Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Eit Blad aat det norske Folket.
MM
edraheimen..
Kjem ut kvar Onsgdag og Laurdag.
—-
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat·
4E245.
Lanrdag den 27de Juli.
- Lysingackicista 10 øve
1878.
Eit og annat nm Kristendomsstriden daar.
(G-)
1.
Det er mange som trur (og eg hev sjølv ein-
gong meint nokot dilikt), at det·skulde lata seg
gjera aa stella det so, at Striden millom Kristen»-
domen og den »nye« Heidendomen vart utstridd
berre uppe paa dei øvste Høgdom, millom dei
Lærde, dei som var serskilt fyrebudde til aa hand-
sama slike vande Spursmaal, so at Folket elder
,,Mugen« kunde haldast utanfyre, til dess det Heile
var ,,avgjort.«’ Det er ein underleg Tanke, at
Striden denne Gongen meir enn andre Gonger
plent skulde vera avgjerande; men den Tanken
sit no i Folk. Og dei fleste hev daa den Voni,
at naar Striden eingong var til Endes komen,
so vilde »dei usamde Magter koma til ei Soning,
soleids, at baade Kristendomen og det Menneskelege
sekk sin fulle Rett, i di baade tvo kom til aa
sjaa, at dei trong til kvarandre og i Grunnen var
berre tvo Greiner ut ao den same Sanningsrot
Heile den store Usreden vilde soleids enda heilt
fredelegt med ’,,Status quo aat-S bellum«« O: utan
Umkomplingar og Umbreyte. Og daa var Tidi
komi til aa gjera ,,Mugen« ogso vis paa Striden
og Stridsgangem for daa var all Faare yver, og
Ingen vilde daarast av Fienden, naar Fienden var
vunnen. .
No ser eg desse Ting paa ein annan Maate.
Gg trur ikkje, at den Striden, som no stend, er
»avgjerande.« Det vil til all Tid, so langt me
kann øygna,»vera Kristendomz men det vil liksovcel
til all Tid vera Heidendom. Det vil vera Tider,
daa Heidendomen hev Yvertaket; men so vil det
koma kristelege Atterstraumar. Heidendomen vil
allstodt vera sterkare enn han hev voret, av di
Aandsfridomen og Valsridomen er større og Tanke-
livet meir utvakset; det er og rimelegt, at han
iden komande Tid vil veksa overhendigt sterkt,
so at »Verdi« elder Storhopen meir og meir vert
fullt heiden istadenfyr namnkristen og hamkristen,
som han hev voret fyrr. Men heilt upp vil Stri-
den aldri slokna, so lengje Mannsnaturen ikkje ver
dess sterkare umskapt· «
Striden er av det Slaget, at han ikkje kann
sluta utan paa det Vilkor, at den eine av dei
Stridande vinn og legg den andre under seg.
Det er tvo Rike, som kvar syr seg gjer Krav paa
den høgste Magt; skal dei halda— Fred, maa den
eine kunna tvinga den andre; men skal dei liva
jamsides, so maa dei stridast· No er det vcel In-
gen som trur, at Kristendomen lenger kann tvinga
Heidendomen ned. Den nye Heidendomen, som
stend der sullt vaksen og til-seg-komen og med
lijlve Vitenskapen til Ryggstød, den lcet seg ikkje
lenger heilt kua. Han kann veikna av syr ei Tid;
men han vil reisa seg att. Fyr den, som trur
paa Kristi Ord, tarv detta inkje vidare Prov-
Kristus gjeng altid ut sraa, at den store Hop vil
vera heiden og strida mot hans Rike. Og han
trur ikkje paa, at det skal verta betre paa Sluten;
tvertimot segjer han, at naar Mannsens Son kjem,
,,tr·u han daa skal sinna Trui paa Jordi««2 —
Mannshaatten er heiden av sjølve Fødesupplaget
og maa difyr altid strida imot Kristendomen·
Det hev jamt voret berre eit Faatal, som Kristen-
domen hev vunnet yver og i Sanning lagt under
seg. Og den nye Kulturen med sin vakne og
kvasse Tanke, som med fullt Medvit negtar aa
lyda andre Logjer enn sine eigne, skal visst ikkje
gjera Livet lettare syr den keistelege Trui.
Men paa den andre Sida kann helder ikkje
Kristendoinen døya, so lengje Mannen er som han
er. For er det enn sannt, at Mannsnaturen i seg
sjolv er heiden, so er det daa likso sannt, at han
hev Trong til aa tru, og det ein Trong so sterk,
at LEtti ikkje kann liva utanTrudon1· Skulde daa
nokon Ting kunna tyna Kristendomen, so maatte
det vera — ikkje ein Vitenskap, ikkje ein Filosofi,
men ei ny Tra, som var betre enn den kristne·
Men — um Gin enn vil tala um desse Ting
reint’ etter Manns Vis, so som eg gjere her —,
so er det utenkjelegt, at ei slik Tru kunde koma-
Denne Tid ser ikkje ut til aa vera nokot heev til
aa skapa Trudomar· Ho prøver nok med det; ho
hev skapt baade Aandetrui (Spiritismen), den posi-
tivistiske Trui og ymse andre; men ingen av desse
kann-i trudomsleg Meining paa nokon Maate
mæla seg med Kristendomeii. Og i det Heile
skulde det meir enn mykje til, at det skulde koma
upp ein Trudom, som kunde gjera den Kristne
utrengd.
Det, som gjer Kristendomen so stor og sterk
sramum andre Trudomar, det er, at han paa ein
so sramifraa Maate hev fengetfram baade det reint
trudomslege (religiøse) og det menneskelege (humane).
Grunntankeni all Trudom ’er som me oeit So-
ningstanken, Semja millom Jord og Himmel,
millom Mann og Gud; — den Tanken hev Kristen-
domen sett fram so sterkt og so fylligt og klaart,.
at ingen annan Trudom hev nokot sovoret. Den
Offertanken, som alle Truer hev i seg, hev Kristen-
domen teket upp·og forklaarat paa ein Maate, som
er utan Make. Men samstundes hev han det Men-
neskelege sterkare og reinare enn nokon annan Tra-
dom av det rette gudelege Slag. Kjærleiks-
tanken, Brodertanken og Fridomstanken er grunn-
o
(Z ß) Petitlina, og daa
etter Maateii syr større
Bokstavar.
menneskelege Tankar, som Kristendomen hev boret
sram med slik Kraft, at han- dermed hev avlatfram
den største Kulturen, som enno hev voret uppe.
Kristendomen er daa og den Trui, som gjev Man-
nen, kvar einskild Mann». det største Verde, og foer
alle best med seg, baade store og smaae, baade rike
og ringe, og som hev Hugsvalinkz og uendeleg Trylyst
aat dei alle. Samstundes som ho hev den største,
djupaste og fylligaste Guds-tanken, hev ho og den
største og høgaste Mannstanken Og samstundes
som ho hev den største og reinaste Cthik (Vilje-Log),
hev ho og den mest kraftige Bot mot Syndi og
Hugsvaling syr Syndaren. Ei Tru, som so god«t
fyller ut alle dei Krav, som Maanens Trudoms-
trong set upp, kann ikkje falla, so lengje der er
Grandet att av Trudomstrongen i Verdi·
Skulde det koma ei ny Tru, som skulde kunna
trengja Kristendomen ut, so’«annatte ho vera betre "
enn Kristendomen baade i det trudomslege ogidet
menneskelege. Ho maatte hava ein endaa-rikare
og sterkare Soningstanke, eit endaa klaarare Guds-
syn og ei endaa betre Hjelp mot Sy«ndi; og sam-
stundes maatte ho hava dei menneskelege Grunn-
tankar endaa reinare, klaarare og større enn dei
er i Kristendomen. Eg meiner me kann vera so
taaleg trygge paa, at ei slik Tru ikkje vert sunni.
Og um dei finn upp ei Tru, som er betre t. D.
i det Menneskelege, so kann ikkje det stort hjelpa;
for det syrste i Trtii maa altid vera det reint Gu-
delege elder Trudomslege, av di ho hellest ikkje
kann fullnogja Mannens Trudomstrong
Det som dei hev aat Kristendomen fyre, og
som dei trur skal sella honom til Slut, det er at
han er ufatande syr Tanken elder strider imot Man-
nevitet· Men denne Talen er tankelaus· Det er
just Trudomens Natur det, at han gjeng haste
enn Mannens Vit. Trudomens rette Haatt og
Lag er, at han gjeng paa dei overnaturlege Ting,
paa det Uendelege, elder paa det, som i seg sjelv
ligg yver Mannevitet. Og daa maa Trudomen
verta ufatande syr Tanken. Trui maa hava sitt
Mysterium .(heilag Løyndom)«; hev ho ikkje det, so
er ho ikkje Tru. Vaagar ho ikkje aa stiga hogre
enn Mannstanken kann sylgja henne, so kann ho
helder ikkje gjeva Svar paa dei Spursmaal, som
Maanens Trudomshug krev Svar paa, og dermed
maa ho salla. Skulde detkoma ei ny Tra, som.
var »betre« enn Kristendomen, so maatte ho og
hava slike Løyndomar, som laag ovanum og man-
um Mannsvitet, og dermed var Vantrui lika nære-
Der er berre ein Maate aa tysna Kristendomen paa,
men daa tyner Ein og alle andre Truer: det er,
dersom Ein kann faa Livet av Mannens Trong til
aa tru. Men daa maatte Mannsnaturen skapast
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
