Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
WHM
edraheimen.
Eit Blad nat det norske cFolket
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33·ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Laurdag den 3die Angust.
Lysingar kostar 10 Øre
(3 sz) Petitlina, og daa
etter Maaten fyr større
Bokstavar.
18X8.
Eulcr nm Bibel og Geometri.
De er likt ti, at framifraa exakte Lærebolkar«
som Mathematik, Astronomi og Fysik inkje so lett
fører Dyrkaranne sine i Skorfeste mce Christentrtice
deires som are Volkar af Naturlæra, der Skilvan-
gin millom Gissing og Vismoti er mindre grei.
Me kann vise detti moe Namn som Newtoii, Leibnitz,
Guler, Cauchy i Mathematiken, Keppler og Miidler
i Astronomien, Ampere og Faraday i Fysiken·
Euler skreiv fyr ikring hundra Aar sea ei Bok imot Fri-
tenkjaranne, der de sinnst eit Stykkje, som er likeso merk-
jande fyre de, han segjer nm Geometrien som syre de,
han segjer um den heilage Skri·ftce. Hera kjem de:
»De finnst inkje Vitskap, som inkje takomti
, maa stande i Barrhoggi syr vegtuge Motlegg og
finna seg i aa blive. saka fyr Villnr og usamstendig
Lære. Men me sjaa, at Vitskapen jamnaste lcet
seg sokne so lengi og djupt, at han maa ut·mæ
Trollnysti sit, og me kan bergje Sanningjce ut fraa
,,den bakvende Visa»« Men um de dryg ma- aa
greie slike Flokar, stend do Vitskapen like logn og
ubroyt, og soleis skaa de likeins vera mce den hei-
lage Skriftæ. Folk trur« at Geometrien er ein
Vitskap, som aldri sannkjenner noko, anna de er
endefram sjavgjevi av dei miste Grunnsetningann
fyr Kanningjae okkons; men de heve likevael vori
glogge Karar, Hause Tenkjarar, som heve meint,
at denni Læra einkvarstaen sprengjer seg sjov, og
som hev sagt seg go ti aa rykkje Grunnmuren
unna og velte heile Bygverki. Og dessi Momen-
nanne hev framsett Toil, so ramme og granntenkte,
at de tarvst inkje liti Hovubrot og Klaarsyn ti aa
setje alt i Skilo att. Men Geometrien hev alti
stai like traust og tvilsri, og de vi blive so ettidags
au, anten du er sjav go ti aa greie slike Flokar,
hell du lyt vente, ti ein Sterkare kjem aa knyt
Samanhengin ihop att. Men likeso liti skaa me
stande handsallne, naar de somti driv slike Vring-
lur inn paa Truæ, for dei er tiom lettare aa raa
moe hell hine mot Geometriew«
Sovitt Culer. At Skristce inkje eslar aa lære
okkon Astronomi, Geologi og verdsleg Vitskap, men
at ho bare talar etti aalgjengelegt Næme um slike
Ting, er sagt av alle store Bibeltolkarar likefraa
Hieronymus, Augustinus, Thomas af Aqvino o. Fl.
like ti no. J Midten af 12 Aarhundra hae eit stort
ijrkjemote mce den øvste ijrkjestyringjce og Bem-
hard af Clairvaux og are namgjetne Theologer
fyre seg ei Bok, som utlae dei seks Daganne som
seks Skaparverk, Uplagi kallaMorgon og Nelagi
Kveld, utan at nokon af dei kunna aat ’a finne.
Læra hans Copernicus var vel kjend og agta, og
den, som veit um, hossi de gjekk te mce Galilei-
. ning var.
kranglen, han veit au, at de var fyredi, at Galilei
inkje nøgde seg mæ aa vera Astronom, men ville
vera Theolog, og fyredi at han for ti aa gjene,
at han erta Jnkvisitionen paa seg.
No nm Daganne er de Læra um Helvite, som
er ei Forarging fyr Mange. Tru de inkje er go
Grunn ti heran aa minnast eit Or af Luther, daa
han sae, at Mannebragdoe er lik ein full Kall, som
du inkje foer hjelpt up paa den eine Sia Gampen,
fyrr han dett ne att paa den are? Snartvert de
sagt, at de er Ende paa alting fyre den, som dau
er, snart legg Folk ut um, at Dauen er einast eit
Hamskifte, og at me skaa sljuge stjernamillom, ———
ein ny Organisation kunna do giva onno Sansing,
ein ny Himil og ei ny Jord ———, og liva Heimen
endelangs gjenom, velje og vande, falle og rise,
fara ti og fara fraa. Alt detti er no gott og vael
meint, bare Ein inkje kom i Faare fyr aa gloyme
og misse seg sjav i ei slik -æveleg Nysansing; men
hokke som er: me skaa tru paa Dauen likeso vael
som paa Livi. Du skaa tru paa Danen som ei
Nott, daa du inkje meir kan arbeie syre deg sjav,
daa du inkje lenger kan angre deg yvi fraa vond
ti go Villie, daa du er bunden ti de Forgangne
paa ei Vis, som eit Minne er bundi af Uphavi
sit, daa du inkje kan blive kanna af deg sjav hell
af Gud som ein Annan enn den, du i San-
Trur du vrel at ein stygg, ein ugudeleg
Tankje kan bli eit velkomi Minne fyre deg i Lif-
ning mce ein go, som tidt og jamt helsar paa
deg vaen og kvitkloedd, som Bjornson segjer einstaen
i Sigurd Slembe, og gjenni er meeialt anna stort
og heeot, som fyller Hugin din? Nei, de Retvise
maa vera retvist som ei Form fyr Sanning, liksom
Naaden er ei Form fyr Sanning syre den, som rette-
leg angrar; for han er blitt ein Annan og heve som
i gamle Dagar anyggarann af Tyrus flytt seg
og sit yvi Sundi og einast leiod atte ti den store
Forklagaren herrelaust Skrap og tome Murar.
k-
Eit og annat um Kristendomsstrideic naar.
(Gss)
111.
Men mot alle desse ,,Grunnar« stend den
eine Setning, at Avstengjingstanken er umogeleg.
So sannt som Kristendomsstriden ikkje er ein
Snarstrid, som er avgjort i eit elder eit Par Slag,
men ei historisk Utvikling, som i sterkare og veikare
Rider maa halda paa fram igjenom,· so lengje
Mannsbragdi elder Livsvilkori ikkje skifter, — so
sannt vil det og vera raadlaus Sak aa halda
honom ute fraa nokot Land, som daa ikkje ligg
dess lenger utanum Grensa fyr Folkeskikken. Stengja
Tankar ute er i Lengdi likso vandt som aa stengja
sraa seg Lufti-
Barnetidi er ,,soel.« Men likevæl lyt kvar Ein
av oss ut or den Sæla og upp i Livsstriden, og
det hjelper korkje Bøn elder Graat: er me fyrst
ute, so kjem me aldri attende meir. Lika eins
med Ætti· Hennar »Barnetid« er og slut. Ho
hev faret til aa tenkja. Me kann graata yver det
so lengje me vil, men brigda det kann me ikkje.
Den som vilde freista paa aa kjova Mannens Tan-
kar fyr aa vinna honotn attende til den ,,scele
Barndomen", han var likso klok som naar Ein i
sine vaksne Aar vilde tvinga seg til aa vera Smaa-
gut att. LEtti maa tenkja sine Tankar ut,
det er raadlaust med det. Ho er mindre ,,scel"
og hev meir Sut og Kav og Strid ved detta; men
Kavet og Striden hoyrer med til Livet likso visst
som Sæla· Anten maa Ætti tyna seg sjyilv, elder
so maa ho som sitt Liv ·fram, kor hardt og saart
det enn vert· Kannhenda sinn ho Fred og Sæla
ut paa Sluten att. Men Striden kann ho
ikkje sleppa·
Og lika eins med kvart Folk. Det maa ganga
all Livsens Strid igjenom — elder so tyna seg.
»Stillstand er Tilbakegang«z men Tilbakegang er
Upploysning.
Det finnst Folk, som held paa med Barndo-
men enno, t. D. Blaamennerne. Men just disyr
er dei ikkje Folk. Dei liver som Varg i Skog
utan Soga og utan Samanheng. LCtter og Smaa-
rike veks upp, stend eit Bil og vert upp i Ingen-
ting att. —Mannslivet hev ikkje teket til der enno.
Kannhenda det er mange Folk, som hev det
slik, og som hev det deretter. Men dei, som er
komne so høgt, at dei hev fenget Kristendomens
Daap, dei kann iallfall ikkje lenger liva paa den
Maaten. Dei er noydde til an vera Folk. Og
dei maa liva Livet fram igjenom, slik som det er.
Men dersom dei ikkje hev Mod til det, so maa dei
sokkja seg ned att i ein slik Villmannskap, at dei
liksom skrubbar Daapen av seg att. Dei maa
ganga i Berg. Og bnr dei so avstengt, at dei
kann gjera detta, so hev dei i solkeleg Meining
tynt seg og foer sidan same Freden som andre
Daudingar.
Ein kann segja, at det er Kristendomen sjolv,
som driv Ætti fram i den Striden, ho er i no, og
som me er so rædde fyr aa koma uppi·
Kristendomen hev sett den Grunntanken, at Man-
nen erfri· Det vil segja, at Mannen hev Rett, ja
er skyldig til, aa velja. Det er det, som ligg i
det Ordet, at Mannen er ,,andsvarleg.« Vera
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
