Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
18
Fedrahci111c»11.
i
18de Januar 1879.
vart brukat til aa hjelpa supp det»danske Universi-
tetet og dei danske Latinskularne. Dei norske La-
tinskularne, som fyr hadde havt sit Upphelde av
det geistlege Godset, kom no paa berre Bakken og
sekk mest ingenting; nokot Universitet hadde me
inkje. Paa denne Maaten vart det reint jammer-
legt med Kunnskap og Upplysning, og detvar reint
saa, som sekk slik Upplcering, at dei kunde lesa til
Prest i Utlandet. Danske Prestarvildeinkje gjerne
hitupp, so etter kvart som dei katolske Prestarne
dsydde ut, vart det Presteloysa mange Stader, og
dei Prestarne, som dei sekk, var reint ulærde Folk,
som ofta drakk og slost og flaadde Aalmugen,
naar dei kunde sleppa til. Attaat alt detta preikade
dei paa Dansk, som Aalmugen inkje hadde godt
fyr aa skyna. Paa denne Maaten fekk Folket ingi
- Upplæring,-og den gamle Trui hekk lenge i, elder
rettare, det vonde og laake i den gamle Trui,
Ovtrui, hekk i, dei fleste Staderne 100 Aar elder
lenger. J denne Millomtidh til den nye Trui
vann seg sram, var Folket villare og verre, enn
det hadde voret, fraa di Landet vartkristnat. Det
svivyrde dei lutherske P«restarne; mange Stader kom
Aalmugen full i Kyrkja, let vera aa daypa Borni ·
og gistade seg utan aa bry seg um Prest elder
Kyrkja. Mange Prestar vart ihelslegne elder hurt-
jagade. Den fyrste Tidi etter Reformationen var
ei rein Villmannstid, og Folket vart sett mange
Aar tilbake i Kultur, og det er inkje for myket aa
segja, at det ber Merke etter det den Dag i Dag-
Men i Danmark blomde det no eit rikt Aandsliv,
syr ein stor Part syr norske Pengar.
Paa denne Tidi misste me alt, som minnte
um gamall Stordom og. 1531 reiv den danske
Lensherren Eske Bilde ned Domkyrkjai Bergen,
daa ho stod i Vegen syr Bergenhus. Daa kom
alle Kongegreftertie, som vat der,«burt, og ingen
veit no, kor Sverre og Haakon den gamle ligg.
Domkyrkjai Throndheim vart oydelagd ved Lauseld
same Aaret. Under 7-Aars-Usreden brukade Sven-
· sken Domkyrkja til Stall og sørde med seg Liket
hans Olav den heilage, men daadei vart kjeide av aa
dragsa paa Liket, sette dei det fraa seg, og Mord-
mennerne sorde det attende og grov det ned i Kyr-
kja, men sidan glvymde dei, kor dei hadde gravet
det ned. J same Ufreden brende Svensken Dom-
kyrkja paa Hamar» 1624 brann Domkyrkja i Oslo;
der laag Sigurd Jorsalafar og fleire Kongar. Jn–
gen veit no, kor det vart av Liki. Detta vil-vera
ein ceveleg Skamflekkpaa oss. Det vilde vera den
største Daarskapen, um me vilde harmast paa Dan-
sken elder Svensken syr detta, det var-ingen andre,
som var Skuldi, enn Nordmennerne sjolve. Hadde
» Dansken (elder Svensken) viljat taka nokot fraa
Nordmennerne, som Nordmennerne totte var verdt
aa verja, hadde dei inkje komet so langt med ,,tvo
Skutnr elder 300 Mana.« Men Dansken visste
godt, at Nordmennerne var eit ,,sindigt« Folk, som
inkje lett «gjorde»sig skyldig i Overdrivelser« elder
lagde »utidig Vægt paa Smaating,« med andre«
Ord, at det var eit Folk, som dei kunne spenna
fyr Kjerra. So lenge som til Resormationen had-
de Nordmennerne leset, og truleg avskrivet og, dei
gamall-norske Bøkerne, og der var mange Handskrif-.
ter i Norig. Dei danske Embættsmennerne nyde-
lagde dei fleste; dei tak Brædet"og lagde«fine eigne
Reikneskapar i, og heile Jnnhaldet slengd«e dei hurt-
Arne Magnussoii sekk ein ·heil Brote Handskrifter
fraa Norig til siSamling Han gav skriftlegt Be-
vis fyr, at han hadde laant dei, og desse Bevis er
endaa til, men Handskrifterne kjem vel aldri hit
meir. Og det er inkje til aa undrast paa. Det
er inkje ventande, at nokon skal gjera oss Rett
og Skjel. « (Meir.)
(
Um og fraa den kyrkjelcgc Partistride11..
11. « «
(Or eit Brev.)
—- ——’Det er huglegt aa sjaa, at ,,Fedra-
heimen« no hev Vrevsendingar fraa nærsagt alle
Kantar av Landet. Det er godt, at mange —»—
og fleire og fleire———4 mannar seg upp og prøver
aa bruka dets-»underlege Maalet««. At der i eit
Blad, som so mange-skriv i, ender og daa kjem
sram underlege Meiningar, er naturlegt nok. So-
leids las eg i No. 83 ei Brevsending fraa Sunn-
more, som eg vil saa segja seitPar Ord um. Brev-
skrivaren er missnogd med, at her vert skrivet um
Prestar11e, er det likt til. Men kvi skal Ein ikkje
kunna paatala Mistak hjaa Prestariie liksom hjaa
andre Folk? Er det kanskje med dei som med
Kongarne, at dei er ,,heilage« og ,,ulastelege«?«
— So vidt eg hev set, vert her ikkje sagt nokot vondt
um Prestarne, utan naar Prestarne gjer Ting, som
stayter Folks Sans fyr Rettserd og god Skikk, —
kannhenda Folks kristelege Saus med. Skal
so Folk vera maalbunne, berre fyr di Prestarne er
—Prestar? Naar ein Preststend og vigslar Krigeii
i Jesu Namn, skal me so ikkje hava Lov til — i
Guds og Manns Namn —- aa protestera? Naar
ein Prest leet ein Armiug døy utan Sakrament,
fyrdi han ikkje vert hentad med Hest; naar det ser
ut til, at sjaer Presten hev ,,hengt Samvitet paa
Veggen,« — hev me daa ikkje Lov til aa segja
vaar Meining og lata Presten høyra Sanningi9»«
Naar ein Kapellan negtar ein Gut Konfirmation
syis aa ,,mykja« Faer hans, — skal so slike
Sogur tigjast··ned, fyrdi den Maanen, som her
er Syndaren, ber Kappe og Krage? Hev me
ikkje nok av ,,ofsiciel Lygn" syrr? og trur Hr.
Brevskrivaren, at slik Lygn vil vera god fyr den
folkelege Moral? — Naar vaare Prestar, som stun-
dom hender, stend og preikar Politik i Guds H11s,
rasar mot vaare Fridomsblad og misbrukar Kristi
Namn til Vigsling av visse politiske Dagsm·einin-
gar, — skal me so tigjasog tola? Glder naar
Prestarne viser seg Uvener mot den veksande folke-
lege Upplysning — det hender stundom! —— skal
dei so faa sritt Lov til detta, syr di dei sit inne
med eit Gmbætte, som skulde vera heilagt? —
Eg trur ikkje, at korkje Folket elder Prestarne
elder Kristendomen vil hava godt av, at Ein mule-
bind" den offentlege-Kritik. Eg fyr min Part er
ikkje ,,Prestehatar««, langt derisra; det er meg tvert- ,
imot tungt, so ofta— eg maa segja leide Ting um
vaare Prestarz—— men det som er sannt, borikkje
dyljast, og minst-her, der det gjeld so store Ting
som Folksens Tru og ’Moral.
DeiZMenn, som gjev seg ut syr aa vera Tals-
menn fyyr Sanningi, lyt syrst og sremst finna seg
i«aa standa i Dagsens klaare Ljos med sitt Liv;
sor den verste Maaten aa verja Sanningi paa er
den aa vilja verja henne med Lygn·
S. . . . 11.
Namucrcttiug.
Faakunnaf og, Smakloysa har lagat mange
meiningslause Namn« Men hev me, som hev sen-
Eitt Fritcnkjar.
«Ei Forteljing or Samtidi-
VllL
(Framhald.) »
· Han kom fraa Paris: han hadde lært aa sjaa
paa Kvinna som paa eit Leikverk; no hadde han
havt Moro av fyr ein Gongs Skuld aa gjera Kur
til den stakkars Prestedotteri paa Landet. Aa kor
desse Tankarne skar og sveid. Det varsadei brann
’fyr Bringa. Og ho kunde ikkje koma fraa dei.
Ho gjekk og reiv seg upp med dei allstodtz detvar
somho hadde sitt Liv i denne Sjolvpining. Den
einaste Kvild, ho hadde, var naar ho sekk graata.
Ho vari Grunnen paa god Veg til aa sleppa Vitet
av Sorg. »
Gin Dag hadde ho so nær misst det av Gleda.
Hans kom stingande med eit Brev til henne; det
var fraa Hauk. ,,Eit einaste Ord, Frøken,« stod
der, — ,,orsaka at eg er so djerv; men De skal
vita»det. Det er ikkje eg, som hev skrivet det
Breveti ,,Framgang« um Prestarne og Politikken.
Eg veit visst, at der hev voret dei, som hev sagt
Dykk, at det var eg; men eg taler ikkje, at De
trur detta utn meg, og disyr skriv eg detta.« Brevet
var ikkje lenger. Men likevæl vart ho so or av
Gleda, at ho i den Øvska slaug like inn til Faer
sin paa Kontoret og ropad i full Jubel: ,,det er
ikkje han, Faerl det er ikkje han ——!’« Presten
skvatt upp og stirde handsallen paa henne. Daa
kom ho til seg att, hugsad, kor ho var, hugsad, at
ho stod der med Brevet i Haandi, hugsad, kvat
Faer hennar maatte tenkja um henne . · . vart
raud som Blod og sprang sin Veg. ,,Men —,
Ragnal« ropad Presten.· Ho hoyrde ikkje, slaug,
flaug som ein Tjuv, ende til Skogs, og kom ikkje
heim att syrr langt ut paa Kvelden.
1X.
Det var ein som hadde lagt Merkje til, at
ikkje alt var som det skulde vera med Ragna no i
seinste Bilet, og det var Balle. Han hadde likat
Ragna, for ho var fager og saag ut til aa vera
vitug og god, og han hadde so ymist tenkt paa
aa gista seg med henne. Men no saag han væl,
at ho var sorandrad, og han tottest ikkje tvila um, kvat
det var, som var komet i Vegjen. Detvar greidt at
det var Hauk, som hadde tryllt den stakkars Vækja·
Hauk, Fritenkjaren, Samfundsrivaren; Hauk, den
gudlause, kaldkloke Spottaren. Men var det so,
daa galdt detiSanning um aa verja den stakkars
Ungmvyi, fyrr det vart for seint. ,,Det sæt ganga
som det kann med meg,« tenkte Kapellanen; ,,men
ho maa ikkje oydeleggjast., Ho maa rioast ut or
den Vondes Klo, rett som ein Brand utor Glden.«
Han kjende seg sterk og rein i denne Tanken og
strauk strakst av Garde syr aa tala med Presten.
Han kom same Dagen som Ragna haddefenget
Hauks Brev. Han gjekk inn paa Kontoret. Der
fann han Presten, drivandeatt og sram paa Golvet,
med Uro og Sorg i alt sitt Lag. Hans var inne;
han sat med eit Brev i Haandi og saag ut som
han hadde fengetSkjend. ,,Goddag,«’ sagde Balle.
»Aa Goddag, Goddag,« fvarad Presten. Her er
nokot tids, tenkte Balle. ,,Sjaa og-. sinn Scete,«
sagde Prestenz dei sette seg.
Hans vilde ut. ,,Ver inne,« sagde Balle.
,,Det var sumt, eg vilde snakka um." Hans sette
seg. Presten stirde uroleg paa Kapellanen·
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
