Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
11te Mai 1878.
Fedraheimen.
fylst han stødt med eit djnpt Brjost med flate Si-
debein og hpg Mankje. Er» Brjostet laagt med
rund Mankje, vert Bogen stutt og bratt· Paa ein
lang Bog vil Akslabladet snida (,,skraa«) meir,
Vinkelen millom det og Yperarnien vert daa tron-
gare (meir ,,spids«), og vil soleids, naar Hesten
løyp, taka— av Stoyten betre enii ein bratt Bog,
som og gjev Akslabladet liten Studnad i Manken.
Ein bratt Bog segjer Ein ligg »fast«, medan den
snidsette segjest liggja ,,laus", —end·aa um Sam-
bindingi med Brjostet er sterkare, Segarne gjeng
pænt yveri Halsen og gjev Selen ei god Læga
og heile Hesten ser betre «nt·
Yverarmbeini maa liggjajamlaupes (parallelt)
kvarandre paa alle Kantar, um Framsoterne skal
faa sitt rette Lag· Underarmen bør vera breid,
sterkbygd og langv, standa loddrett fraa Yperarmen
ned til Kneet og smalna fint av nedetter. Daa
ein lang Underarm altid fylst med ei lang Aksl,
vil han vera Merkje paa, at Hesten er fljot elder
rask. Tjukk, um enn stutt,· Underarm er likevcel
ikkje lastande hjaa Arbeidshesten, naar der berre
er det rette Have millom Frain- og Baklimer.
Kneet er ihopsett av mange Smaaledar og
hev stor Jnnverknad paa Fotseste og Rorsla hjaa
Dyret. Det maa vera sterkt og breidt aa sjaa til
baade frammanfraa og fraa Sidom og hava same
Stemna som Underarmen, men er likavcel breidare
enn baade denne og Millomfoten (,,Leggen«).
Hev det eit annatvoret Lag, so tyder det paa
Magtlaysa elder Larveskap (,,Slaphed««) og er
gjserna meir skakande· Er Kneet frambzxiygt, er det
Merkje paa veike Segar og vert kallat Bukkakiiez
baygjer det hin Vegen, so er Hesten ,,sabelføtt««,
men Lyte er det same. Til rett aa kunna doma
eit Knemaa Ein vita Greida paa det rette Lag
paa Framlimerne hjaa ein vælbygd Hest. Til
Rettleiding kann det vera sagt, at naar ein tenkjer
seg ei Lina fraa »Kambknuten« (ein liten Knute
paa øvste Tredieparten av Akslabeinet) loddrett
nedetter, so skal denne Lina ganga gjenom Olbog-
leden, Underarmen, Kneet, Millomfoten og Okla-
leden ned i Marki. Denne Lina heiter Framlims-
Falllina. Millomfoten er stnttare enn Underar—
men; han skal standa loddrettog sedd krammanfraa
vera smal, men sedd fraa Sida breid, daa dei
Segar, som ligg paa Baksida skal vera sterke og
strame, men merkja seg ut fraa sjølve Veinet med
liksom ei liti For imillom·
J Samfeste millom Kneet og Millomfoten maa
ikkje denne knipa for braadt av; det tyder paa
veike Segar. Haar og Hud skal vera mjuke og
sine. Ofta finst det paa Millomsoten smaae Horn-
knutarzdei tyder paa ymse Lyte i Rørsla og gjere
Hesten snar til aa halta; dermed maa Ein sjaa
vcel etter slike. Nedanfyr Millomfoten hev me Taai
(for det er berre sjalve Taai, Hesten tred paa), og
her skil Ein millom Okla (»Koden«) og Hoven.
Okla kann Ein daa rekna fraa Enden av Millom-
foten til øvste Kanten av Hoven (,,Kruna«). J
Samsestet med Millomfoten gjer det ein Vinkel,
,,Oklaleden« (,,Kodeledet«)· Detta kjem daa til
aa bera heile Hestens Tyngd, og daa spyrst det
um sterke Segar. Okla skal og vera med og taka
· av Stoytem naar Hesten løyp, og gjer detta meir
elder mindre etter som det er langt til. Er det
dugeleg langt, so vert det meir paa Sned og tek
Stoyten best av, men leitar Segarne meir, so He-
sten snart trøytnar· Er det stutt, vert det og
brattare, og daa vert Hesten skakjen aa rida paa.
Er det reint bratt, heiter det »framstikkande«; hev
Hesten attaat Bukkakne og bratt Hov, so kallar
·liten Styrkje, Tyngd og Ustedskap.
Ein detta —,,-5.)verkodning.« Oklo maa vera sterk-
bygde, helst i Leden, og ganga jamlaupes, so dei
korkje stemner til elder fraa kvarandre.
Okla og mest Oklaleden hev mykje med Sjuk-
domar (Galle, Senegalle,Ledgalle, upplkipne Bein).
Desse gjer Hesten halten, er vonde aa heila og
kjem snart att, so dei maa vrakast gløggt. Ned-
med Krutia, fom er nokot hog, er titt ein hard
Kant, som ein kallar »Ringfot«. Det er Beinut-
vokstrar, som hev gjort at Okla og Krunbein hev
vakset ihop, og er eit styggt Lyte, som jamt gjer
Hesten halt, naar haii vert brukt nokot. Kruna
er mykje ncem av seg; trykkjer Ein paa henne med
Foten, vil det syna seg, um Hesten er livleg, ,,taa-
leg« elder tung. . «
Hoveii maa samhova i Storleik etterdei andre
Limer. Han maa og snida rett, so han ikkje vert
korkje flat elder bratt." Er han bratt, vert Hesten
gjerne tronghovd. Undersida skal kvelva vaent fraa
Utkantarne upp mot Miden, so berre sjølve Hov-
rondi (ytste Kanten) tek i Marki, naar Hesten gjeng-
Skoen maa hava glagt etter denne Hovkanten.
Smeden sær venja seg av med aa hogga Hoven
til etter Skoen og helder sjaa aa laga Skoen etter
Hovesi· J det Heile skal Ein liiva Hooeii fyr Kni-
veti og helder lata Hestarne ganga nskodde bil-
imillom, naar dei ikkje vert brukte paa Aurvegjer
elder steinsette Gatnr. Den bakre Enden av Ho-
vengmaa ikkje vera for hardt innknipt, so Endarne
av Hovkanten kjem for tett innaat koarandre; det
tyder paa Tronghov og kjem seg oftast av nvitug
Skjeritig og Skoning av Haven. Hellest skal Ho-
ven vera glatt og heil.
Baklimerne er baade sterkare og kunsti-
gare byggde enn Framlimerne» av di dei baade skal
vera til Studning fyr Kroppen og til aa driva
han fram. Krysset kann som fyrr nemnt, reknast
med til Bulen. Det nmgrendsar Mjodmeskaali
(,,Bcekkenhola«), og gj er mykje til korleids Ryggen ser
ut, alt etter som Krossbeinet og dei øvste Hale-
kivervlar er lagde. Krysset skal hjaa ein vælbygd
sterk Hest vera stort, breidt, langt og flatt (,,firkan-
tat«). Naar Krysset er langt, vert Halen høgsett,
og det er eit vigtigt Merkje paa, um Hesten hev
lett fyr aa samla seg, elder um han er tvinten og
snar til aa snaava· Eit slikt Kryss vil og gjeva
godt Sæte fyr Musklarne og altid vera rett elder
jamt, motsett ,·,kvass", ,,avskjotande«. Det vil og
fylgjast med eit langt Underlaar og lang Millom-
fot, som gjer Sitt til ei lett og spenneleg Rarsla
Er Krysset stutt, so er det gjerna altfor avrnndt,
avstikkande, med laagsett Hale; alt detta tyder paa
Krysset skal
vera so langt som Bogen og helder vældet. Breiddi
som er Merkje paa Kraft, skal vera midt imillom
Vreiddi paa Bringa og største Breiddi av Brjostet·
Smalt Kryss er lastande, helst hjaa Fylmarar· Lika
ein-3 er skjein Kryss eit styggt Lyte, tyder paa
Sjuklegdoiti i Kryss elder Kropp. — Laaret gjeng
fraa Mjadmeleden paa skjnns frametter til Knele-
den, som ligg«i same Flata som Olbogleden.
Det skal vera fylligt og langt med kraftigt ut-
vaksne Laarmusklar, so Romet fraa Rumpebeinet
til Underlaaret vert fyllt, og Millomkjotet vert
breidt· Laari maa sitja heilt jamlaupes kvarandre;
stemner Framenden av Laaret utetter, kjem Foterne
for vidt fraa einannan, og umvendt· Kneet skal
liggja slik, at ei rett Lina fraa Krossbeinet skal
ganga gjenom Kneled og Oklaled ned i Marki·
Denne Lina heiter Baklems-Falllina. Veike tunne
Laar er eit visst Merkje paa ein veik Hest. Tilaa
vissa seg um, at Kneet er lytefritt, maa Ein royna
Hesten nysgje. « (Meir.)
baade mot Uveer og mot Uvener.
Ut mcd Fuglekassarncl
No kjem Smaafuglarne vaare og tek til aa
sjaa seg ikring etter Husvcere til Sumaren· Det
er fulla »Hus under koar Buska« no-; men som
andre skikkelege Folk tek dei helst «fast Bu«, naar
dei kann faa ei stik, daa dei der finn betre Live
Det er frami-
fraa Folk aa hava i Hus: hyggjelege og venlege,
syngjande og glade, og kjem ingen Mann fyr nære;
tilmed bitalar dei fyr seg, og det flustz Leiga er
sullt greidd til »Flytjedag.« Bonden kann halda
seg fyr ein heppen Mana, naar t. D. ein Flokk
Stare kjem og slær seg ned hjaa honoin, endaa
um desse fagre Fuglar av leide Folk hev fengjet
eit litet Uord paa seg. Det hev soleids voret
sagt, at dei fer ikring paa nysaadde Aakrar og et
upp Sædekornet; men den, som vilde sjaa nokot
gloggare etter og ikkje vera so ,,grnnn-synt«, han
sekk nok snart vita, at det ikkje er slikt, dei driv
med. Det er nokberre ymistUgagnskrek, dei ligg
etter, som Makk, Aamur, »Troll« og annat slikt,
som er reint Forkuiinmat fyr Staren, og hans be-
ste Næring. ijra hev for sin Part betre Vit paa,
kvatStaren duger til; ho fer mykje godslegt fram
mot den vesle Fuglen og let han endaa saa Lov
til aa taka seg Smaaturat att og fram paa Ryg-
gen sin, — ho veit, han gjer aldri annat enn det
som gagnlegt er! Det er sannt nok, at Stareii
er nokot) leid aa hava i Kirseboerhagen; det lyt
han lastast fyre.« Men han er daa ikkje verre,
enn Ein med høvelege Aatgjerder kann skramia
honom bnrt. —- Same Gagn som Staten gjer
dei andre Smaafuglarne med-
Det-med vil Ein sinna sin Bate med aa laana
Hus til desse Framandfolk; men Ein maa hugsa,
at dei i visse Maatar er helder vande paa Hus-
romet.
Dei »Hus«, som dei best likar, vert gjorde·
av smaae Treknbbar, som Ein gropar ut; til Golv
og Tak skeer Ein paa eit Par Bordendar. Vii-
Romet bør mindstvera 3 Tomar i Tvermaal, men
nokot større fyr Staten; Veggjeiie maa ikkje vera
altfor tunne, for daa kann dei so snart sprikka.
Hagdi maa vera etter som Fuglen er stor til:
fyr mindre Fuglar 8—10 Tumar, fyr Staren
12—16.« Taket maa liggja paa skjons (skraat) bak-
yver, fyr Skuld Regnvatnet; lika eins er det godt, at
det skyt seg litegrand sramum Kassen paa Fyre-
sida og. ·Til Jnnsmog gjer Ein eit litet rundt
elder avlangt R) Hol litt nedanum Taketz det
kann fyr Smaafuglar vera npptil 11f2 Tume i
Tvermaal, fyr Staren upptil 21J2. Er Jnn-
smoget for stort, kann Fuglen ikkja bruka Kas-
sen; for daa er han ikkje trygg fyr Imi-
brot av større Fiendar. Litt nedan fyr Jun-
smoget set Ein ein liten Pinne til Vagl; Eiii kann
gjerna setja Pinnen tvers igjenom, so fast- Fuglen
vagla seg inne og.
Gode Kassar kann Ein og faa av Bord, som
ikkje maa høvlast. Einkvar graavoren Lit maa
smyrjast paa; alle Sprungur maa dyttast væl til,
so »Stova« vert myrk og koseleg.
Kassa maa hanga stik, at Jnnsmoget snur i
Sud elder Anst. Starekassarne hengjer Ein helst
paa Husveggjen uppunder Taket elder uppi hoge
Tre, og fleire Kassar i Lag. Men fyr mindre
Fuglar maa Kassarne hanga lengerifraa kvarandre,
daa kvar Fuglskalhava sitt,,Beite«’. Men heng en-
deleg ikkje Kassa nære ved ein Veg elder paa ein
Stad, der det er mykje Staal-
k) avlangt i Breiddi.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
