Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Eit Blad aat det norlke Folket.
M-
edraheimen.
Kjem ut tvar Onsdag og Laurdag.
i Pris fyr FjorYngaareI—s — - — Fng kolsta7—10 Fre —
K. 1,10 = me · t·t· ,
M 30. Prmto oglakt· Betakmg . Onsdag den Zte JUUIO etteingteattetinfchrosxkorTT 18780
» s fyreaat. f Vokstavar.
Ollllls ijctoft. maale. Kunne ein skrive dæ so gott som Aasen o’ seg sin eigen Veg her, men berre fylgde dei store
Dæ unge, ædle Tre, som trengde so lite Jor,
men berre Ljos, fyr aa vekse seg stort o’ rankt,
no hevi dæ sloppi Torva si, o’,,ligge nere; no
æ ’kje dæ for tilegt at dei kjeme, sv maange som
kann, o’sanka Frugtine, som ligge straadde kring dæ.
Dæ er fyr aa gjere mitt til at Fjortofts
Arbeide kann verte paa-agta som dce fortjeiia ut
yve Lande, at eg nok vil minne om Grunntaankane
i dæ,- som dei vise seg i dæ han hevi skrivi, o’
som eg hevi haurt dei af hass eijen Miinn. Dei
var enkle o1 greie, som alle store Taankaz men
dei kann gripe djupt o’ vitt, o’ lyfte alt mæ kring-
om, so laangt som ein kann sjaa.
Dce var tre Ting, som meir elde noke anna
-tok opp Taankane o’ Arbeide hass—: Maalsakja,
,,Mathematiken« (svm var hass Skulesak) o’ Arbei-
darsakja (»Sosialismen«). "
Maalsakja var dæ fysste store Spørsmaal,
som vakte hono. Alt paa Latinskula i Molde fekk
han lide syr sin Glsk te sitt Morsmaah o’ den
Elsken fylde hono trutt te dæ siste. Dæ æ ’kje
lengje sidan han sa’ te meg ein Kveld1 »Dæ er
tvo Ting som dæ no mest trengst aa arbeide fyr:
Maalsakja fyr Bandine o’ Sosialisinen fyr Arbei-
darane.« O’ dæ hev ’kje lite paa seg syr ei Sak,
at den Mannen var henni tru. Han kuniie nokk
han og i Ungdoma take opp Taanka, som han si-
dan fann mykje Skrap i; men han fridde seg snart
syr alt dæ som ikkje var egte. Hass Arbeide her,
som i alt anna, var fysst aa fremst eit Reinskears
beide· Haii sparte ’kje aa reinske, om dæ vart
aldri so lite atte, naar berre dce var gott; o’ dette
Reinskearbeid vilde han vissa gjere paa si eijor
Side. Men dafyr maa ’kje Motparten tru, at han
fann dei lytefri. Dæ var nokk helde soleis, at
han fann so »lite egte dar, at dæ va ’kje Omakjen
vert aa reinske dæ. Maalmennine, som arbeide
fyr noke nytt, maatte passe seg Vel syv dei styg-
gaste Lytine paa dæ gamle. Dæ nye norske Maal
fekk ’kje vere ei stiv Omklaeding af Dansk, likesom
Skriftspraakje vaart no mesto berre er ei Omklæ-
ding av Tysk o’ Latin. Men held’ ikkje maatte
dei, syr aa verje seg mot detti, fare aa nauleite
ette elde lage ihop noke som skulde vere norsk.
Baade dæ eine o’ dce andre verte stivt o’ raatt;
o’ dæ var dæ verste han visste. Dafyr er ..dæ dæ
tryggaste aa skrive Bygdamaale sitt fyr dei som
kann dæ, som er egte norsk o’ norsk nokk ført.
Den Babels-Styr, som dessi »Grammatikara«
skræme seg sjol o’ andre mæ, va 1kje han rædd,
naar vi berre heldt os te Jor’ne. Men dæ er eit
Mistak aa tru, at han dafyr hadde imot Lands-
Vinje, so var dæ so mykje be.ire. Men daa fekk
ein og kunne eit Bygdamaal te byggje paa; o’ so
skulde dæ eit gottSpraakvit o’ meir Spraaklærdom
te dce endaa. Han sjol kunne ’kje dæ; o’ dæ som
verre var: han hadde gloymt mykje ta sitt eigje
Bygdamaal. Han var berre ein liten Gut, daa
han vart sendt heimafraa, fraa Harhain paa Synn-
mør te Latinskulen i Molde. Held’ ikkje var han
noken Spraakmann; so hadde vi havt eit nokelunde
egte norsk Skristspraak forr, som han kunna bruka
fritt, so hadde han visst ikkje brytt seg stort mæ
Spraakgreiur. Men dafyr kunne nokk dei Spraak-
lærde trengje te aa merkje seg hass Taanka o’
Meininga. -
Due er ei gomol Lærdomsgrein, som dei kalla
Mathematik, som dei lærdge·Skulane no hevi dyrka
so lengje inna sine gamle, høge Mura, at dæ
laut ei Grunnbryting te, skulde ’kje ho gro reint
atte mæ Ogras. Her var noke aa gjere fyr Fjer-
toft. Han vilde bryte ned den Veggjen, som
stængje millo Folkeskitla o’ den lærde Skule, te
oboteleg Skade fyr den eine som den andre; o’
her fekk han gott Tak. Dæ som dei i Folkeskula
kalla Retning, o’ dæ som dei Lærde kalla »Mathe-
matik« elde ,,Algebra«, som vel alle hevi haurt sv
stort eit Or om, dæ er eit o’ det same,. o’ skal
’kje anna vere. Men no skal ein Folkeskule berre
gaa utakring, fyrikkje aa vere lærd, o’si den lærde
Skule skal ein gaa yve, fyrikkje aa verte populæro:
fyrstaaleg. Te detti her hevi deifunni opp maange
Slags Stellinga mæ Bokstava, Formla, ,,Negative«
o’ ,,Jmaginæra", so» ein kann ’kje sjaa Skogjen
fyr berre Treom.· Men Fjortvft kasta Krykkjine o’
kom likeso hagt fyrutan. Han let alt staa mæ si
Rot i Jor’ne o’ steggla-’kje dæ opp i Høgda, so
ein kunne ’kje naa Foto lenger, o’ so dce var mesto
livlaust aa kome seg opp. Eg skal love, at den
som hevi fylgt hono, aldri meir vil bruke dei
gamle Skranglegreiur.
»Mathematiken« vilde han tekji mæ Rot aa
Topp. Men han var endaa mitt i dæ, daa han
fekk Helsotta si. Meii han hevi brotiein Veg, som
kann føre oss laangt: o’ den maa vi fylgje, skal
dæ verte rigtig Grein mæ vaar Skulelærdom. Gg
vona og, dæ verte ’kje so lengje ført vi fær«sjaa
Sprotane, naar dæ kjeme ut alt dæ han hevi skrivi,
om dce endaa er oferdigt, o’ naar alle dei unge
Folk som han hevi skula, kjenie til.
Folk hevi vel faat sopas Greie paa »Sosialis-
men« her i Lande og no, at dei ikkje verte vit-
skraemde om ein bruka«dæ Or’e om Fjartofts Ar-
beidarpolitik. Men eg skal ’kje gaa viare inn paa
hass Fyrhaldande i denne Sak; fyr han braut ’kje
Vegbrytara i Utlondo, som Lasalle o’ fleire. Dæ
vise best hass Hjartelag, at dæ gjore hono ilt,, at
noken skulde liggje ette, o’ ikkje faa gott av eit
Folks beste Lunnende, som dei hadde likeso go Rett
til som alle dei andre, o’» at han ikkje var den
som liivde seg sjøl fraa aa vera fysste Mann fyr
ei stor Sak, om dæ endaa saag stygt ut i Fysst-
ningo. Men ette dæ som i desse Dago er talt i
Thingja fyr Arbeidarane, skulde ein tru at denne
Sak og er paa gode Vega no, likesom Maalsakja,
som han o mange sleire no hevi stræva so len-
gje fyr-
Eg heve endaa ikkje nemt ei Sak, som du
kanskje hadde venta fysst, naar ein skulde skrive om
Fjørtost, o’ dæ skulde vere Relgionen. Ja han,
sjol vilde ’kje ha’ dæ soleis, o’ held’ ikkje var dce
so, i minsto ikkje no lenger· Han vilde ’kje ha
stort Snakk om den Ting, so dæ er visst ikkje no-
ken som kjenne viare te hass siste Meininga. Eg
veit berre, at han forr hadde vori strengt gudeleg,
o’ at han heile Tida agta aalvorsleg o’ ærleg
Kristendom· Den Mann som han sette hogst i
alle Maata, var Kristoffer Brun, som og var den
siste han snakka om. Han fekk dce og mæ d·æ siste
Dagjen, at han vilde flytte. Han vilde reise opp
te Kristoffer Vrun o’ Bjornson, sa’ han. Hass
Liv vise besst korleis han hadde oppfatta den rette
Kristendoms Aand. Alt han livde o’ tenkte, var
syr»andre. Han huga aldri ette korleids dæ gjekk
hono sjel. Døydsboda, som han hadde ventalengje,
tok han rolegt o’ tolmodigt. Siste Stunda snakka
han ikkje, men berre saag ut fyr seg mae deiklaare,
blide Augo.
Han var ærleg mot alle, enten dei var mæ
elde mot hono, o’ dafyr trur eg at alle no vil
vere ærlege mot hono igjen, so hass Minne skal
leve ljost o’ reint, som han sjol var fraa sysst
te fist. — R. F.
Sknle og Upplysning. .
« Maalsaki i Thingct (Møde den 14de Mai.)
Sag No. Z. (Forts.) Steen: Dette Sprog er
altsaa Midlet for deres Dannelse, Midlet til gjen-
sidig Udvexling mellem Skolen og Hjemmet, det
er det Middel, hvorigjennem de skal bære frem
Frugterne af sin Dannelse paa alle Felter, og
derfor mener jeg, at Skolen saa langt fra bør bi-
drage til at modarbeide eller i alle Fald· ikke bi-
drage til at styrke det, at den maa stille som sin
Opgave at overføre i dette Sprog de Forestillin-
ger, den bibringer Børnene. Dernæst er der og-
saa et ydre Hensyn, der forsaavidt er underordnet,
og det er det, at hvis Skolen ikke vedkjender sig
Børnenes Hjemsprog, maa dette jo lettelig frem-
kalde den falske Forestilling, at- dette Sprog enten
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
