Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Pri—s fyr —Fjordnngaaret:
Kr.1,10 (= 33sz) smed
Porto og alt. Betaling
fyreaat·
Æ13.
qW
Laurdag den 301e Marte.
edraheimen.
Eit Blad aat det norske LFolket
,,-—— Men eg tenkjer dei tarv ikkje syta,
me skal koma, um ikkje so braadtl«
Lysingar kostar 10 Øre
(3 ß) Petitlina, og daa
etter Maateti fyr større
Botstavar·
1878;
Peter H ærem.
Faae Menn hev havt so mange Kjenningar
som Peter Hærem. Han kjende heile Verdi. Og
han heldt av alle dei han kjende. Eg hev aldri
seet ein Mann med eit so rikt og eit so uslitelegt
Hjartelag· Um det varMeiningsfelagar elder Mot-
standarar, det var like godt. Alstodt naar du kom,
" var detdetta djerve, breide hjartelege ,,Goddag", god-
dag, kjære Vent« med eit Handtak so traust, at
det sveid, og ein glad Smil yver heile Andlitet,
so du vart i Godlag um du var aldri so sturen;
Og altid hadde han ei Stund tilovers fyr den,
som vilde hava Raad og Hjelp av honom, elder
som vilde kvila og kveikja seg ved ein hyggjeleg
Samtale med ein hngfrisk Maan. Og av slike var
det mange. Det kom og gjekk Folk heile Dagen-
Han var reint uppaa-rennd. Men han heldt ut.
Han kunde troytnaz i dei se·inste’ Tider kunde du
treffa honom baade sliten og ar Men han hadde
endaa sitt godeLag og sin fri — ug. Siste Gun-
gen eg saag honom — det var væl eit Par Vikur
fyrr han doydde — sat han i Sofaen so arm og
trøytt, at det var saart aa sjaa, og Mælet hans
var so haast, at han berre kunde kviskra. Meti
det var det same varme Handtak, den same ljose
Smilen, og det same gode Humør. Haii skjemtad og
var glad. »Nu har jeg lagt mig til slig eninter-
essant Samling af extra superfine, høisornemme
Sygdomme,« sagde han, — og talde dei upp-
Javisst var dei ,,fornemme;« men ikkje fyr det:
dei kunde nok drepa sin Maan. Likevael laut
eg lce. Eg tenkte mindst, atdetta var sidste Gongen
Haii hadde altid set fo sterk ut, at Aingen rett vilde
trn paa Sjukdomen hans
Han var fodd i Stavanger 1840; Foreldri var
Bondefolk or Ryfylke. Moer hans var ei gjem-ui-
god og gjenomkristeleg Kona av den gamle Haiige-
flokken, og det er Syn til, at ho hev visft aa
fostra sine Barn i ,,Tukt og Herrens Formaning«
Hærem minntest henne med stor Kjærleik og talad
ofta um henne. J 1859 kom han til Kristiania
og tok Studentereksamen. Her kom han i Pro-
fess sor Johnsons Skikke, og det han her lcerde havde
godt ihop med det, han var heimangjord med, og
det var soleids naturlegt, at han i alt sitt Liv kom
til aa standa heilt paa den Sida· Detta faste
Samheng i hans ’Tkristelege Uppfostring, at han
jamt fekk halda fram i ei Leid og ikkje kom
uppi andre Synsmaatar det gjorde, at han aldri
visste av Tvil elder Trivling, men var merkjeleg
stod og fast i si Trtt og sitt Livssyn. Haii var vcel
det dei kallar ,,einsidug« elder einsynt.Me11 just
detta var det, som gjorde honom sterkare enn flest
alle no. Han visste kvat han trudde og vilde, og
difyre kom han til aa gjera nokot i sitt Liv Eg
kunde ynskja, at me hadde meir av slikt Einsyii
nokon kvar Det er Tvisynet, elder Fleirs s,ynet som
magtstel oss Tanken et ofta reintupp fyr Viljen·
Jngen av dei eg kjenner hev havt so fast ei
Tru paa Folket vaart som Hæreni. ,,Hoad Bon-
dens Grund fik bære, skjønt aldrig der blev saat,
det er vor Folkeaere og har vor Fremtid spaat«,
sagde han so tidt og so tryggt. Disyre var ogso
Vjornson, den ,,gamle Bjornson,« hans Diktar;
han kunde hans Vers utanbokes i Mengdetal. Han
hev kveikt mang ein ung Manns Mod og Arbeide–
hug ved denne si Tru paa Folket, og det skal han
hava Takk fyre i si Grav. Og ikkje minst
av meg.
Det fyrste fyr honom var, som me alle veit,
Kristendomen. Kunde den faa gro i Folket, so var
Alt vunnet. Men dersom Vantrui fraa Utheimen
skulde vinna inn, so var alle Voner uni eit sunnt
og sterkt Folkeliv sløkkte. Han tottest sjaa detta
av Tilstandi ned i Europa, serleg i Tyskland Di-
fyre lagde han si største Magt paa, at Gudsordet
kunde koma til aa ,,bu rikeleg ibland oss.« Han
var den drivande Kraft i ,,Lutherstiftelsen·« »Yng-
lingeforeiningarne« gjekk ut av den same Tanken.
Han lagde ferleg Lag paa ,,Pressen,«’ at den heldt
seg rein fyr Ukristendom og Gudloysa Det galdt
um, at Jngen fekk »frarøveFolketdets bedste Arv.«
Alle, som elskad vaart Land og Folk, burde standa
Vakt um den-
Blodet hans, ,,Fcedrelandet««, skulde vera som ein
Berar fyr desse Tankar. Det maatte vera eit anl-
mennt Folkeblad, altso politisk; men det skulde ogso
stydja det kristelege Arbeid i Folket, og so vart
det religiost med. Det vart »det religiøs-politiske
Blad Fædrelandet« Her var det bl. A. hans
Ulukka, at han var so ,,konservativ;« —- ine veit
Alle, korleids Folk forstod Blodet og hans Arbeid
idet. Og fraa denne Tyding av Vladet tydde
no Folk seg ofta sjolve Manaen· Det gjekk, og
gjeng enno, mange rare Tankar og Meiningar um
Peter Hærem millom dei Folk, som ikkje kjende
honom.
Han lagde stort Oag paa det kristelege Hnsliv
J det maatte Folkeltlkka hava si rette Rot. Ut av
den Tanken var det, at han fekk upp, ,Studenter-
heimen.« Der budde det ikring 30 Studentar, og
han var daa liksom ein Husfaer i denne store Hus-
lyden. Hans eiget Husliv var av beste Slag.
Han var gift med Frøken Hanna Monsen fraa
Stavanger; ho var honom til stor Hjelp i hans
mange Yrkjemaal, og han visste altid aa skyna paa
,,den store Guds Gaava« han hadde i henne. Dei
hadde 6 Born; det yngste kom til 3 Dagar fyrr
han doydde
J sine seinare Aar fekk han meir og meir
Syn fyre, at me ogso maatte faa det ,,Menne-
skelege« elder Humane med i Kristendomeii og
Livet. Han vart so upietistisk i den Vegen, at dei
Strenge meinte han var innpaa aa verta »Grundt-
oigianar." Eg maa ikkje segja eg veit, kor-
leids han fekk detta ,,Menneskelege« til aa hengja
ihop med sin Kristendoiti. Kannhenda hekkdetikkje
ihop. Men han saag, at det maatte med, og so
tok han det med, so godt han kunde. Til aa grubla
hadde han korkje Tid elder Tilhug
Han var troytt paa det seinste· Hati var
,,leid av Kristiania« og lengtad upp til det vesle
Prestekallet sitt, Gjerdrum, som han just hadde
fenget. Men det var nok ikkje so lagat, at Hærem
skulde verta Prest. Stilt og blidt sloknad han av
fyrre Fredagen den 22de, glad med aa sleppa her-
ifraa, og trygg i Trui som altid. Likferdi var no
nm Torsdagen; ei uhorveleg Folkemengd fylgde
honom til den sidste Kvila.
Um hans Meiningar vilder vera Strid. Men
ein Ting skal standa fast um Hærem: han vilde
det Gode. ·Hadde me mange, som kunde tru paa
ein Tanke som han, og elska ein Tanke som han,
og gjeva seg yver i so sterkt eit Arbeid fyr Tan-
ken som han, daa skulde Livet vaart vera større
enn det no er.
Arne Garborg.
Fraa Dyreh eimcn. it)
1
Hev Dyri Vit? Kann dei tenkja? Kann dei
doma og draga Slutningar? Kann dei gjera seg
upp Fyreset og tenkja ut Maatar til aasetja desse
i Vert?
Detta er Spursmaal, som Folk hev grundat
paa baade lengje og vel. Meiningariie um Saki
er enno ymse, og ofta reint motsette.
Sume segjer: Maanen (Mennesket) aaleine
hev Bit. Alt, som Dyri gjerer, det gjererdeiikkje
av nokon Ettertanke, men berre av didei er nøydde
til det. Dei kann ikkje annat. Liksom dit, naar
Ein hotar mot Andlitet ditt, illsnoggt let attAngo
mest utan at du sjolv veit av det, soleids byggjer
Fuglen sitt Reid og brceder sine Egg o. s. fr.,
utan aa hava nokon Tanke med det. Han maa
gjera so, og veit ikkje kvifyr han gjer det. Og
liksom Steinen trullar nedyver ei bratt Bergsida,
fyrdi han ikkje kann halda seg liggjande paa ein
stik Stad, soleids flyg Svala um Hausten til dei
varme Land, av di ho ikkje kann vera her um
Vetren, —- ho drivst av ei umotstandeleg Naturlog«
Andre meiner nokot annat· Dei trur, at Dyri
hev Vit likso væl som Maanen. Skileii paa Mantt
og Dyr kjem daa helst til aa liggja i kroppslege
Ting. Maanen hev ei Tunga, som er slik lagad,
at han kann tala; han hev tvo Hender, som gjer
honoin før til Mangt, som korkje Fjorfotingcirne
elder Fjorhendingarne kann. Naar ein Flokk Hjort
skal aat Bekkjen og drikka, gjeng ein gamall Hjort
fyre og held Utkik· Og ettersom han finn Vegen
trygg elder utrygg, so skrik han attende tildeihine,
og dei anten kjem daa etter, elder stend knrre og
ventar, elder flyr avstad i full Fart. Det maa
daa vera tvillaust, at Dyri her kann leggja ei Mei-
ning i Mit-let sitt og verta forstandne av kvarandre«
Men dei kann ikkje gjera det so godt som Man-
nen; for han hev betre Talegreidur; dei kann berre
segja kvarandre dei alra enklaste Ting, men ikkje
fortelja um sine Roynsltir og Merkingar. Dermed
kann ikkje det eine Dyret lærer av det andre; koart
Dyr man taka paa fraa nyom. So vantar dei
den upprette Gonga paa tvo Føter, og desse hage
Fingrarne. Dei kann ikkje gjera seg Kjerald og
Verkty som me, og dermed misser dei og ein god
Skule.
— Millom desse tvo Utendar av Meiiiingar
ligg det tallause andre, som ikkje gjeng so vidt.
Dei lærde hev alt fyr lengje sidatr gjortFieistnadar
med aa konia til Klaarskap i Tingen. Daa
Karl V var Keisar, var der hjaa Kong Ferdinand
V) Di-. Karl Oppel: Thiergeschichte11.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
