Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
230
Fedrahcimcn.
11te September 1878.
gildaste av deim var Biskop GunnerusiTrondheini,
som og paa sine lange Embaettesferder hadde Til-
- leiding til aa samna Kunnskap um Dyrelivet lika
til nsrdste Enden av Landet. Men han tok det no
elles nokot strengt med slike Ting, som han hadde
nokor Tvil um. Han skreiv eingong eit Stykke um
dei Sjodyri, som den gamle Kongespegelen talar
um, og um ymse andre, som elles hadde voretnm-
talade· J detta Stykket segjer han, at den gamle
,,Havguva" maa vera det same, som sidan er kallat
Sjohorvi og i Nordland (etter H. Egede) Krakeii;
men det er altsaman berre ei Skrynja, som er upp-
komi ved Mistydiiig av ymse Rørslor, som Folk
hava merkat i Sjoen. Um Havstramben (elder
Havmannen) trur han, at det er det same, som i
Nordland heiter Klakkekallen; men detta er vist ikkje
annat en eit Kobbeslag, og serlege denKobben ,,som
Hollcenderne kalde Klapmiitze»« Og den gamle
Margygri maa og vera nokot av same Slaget. Um
Sjoormen trur han, at det berre er ei Minning
um Midgardsormen, som me kjenna av dei gamle
Dikt israa Heidenskapen, og at det, som Folk no
kalla Sjoorm, maa vera anten eit Koalslag elder
og ein Flokk av Styrjor, som jaga etter kvarandre
øvst i Sjoen. »
Herum hava no visstnog mange tykt so, at
dermed var denne Saki avgjord. Men det kunde
der no endaa vera ymis Tvil um. Det er sant
nog, at Folk i fyrre Tider hava trutt mangt og
myket, som i Roynsla var berre Mistydingar og
Skrynjor, so der var fullstor Torv til, at Sanningi
vardt etterrokt, og at alt vardt atterført til sitt
rette Maat· Det var ikkje so faarlegt, naar Folk
sortalde kvat dei sjolve hadde seet, som naar dei
skulde herma nokot som andre hadde fortalt; for
daa vilde der snart koma ymse Misminne til, og
dermed kunde altsaman verda so ossat og uppskrayvt,
at det var mange Gonger for stort, so som det visst
maa vera med den Fraasegni um Sjoormen, som
P. Claussym heve gjevet. "Men det vilde vel og
vera for tidlegt aa tru, at alt, som rørest i Havet,
skulde no vera so vel uppklaarat, at der ikkje kunde
vera nokot meir til aa uppdaga. Det er Von til,
at der i det store Djupet kann endaa vera ymist,
som ikkje er sullkunnugt; og naar no ein Sjomann
elder Fiskar fcer sjaa nokot slikt, so er det daaillt,
at han skal heita Ljugar, naar han berre segjer
kvat han sjalv heve seet. Og difyre tykkjer eg, at
det er eit fagert Ord av gamle Hans Strø1n, naar
han segjer, at han tykke, det var for vaagelegt aa
vilja neitta ein Ting, som so mange truverduge
Folk hadde sannat.
Brev fraa Jadre11.
Det er ein gamall norsk Sed syrst aa røda no-
kot um Veeret, naar Ein helsar paa Framandfolk«
Detta lyt eg gjera no, baade syrdi eg inkje er betre
enn andre Bønder, og syrdiVeeret heve voret fram-
ifraa merkjelegt dette Aaret. Vaaren kom tidlegt;
Sol og Verme og maateleg Væta dreiv Gras og
Blomar sram fyre den vanlege Tidi; men frampaa
Sumaren vart det veel turt, og ein kald Nordan-
vind sette Kur i Vokstren, so pravlen inkje vart
meir enn medels elder vcel det. Men so kom
Havet so framisraa godt i Hus, daa det inkje skorte
paa Terre Aakren er gild i Aar; han misli-
kar inkje Nordanvinden, berre det inkje varer for
lenge. Jadr-Landet reknast fyre aa vera eit godt
Kornland, endaa inkje so godt som eit Berg steng-
jer ute den kalde Gufsen fraa Havet. Skurden er
naa komen, og eg minnest inkje, eg heve skoret slikt
Bygg som i Aar. Veeret er enno turt; Terren
kjem væl med fyr oss Jadrbuar, som ero so arme
paa Skog, at me inkje eiga Staur aa binda Kor-
net paa, men ljota istaden setja det i Skruv elder
Kornsaator med 12 Bond elder ein halv Treve i
kvar. Bekkjer og Brunnar ero vatstomare, enn
dei pla vera dette Bil Aar. Myrarne ero au so
turre, at Jarnvegen inkje sakk ned lenger, so Jarn-
vegs-Arbeidararne no inkje hava nokot aa gjera
her; dei hava misann lenge nokk starvat her. —
Daa me hava senget Regn daa og daa, heve Jordi
inkje teket Skade av Turk, utan det skulde vera,
at her vert litet Haa elder Tøda. — Notti millom
8de og 9de August og Notti til den 14de s. M-
var det slikt ToresVeer, at Jngen kann minnast
Maken· Tora slo ned so mangeStader, at Jngen
veit Tal paa det. Hjaa LensmannNorheim i Time
tende Verleiken Eld i Løda; ho brann upp, og Fjos
og Torvhus, som stod i same Laan gjekk ogso med-
Det var fælslegt aa sjaa Logeii av ikring 150 Skik
Høy og 100 Lass tnrt Torv midt paa myrkaste
Notti. Gg heve aldri set Slikt, og Gud gjeve, eg
aldri fekk sjaa det meir helderl Paa Vestly reiv
Tora same Notti store Hol i Vollen og paa Hog-
nestad i Aakren: paa Haugland skamfaerde ho ein
Hest, so han laut takast; paa Torland flekte ho
mest Foteti av eit Føl; paa Haaland slo ho ihel
ein Tjor, og hjaa han ØyviiidiOrstadbakka1—ne
vart Katten ihelslegen attmed Omnenz Kjerringi,
som datt i Svime paa Gulvet, vart snart god atter.
Verre gjekkdet paa Risa i Haa Notti til den 14de.
Tora slo der ned og-tende Eld i ein turr Torv-
Stakk attmed Lpda hans Olav Lindal. Folki gaadde
det strakst og prvvde fyrst aa slokkja med Mjolk,
som etter ei gomol Tru skal vera betre aa dsyva
Lyn-Eldeti med enn Vatn. Men det hjelpte inkje-
Baade»Løda, Fjos og Torvskut gjekk upp i Røvk·
Kretnri vart bergade. Ei Kri, som laag i Svime
paa Baasen, laut dragast ut paa Marki, der ho
snart livnad atter. Og daa Risa er ein gamall
Gard med mange Htts i ei Klombr, hadde nok Me-
steparten gjenget upp, ifall Folk fraa Grannegar-
darne inkje so smagt hadde komet til Hjelp. Med
Bal og myki Moda sekk dei bergat dei andre Hrcfi
paa Garden. Dei brende Hnsi var assureradei
Haii Brandkassa; men Hoyet var inkje sikkrat mot
Gldskade·
Mest kvar Bygd her paa Jadreji heve sitt so-
kallade Brand-Samlag; men daa desse smaae
Samlag berre gjeva 3 Fjordungpartar av det dei
brende Hus er verde, tenkja Folk no paa aa leggja
dei ned og istaden sikkra Husi sine i Statens
Vrandkassa.
Det, som set mest Liv og Rørsla i Folk
no um Dagarne, er Pietistnen, medan Skule
og Folkeupplysning er litet vyrde. Prestarne ero
daa allra mest i Veien, det vil daa segja,
ifall dei hoyra til det rette Slaget. Der
finnst myket Godt i deireligiase Rarsltir her, myket,
som Ein maa vera fegen med og takka Gud syre;
men tungt aa segja er det, atdet som sting Hovndet
hagast tilveers og tidt vert haldet fyre aa vera
framisraa, berre er aandsliknande Skum elder Fraud,
som vil kverva burt likso sort, som det er komet.
J ysnse Bygder er der soleides mange av dei so-
kallade ,,Vakte«, som ero framisraa Meistarar til
aa skyna, kven som er ,,aandeleg«, ogkven som er
,,verdsleg««· Allra best vita dei Skilgrei11 paa, kor-
leides det stend til med Prestarne i den Vegen.
Det er inkje Liv og Læra, deiso myket prsva Folk
etter; dei fpvrjamyket meir etter, korleides dei likar
den og den Mannen, som heve Ord fyre aa vera
aandeleg, kor myket du gjeng i dei sokallade Uop-
byggjingcir og hpyrer paa nlcerde Talarar, nm du
gjev Pengar til Bedehus, Gaauor til Basarar o.
s. v. Med Sovoret hava dei det so framifraa
annsamt, at det mest vert glpymt aa skygna etter,
korleides Livet vertfgrt i Hus og Heim. Deihava
det annt med aa granska Hjartelaget aat Andre;
detta gjera dei i ei god Meining fyre aa umvenda
Folk; men so glsyma dei istaden seg sjalve alt for
myket. Dei ero kannhenda komne so høgt upp, at
dei tru seg sjslve for væl. Prestarne hava dei
allra mest Auga med.’ Halda dei syre, at Presten
er aandeleg, bera deihonom aasegja paa Lovarne;
annars foer han harde Hogg. Me ræddast fyre,
at der er altfor myket Menneskjelegt elder Verdslegt
og altfor litet Guddomelegt i den religiøse Rprsla
her paa Jadren·
Med Avsyn paa Skulen so er denne litet paa
Tunga og Hjarta aat Folket, som eg longo ovan-
fyre heve peikat paa. Den Læraren, som av all
Magt arbeider fyre Folkeupplysning, vert gjerna
halden fyre ein Grundtvigianar elder kannhenda
nokot, som Folk trur er endaa verre; iallfall vert
han mistenkt fyre Eit elder Annat; men byrjar
nokon Skulemeistar aa halda ,,Uppbyggjing««, vert
han godt likt, korleides han hellest er som Skule- "
mann.
Ein Gardmann uttalad raakande den Folke-
tanke, som no raader her, med desse Ordi: »Eg
er lika halden, anten Skulelceraren er ein dugleg
Mann elder ei; det foer vaaga seg, um Borni mine
ikkje foer lcera stort Nokot paa Skulen; eg lcet dei
ganga aa lesa (til Konsirmation) hjaa Presten N-
N. (ein myket solkekjcer Ma11n), so lærer han deim
i ei Handavendiiig det, som er nyttugt fyre Sjæli««·
Tenk, eg inkje skulde kunnat sett denne Maanen
Sida um Sida med ein Mann i-. Nedenes, som
fyre væk eit halvt Tjug Aar sidan sagde meg, at
det hadde meir paa seg aa faa ein dugleg Skule-
lcerar enn ein duglegPrest; for dei Vaksne kunde
betre berga seg nokot sjolve enn dei Smaae. Dei
var kloke baade; Skilnaden er berre den, at den
eine var klok i Nedenes, og den andre er klok paa
Jadren. Folketanken er ulik i dei ymse ngdalag
og til ymse Tider. Avgjerdi paa Stavanger Amts-
formannskap syner au grannt, korleides det er voret
med Tankarne nm Skulen paa desse Kantar.
Men Veer og Vind heve lett fyre aa snu seg
her paa Jadren. Det heve ’kje altid voret, som
det no er. Fyre nokre Aar sidan var her myken
Leik med Politikken. Den Tid trudde dei, at Uop-
lysning vilde vera til stor Bate fyre Folk, liksom
Mange enno meina det Same· Tvo Folkehvgsfular
vart daa skipade, ein fyre kvar politisk Fylking. Daa
so Amtsskulen kom, kvarv dei baade burt. Den
eine hadde inkje meir aa gjera daa; han kundelikso
godt hava heitt hagare Aalmugeskule elder Amts-
skule som Folkehogskule. Den andre, som var ein
Folkehsgskule i Aand og Sanning, vantad Lærarar,
daa Styraren (Wollert Konow) laut slutta, avdi
han av Fader sin skulde taka imot ein Eigedom,
som han no lant styra, og der inkje var nokon
Annan aa faa i Staden hans. Men Folkehpgskule-
tanken er inkje enno utdgydd her; han sov berre
litetvetta, han ventar paa ein Vekkjar.
— U-
Brev sraa Danmark.
Odense, den 25 Ang. 1878»
Gg er i Skuld til Fedraheimen« Eg kjenner
Kravet: det er eit Kjærleikskrav gjenom min av-
gjengne Ven Per Bri. J eit Brev til meg siste
Veter greidde han ut fyr meg um »Fedraheimen«
og hans Framkoma og bad meg gjeva Bladet Upp-
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
