø-
darne inne i Ghetto, den ufjelgaste og usunnaste
Parten av Rom, murad kring deim, og forbaud
deim at syna seg utanfyre Muren, med minder Kar-
solket hadde ein gul Hatt paa og Kvinsolket gult
Slør-. So kunde daa Folk kjenna deim paa detta
Kainsmerket, kasta Stein etter deim og skamskjella
deim. Synte ein Jøde seg utansyre Muren etter
Kl. 9 um Kvelden, hadde dei Lov at slaa honom
iHel, og det var ingen, som mukkad Ordet mot
det. Endaa tykte inkje Paven, Byrdi var tung
nog fyre Æselsryggen. Han forbaud deim driva
Handverk og Handel, han aukad Skattarne deira,
han saag Feber Sotter og Sjukdomar gro upp
millom deim. At eit Folk kann liva paa slike Vil-
kor er umogelegt at skyna, men Jodarne livde og
treivst, endaa i stor Armodsdom. Dei fekk daa
Hemn paa denne sin rame Uvin· Folkehatet braut
laust, daa Paven døydde, ein Jøde stal seg til at
setja den gule Skamhatten paa Hovudet aat Pave-
stytta, som stod paa Kapitol, Folket log, krasad
Stytta sund, og drog Hovudet med Pavekruna paa
gjenom Gatesurpet. .
Detta hende i Midten av det sekstande Aar-
hundrad. Men dei fekk det tnkje betre etterpaa.
Pave Gregor X111 trugad deim (1572) til ein Gong
i Vika at hoyra paa ei Umvendingspreika i Kyrkja
St. Angelo in pesearia, og dei Vardt drivne dit
ei Jaaboekspipa. Eitgrand sorfjamsa sette me oss
med eit Bord; strakst kom det inn Ol (Ein tarv
aldri spyrja paa det her).og Tyrkarhuvur. »Cigarre
gesiillig,. mine Herren?« »Bitte, ja.« 1) Med Si-
garen komdet daa lange Pipur, og eg likte meg
reint godt som Tyrkz — so bad eg um ,,Wiener.-
murs« (-pylsa).« Jau her vart Hagtidl Me sat
ved eit udukat. Tr.el)ord, Stova var sull av Royk,
rundt ikring var det Laatt og Rop og staakande
Gleda· Kl. »12 tok Tyskerarne til aa syngja syr
Aalv.or, lystigt og lystigare« villt og villare, skraa-
lande· So gjekk me. Ute paa Gata matte me
ein Flokk· ,,Prosit Neujahr!" (godt Nyaar!) ropte
dei. Me berre lo, og svarad ikkje, paa ægte Nordk
manns Vis. Men daa skreik dei sitt ,,Prosit Ren-
jahrl« inn i Øyro paa oss slik, at me fann det
raadelegt aa svara strakst. Ei Stund etter igjen
»Prostt Neujahr;’·’ me gjekk ein lang Rundtur,
hundrad Gonger Prosit Neujahrt Folk langt burte,
paa hi Sida Gata, ropte etter oss Prosit Neujahr.
Me kom ,,unter den Linden;" ein liten Berlinar-
gut hadde visst sagt eit sramisraa vænt ,,Prosit
Neujahr,« for han fekk Drikkepengar: »Danke
scheen, das koofe ich mir ein Glas Punsch vor« 2),
— og vips vek. Han saag ut til aa vera so um-
pass 12—13 Aar. Endaa Kl. 6 um Morgonen
stroymde det Folk inn paa Kassehusi, med Narre-
huvur, lange Nasur og andre ,,Fora:ringar.« Eg
gjekk heim og lagde meg; men Prosit Neujahri
tonad enno lengje syr Øyro mine.
— Jgaar (25de) spilad dei ,,Samsundets
Støtter« syr fyrste Gongen her paa Belle-Alliance-
Theatret, eit ao dei mindste her er. Spilet var i
det Heile so midels. ,,Bernick« deklamerte paa
sull tysk Bis, men var hellest litet tessz Lona Hes-
sel var raa og ntan det gode Kvinnelynde, som
ligg under hjaa henne i Grunnenz Johan Tønne-
sen, Hilmar Tønnesen, Dina og Aune (,,Auler««)
var rett gode. Stykket saag ut til aa verta godt
likt; men um det kann liva lengje med slik Spi-
ling er vael uvisst.
— So mykje syr denne Gongen.
Kristiania, den 22de Marts 1878·
Morgenbladet syr Tysdag hev ikkje meir enn
ein einaste Setning av Qrdkastet i Storthinget
Maandagskvelden. Men det er vael dei drjugaste
Ord, som nokotsinn er hoyrte paa det Stellet. Ordi
var dei:,, Jeg . . . er bleve11 Vidne til, otSta-
det var Grosserer Julius Nikolai Jakobsen
l) Skal det vera Cigarar, mine Herrar? — Ja, Takt.
I) Mange Takkx det kauper eg meg eit Glas Puns fyre!
tens Vel maa vigesor personlige Hensyu.« Og(
sraa Fredrikstad, som sann, at dei Ordi hovde i Norigs
Nattonalsorsamling Me trur,-—Mannen bør vera
nemd medfullt Namn og Stand. ——— No skulde
Ein vael tru, at den Mannen og hans Felagar maatte
hava det paa den andre Maaten: at dei let ,,per-
sonlege Hensyn vige sor Statens ·Vel"; — men
no kjem det løglege, somsosta vil gjøyma"·seg
bakum slike Slengje-Ord, fyr aa ikkje kalla det
nokot verre. Det var nett upp dei, som heile
Dagen hadde-snakkat um, at Staten trong til
i eit Snaaprom (Braadvende) aa laana 10 Milli-
onar Kr., som skulde brukast til ei Naudberg syr
dei nedkomne Næringsveger, og sjolve hadde dei
sett fram tri Forslag um detta. Der var nok eit
sjorde Forslag, men som hadde eit litet Med-
heng; detta hadde nok liksom ein beisk Smak, so
det var vandt aa svelja. Morgenbladet forklarar
i Lista, at dei, som roystad fyr dei 3 fyrste Fram-
lag, dei same roystad imot det sidste. Detvar dei
same 10 Millionar i alle desse Framlag; men
anten maa»,,Statens Vel« hava senget onnor Skikk
elder flutt Sæte, med di at daa Storthinget
skulde godkjenna Laanevilkori, daa kravde ,,Statens
Vel,« at hine Kararne roystad imot Laanet.
Mannen kunde daa vael ikkje vera so galen,
at han meinte seg sjolv og sine Felager med dei
Ordi? — ,,Statens Vel maa-vige sor personlige
Hensyn«-. Tanken kom ut i Ord, men smatt, um
so var, inn same Vegen i Gjerning, og Ordtoket
,,Odel skal til Odel vige« vart sjaaande. —
Kann du, Lesar, fortelja oss, ’kor er no »Sta-
tens Vel,« og kor er no dei ,,personlige Hensyn?«
Men veit du det ikkje, so spyr Jakobsen· —- ·
Paa Toppen av det Lpglege er Plass syr
eitTaarn. Det gjeng eit Ord um, at ein stor Flokk
Handelsinenn vil mota upp hjaa Hr.’ Jakobsen og
vyrda og takka honom fyr hans gilde Ord-
Det er Taarnet paa Tryvatshogdi, det!
Thingcts Samlingtid. Etter Forslag fraa
Prwsidenten vedtok Storthinget aa ganga inn til
Kongen med Bort um aa saa vera saman lenger
enn denne Maane11, med di det er Ovverk aa gjera
fraa seg i den sastsette Tidi·
Statslaauet var ·fyre i Thinget Fredag, men
vart utsett til Maandag· Fraa Jarnvegsnemndi
var Jnnstellingi so, at Thinget skal samtykkja i at det
vert laant inntil 31 Mill. Kr. til Jarnvegsbyggjing fyr
Statskassa si Rekning til 4 elder 41J2 aarleg Rente,
med Svipeslag av Politiflokken. Daa so Kjættar-
baali tok til aa loga Europa rundt, vardt mange
Jodar brende paa oampo dei iiori og Minerva-
torget· Detta varad heile det 17de Aarh. og langt
inn i det 18de· Jnnocens x111 sorbaud deim at
handla med annat enn gamle Klæde, Fillor og Jarn-
skrot. ——
No Gudskelov er dei Tider ute» Murarne til
Ghetto er nedrivne av Folket sjølv, Jodarne hava
Lov til at bu, kvar dei vilja, og det gule Plagget
spyrst det inkje um meir· Dei er inkje lenger Hestar
i Karnevalet, og Borgarmeistren set inkje lenger
Foten paa Nakken deira. Tvertum velsigna dei
Pio nono og alt, han heve gjortdeim· Men endaa
bur det Jodar og berre Jodar i Ghetto. Kjem du
derned, sitja dei som Rottor inne i Kjellarom sine
med Haugar av Fillor kring seg, og so springadei
sram og triva Tak i deg og bjoda deg snart ein
Frakk, snart eit Halsplagg og gnaula og slaa ao
· paa Prisen heile Gata nedetter. Det ser ut til
at vera stor Armodsdom i Ghetto. Dei Rumi,
som liggja nærast Tiberelvi, er mest inkje at bu i
syre Folk. Naar lei stig, flaumar Vatnet upp-
under Golvet· Men dei halda trufast i Hop desse
Stakkararne· J eine Hyrna av Ghetto paa piazza
Cenci ligg Forsamlingshuset. Eg var inne der ein
Sabbat. Kor- underlegt og kor uhyggelegtt Eg
kom inn i ein stor Sal med Sulor og fint utkrotad.
Paa alle Veggjom var det ritat Spraak av
gamle Testamentet Midt i Salen stod det ein
Lærarstol med Tropp paa baade Sidor, og beint
burtanfyre ein Avbildning av Tabernakelet. Paa
Talarstolen stod det ein Fyrelesar og lagde ut,
eg kunde inkje skyna, um han song elder las. Han
hadde Hatten paa som alle hine, men yoer Hatten
hadda han ein kvit Duk med svarte Render i, eit
Plagg, som dei tok paa seg alle i Hop, naar dei
kom inn i Salen. Fyrr dei tok det paa, andad
dei i det. Her var inkje hagtideleg Stilla her i
Synagoga. Dei soor ut og inn og smelde Deri,
dei samsnakkad som inne paa ein Børssal, og so
beljad dei ender og Gong med i ein hebraisk Song
og vendde seg mot Talarstolen. Ein Ting saag
eg likavel, som var høgtidelegt· Ein gamall Mann
kom inn med sin Son og Sonarson· Dei skipad
seg, eine sramsyre hin, so lagde Bestefaderen Hondi
paa Sonen sin, og denne paa sin Son, og solei-
des las dei ei Bon. So vende Sonen seg og kysste
den gamle paa Hondi, og han lagde Henderna paa
Hovudet hans og velsignde honom; so vende den
vesle seg og kyste Fa’r sin, og Faderen velsignde
daa atter honom.
Men korleides vart det med meg? Eg skulde
ganga heim, og no heve eg tullat meg burt til Jø-
darne og til Ghetto. (Meir.)"
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
