Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
270
Fedraheiiiien.
lsde Oktober 1878.
Folket inn under Tukti av dei rettvise Logjer og
Moralbud, som det hev fengjet som ein historisk
Arv, og der er snaudt nokon Ting i Soga elder
i Mannavitet, som kann avsanna det i denne Trui.
— Ein Ting til. Det Spursmaalet ligg nære:
Naar Kyrkja i eit slikt Samfund vinn ei stor Mengd
av Folket fyr den livande kristne Trui, og so denne
Trui slær ut i eit Liv etter den kristelege Moralen,
korleids skal daa dette Livet kunna semjast med det
Livet, som Samfundet krev etter sin Moral? Sva-
ret ligg i det som stend ovanfyre· Kom-ihug, at
Samfundet sin Moral ikkje er annat i det Store
enn den Arven, som det just hev fengjet etter Kri-
stentrui, -berre mindre ideal. Naar soleids Sam-
fundsmoralen maa lita seg med eit Bud som dette:
»Elsk Grannen din berre litet mindre enn deg
sjølv« —— fyr høgre røkk ikkje Mannens Kraft ———,
so kann det ikkje verta noko Usemja, um ei stor-
Mengd av Folk vert drivne av si livande Gudstru
og ved Bøni si Magt til aa elska Grannen sin
meir enn seg sjølv, slik som Frelsaren vil hava
det. Det nye Synet paa Samfundet er, sovidt eg
ser, slik, at Kyrkja vil kunna verta ei betre Sam-
fundsstudning i det nye Samfund end ho no er i
det gamle.’1«)
Brevsending".
Kaupenhamn den 5te Oktober 1878»
Hr. Bladstyrarl Eg vil syrst segja, at det er
fyrste Gongen, eg freistar skriva Norsk; men eg hev
lovat meg sjølv, at det inkje skal verda den sidste.
Dinæst vil eg segja, at eg er fødd og alen i ei
Vygd, der dei talar eit samanslurvat norsk-dansk
Maal, som inkje er vænt og inkje hev den sulle henan-
lege Klangen· So kann eg seinst segja, at eg
korkje hev studerat norsk Ordbok held Grammatik,
og so kann nok Bladstyraren skyna, det verd eit
skropelegt norskt Maal, det eg kann skriva. M) » Men
skal eg inkje difyr sreista? ·Aa jau, Gut, det duger
’tje ufreistati som Ordet segjer· ·
Men kvat kjem det no av, at eg, som no sit
her paa ein trong, liten ,,Hybel« i denne yrjande
Hovudstaden i eit sramandt Land, sæt slik Hug til
aa skriva eit norskt Brev? Detvar det, eg vilde
sreista fortelja·
Eg heve inkje voret rettlengje i Hovudstaden,
men ferdst paa sume av dei danske Folkehøgskulann
og so millom Bønderne. Ein og annan Prest og
hellest andrestuderade Folk hev eg talatImed.
Naar Ein høyrer, kor glade dei Danske er i
Morsmaalet sitt, høyrer kor aalvorslegt og fint dei
· kann syngja um det og legg Merkje til det Stræv,
som ogso dei hava med aa halda det reint og skilja
ut det framande, mest Tyske, som i dei laake Tider
hev snikjet seg inn i det, og so høyrer og ser, kor
gjildt dei kann bruka det i Munn og i Bok, avdi
det er deira eiget, heimlege Maal,—so meiner eg,
at ein Nordmann, vil han vera ærleg mot seg
sjølv, sitt Folk og sitt Land, lyt verta norsk Maal-
mann anten han so vil hell— inkje· Det er nokot
annat her enn heime, der me halta til baade Si-
dur. Og Ein lyt verta glad, storglad, yver eit
slikt sjølvstendugt Liv, som det er her i Danmark-
Det fell seg so naturlegt syr Folk aa tala, og det
um andre Ting enn dei, som ligg jamt med Jordi.
Ein kann høyra Bønder tala um gudelege, folkelege
og politiske Saker, og det med fine Folk, ja til-med
t) Gg hev her brukat Ordlaget: ,,det nye Samfundet«
paa ein slik· Maate, som um det alt var til. «Mei-
ningi er likvel berre: det Samfuud, som er tenkt aa
koma som eiRettfylgd utav dei nye Samfundstankav
M) Nei, Maalet er bra, som Lesaren ser! Bldst.
- dei ,,paa Kontoret.«
idet store Moti, der tidt fleire Tusund høyrer
paa, — og tala paa ein Maate so greid og klaar,
som me inkje heime er vane til. Og skulde det
inkje fyr størsteo Delen koma av di, at dei danske
Vonder kann tala det Maal, dei hev talat fraa
dei var smaae, utan aa strama seg upp til aa knota
og utan at dei tarv vera rædde, so dei skjelv i
Kneom, at dei, som høyrer paa, skal sinna Maalet
deira ,,si-mpelt.« Det trur noiminsto eg. «Du skal
tru, det er trøysamt aa hoyra Juten tala sit Mors-·«
maal; han gjer det so stødt og greidt, og likasovel
um dei hægre Ting som um dei lægre. Og so er
det ein annan Ting eg kann nemna· Me veit so
vel korleids dei norske Prestar og Bønder liva sa-
man. Det er paa den Maaten, at dei liva helst
inkje saman. Jminsto er det so i mi Heimbygd,
at Bønderne aldri kjem i Presten sittHus —— tidare,
enn naar eit Baan skal døypast, elder eit trulovad
Par fyr Altaret, hell eit Lik i Jordi. Daa lyt
Det kann henda, at dei,
som bur nærast ved, ein og annan Gongen kjem
til Presten; men at det daa kjem nokot frami
Talen, som kann lyfta Tankjen, at dei tala um
det, som er mest verdt aa tala um paa Jordi og
i Himelen, det hev no aldri eg høyrt gjetet· Her
er det annorleides: Prestehuset stend vidopet fyr
Bønderne. Til Presten kann dei ganga med det
som ligg dei paa Hjarta, anten det er Gleda hell
Sorg. Til honom kann dei ganga utan Ræddhug
i Vringa, utan at dei tarv krupa og knota. Til ho-
nom kanii dei ganga, som til ein av sine eigne.
Og Presten er ein av deira eigne. Skulde inkje
detta og fyr ein stor Deil koma av, at inkje Maa-
let set nokon slik stygg Skilnad millom Prest og
Soknesolk? Eg tenkjer jau.
Gg hev lengje voret glad i Maalsaki, men
mest fyrdi eg heldt so av Vinje. No hev eg lært
aa skjyna, at Maalsakis er ei Livssak fyr oss, um
me eingong skal verta eit fritt sjølvstendiigt Folk,
annat enn berre paa Papiret. —
J Haust —- Noobr· — byrjar ein utvidkad
Folkehøgskule paa Askov. Den skal vera fyr meir
framkomne Gutar, slike som syrr er vakte, vil
nokot, og veit kvat dei vil. Norske Gutar!
kom dit, de tregar det inkje. Ein gløymer inkje,
men Ein lærer aa halda av det som heime er, naar
Ein kjem ut, — det vil segja, naar Gin kjem ut
til nokot godt. Og Ein kjem betre til aa skyna
sitt eiget, naar Ein ser det, som andre hava.
Hermed sæt det ver a nok fyr denne Gongen
Ek-
Eit Bonde-Vot11ut«i Maalsaki.»
Aasen og Vinje dei Hovdingar gilde
Samlad ein Fylking av Maalmenner snilde.
No sæt me lesa det livande Ordet,
Som Bonden talar um Kvelden kring Bordet;
No strøymer det fram, det velsignade Maalet
J Songar og Tale som klangfulle Staalet·
Godt kan det brukast i Thingsal og Kyrkje,
Godt kan det brukast til Høgtid og Yrkje;
Godt kan det brukast til Salmar og Preikor;
Godt kan det brukast i Likserd og Leikor·
Upp daa, Maalmenner, til Fylking for Riketi
Slaa so i Slaget, at Danskenmaa vikei —
—- Det er ’kje Maanen, men Maalet me hatar;
Det fre mdar oss inkje, um honom det batar.
Den klangfulle Malmen i Dansken me finn»t·je,
Me vil inkje ha’ det, me eige det inkje!
Men Maalet, som Mor- hev oss lært attmed Vogga,
Det Maalet sær Graaten te saktna og stogga.
Det Maalet er mjukt nok, naar Gudsfrykt er inne,
Det Maalet kan mykja det hardaste Sinne.
O. E. Fglsvik.
Kristicillia, den 15de Oktober 1878.
Frøken Thorborg Bentsen er Lærarinne ved
Aalmugskulen i Tistedalen ved Fredrikshald J
same Dalen heldt nokre Jarnvegssolk ein fri Sun-
dagsskule Ein Dag kjem Presten, Welhaven, inn
til Frk· Bentsen paa Skulen.1) Han spyr Borni,
uin dei hev voret med paa Sundagsskulen· Sume
svarar ja. Daa segjer Presten: »Ja J maa ikke
gaa der mere, hører J? Disse Folk er Løgnere
og Bedragere; de siger de har mit Lov, og jeg
har ikke givet dem Lov. — — Gaa der ikke mere,
Presten har sagt det. Har J saadan Lyst til at
læse, saa kan Jjo læse hjemme hos Far og Mor.« —
Sidan fekk Frk. Bentsen vita, at det ikkje var
sannt, at dei hadde sagt seg aa hava Lov av Presten.
Det var berre ei Mistyding Dessutan fekk ho
vita, at dei ikkje var Dissenterar, men Rikskyrkje-
menn. Daa ho totte at ein slik Sundagsskiile kunde
vera bra, gjekk ho til den andre Presten, Hansen
(dei er tri der nede: Wille, Welhaven og Hansen),
og fortalde alt ho visste um denne Skulen og like-
eins det Welhaven hadde sagt. Hansen sagde:
»Uf, jeg ved virkelig ikke, hvad disse
Pr efter vil; de taler om, at Menigheden
splittes, men de støder jo bort alt, som
rører sig i den.« Han meinte og, at ein Sun-
dagsskule kunde vera god, og lovad aa tala med
dei andre Prestarne um det og aa koma upp sjølv
og sjaa og høyra og ,,om muligt faa Skolen i det
rette Spor med Støtte fra Presternes Side«2).
Frk» Bentsen gav Tilbod um aa vilja undervisa
ved Skulen, um det skulde turvast. —- Daa ho
spurde, um der kunde vera nokot galet i at ho
gjekk upp i Skulen, svarar han, at det trudde han
ikkje. Sjølv vilde han ,,koma upp«, ikkje fyrste
Sundagen, men Sundagen deretter.
Frk. Ventsen gjekk upp i Skulen fyrste Sun-
dagen fyr aa sjaa og høyra, korleidsfdeihadde det
deruope. Sundagen etter (Palmesundag) gjekk ho
og, sor det var daa ho meinte Presten Hansen
vilde koma. Daa ho saag at dei mindste Vorni
sat utan Arbeid elder Hjelp, av di dei ikkje kunde
sylgja med i det som vart fortalt fyr dei større,
gav ho seg til aa undervisa dei. Ho tenkte, at
naarPresten kom, vilde han setja henne til aa
arbeida i denne Skulen kor som var. ——Men Presten
kom ikkje.
Etter Paaske fekk ho høyra, at Prestarne«var
reint ville paa Sundagsskulen, og at ho kunde
missa Posten sin, dersom ho gjekk der oftare. ,,Det
er ikkje Raad,« sagde ho, »Hansen vil sjølv koma
upp og skipa Skulen, og han hev sagt, at det ikkje
kunde vera nokot galet fyr meg i aa ganga dit".
Likevcel gjekk ho strakst ned til Hansen og spurde
um det var sannt. Presten hadde ikkje sorstadet
nokot slikt, men sagde: ,,De bør ikke gaa did,
gaa ikke did i Morgen, vent til næste Søndag,
da kommer jeg op.«3) Men Dagen etter skulde
1) ,,Smaal. Amtstid.« No. 110, 112, 113, 115. .
2) Presten Hansen hev sidan forklarat, at det var ein
ny Sundagsskule han tenkte laa faa istand.
3) Etter Hansens eigi Uppskrift sagde han: ,,Det bør
De ikke gjøre (o: gaa did). Jeg har desuden talt
med Presten Welhaven om at begynde Søndags-stole
i Tistedalen, hvori han var enig. Kan jeg komme
op næste Søndag, skal jeg begynde da; hvis ikke en
anden Søndag. Forovrigt kan det ikke haste saa,
Frk« Ventsen Gaa endelig ikke did imorgen. Gaa
endelig ikke did l’«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
