Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
»26 -
lell jamt sleppa Taket syr einkvar av dei mange
Medtevlararne sine. ——— Grunnen til, at Motpassa-
ten fell ned mot Jordslata der Passaten stend fram,
er ikkje fullt klaar;. me skal her lata det Spurs-
maalet liggja.
Brevsending til ,,Fedraheimen«.
Hr. Vladstyrart
Du tykjer vel, du kunde venta eit litet Brev
fraa meg, no eg heve ferdst so lenge millom Bøn-
dom, og no skaldu og saa eit, men langtverd det
inkje. Denne Gongen var den fyrste,s eg vari
Nordmarssjordarne. Eg var i Surendalen, Stangvik,
Todalen, Øksendalen, og det maa egsegja, at Mord-
moringen likad eg godt. Det var srilyndte Folk
mest alle ihop, staute og sjolvstride Det var meir
reinslegt og hyggjelegt Stell der enn paa Smin-
more. Mange gamle Skikkar hekk endaa atti, men
det meinkad inkje Folket i at vera fullt med paa
det nye. Eg gløymer aldri den hyggjelege Kvelden
der i Todalen, daa me sat kring Spikhylla, og eg
sortalde Soga hans Jngemund gamle, med’ Kvin-
folket sat og batt og song innimillom. Det var
d«aa mest Visor utor Viseboki hans Bentseit og
Foosnes men ogso andre, dei hadde set og avskrivet
fraa Bladom. Soleides vardt eg inkje litet forbinad,
daa dei sette i med:
Folkekrast er Friheds Far
Harni og. Sang til Mor han har
o. s. v.,
den Visa Vjarnson skreiv til den danske Grunlogs-
fest. Den hadde dei bitet Merke i der i den einss
lege Fjelldalen og gjort til sin Merkessong· Slikt
er morosamt. Det syner, at Bonderne kann vera
gløgge. Gllest hadde det voret og var endaa myken
Strid der paa Nordmare, um dei skulde velja Salme-
boki hans Landstad elder Hange. Det soor Folk
ikring der, som preikade, at Salmeboki hans Landstad
var fyre ,,Røvere, Horkarle og denne Verdens Børn«
og skræmde reint Vitet av alle dei vankunnuge.
Det er sælt slikt, at dei skal bruka det gode Hange-
namnet til Partiskilt fyre Lygn, Baktale, gudeleg
Galskap og Partihat.· Korlenge vil· dette Folket
tola slikt millom seg og inkje berre skratta slike
Karar beint i Syni og jaga deimav? J ei Bygd
Fedraheinien..
25de Januar 1879.
derinne var det laglegt’ Eg hadde bedet deim taka
Salmebok med paa Møtet, og det var daa Hange.
So kom eg inn i Stova og sagde: . ,,i Kveld
vil eg sortelja dykk litet um ein Maan, som heiter
Grundtvig, og no raakar det so heppelegt til, at
de hava Salmeboki hans Hauge her i Vygdi, for
der stend det so tjukt av Salmarne hans Grundtvig.«
Nei du skulde sjaa, kor dei glaamdel Grundtvig,
den Ulven, komen itm ogso her, og dei hadde nett-
upp valtHaugeboki for at verja seg mot Grundtvig
og alt stygt. Og so song me den eine Salmen
etter den andre, dei vænaste i Boki, og alle ihop
var dei av Grundtvig. Grundtvig er eit av dei
Emnom, eg helst vel, naar eg talar paa Bonde-
bygdi, og nokot, som Bonderne helst vil hoyra um.
Og det katin vel turoast at tala um honom· For
er det eit Namn, som er tilsUlkat av Baktale og
Uvitingskap, so er det-· hans. Dei hava fenget den
Trui Vanderne, at Grundtvig og Svartemannen
det er mest det same, han er Antikristen han.
Prestarne og Lcemrarne hava si store Skuld her,
for dei berre skuva paa Mistrui, som ein Gong er
vakt, istadensyre at upplysa Folk um rette Saman-
henget» Det er mange, som er lik den Presten,
som svarad ei Koiia utor Meniglyeiti, som vilde
hava Greida paa, kvat Grundtvig og Grundtvigi-
anisme er for nokot: ,,spyr meg inkje um det, for
det er so stygt, at eg inkje kann segja det.«
Andre Emne eg heve brukt utyver Bondebygdi er:
Hans Nilsen Hatkge og hans Tid, og Utlegningar
av vaare Folkeeventyr. Vaar Folkediktning sviv
endaa i Toka; men Folket elskar henne, naar dei
sjaa Ljostankariie stiga fram utor Skodda. Her
er vid Mark her at plogja. -
Um Bondertie i Troiidelag trur eg, atsdei er
vidast komne i Frisinn av alle norske Bønder. Dei
er inkje sullt so rcedde som Austlendingarne for at
vaaga Traya si og hava 4ein annim Meining enn
Presten og Skrivareti» Dei kann tenkja sjolvstodt,
og dei vil det deivil. Men deikjenna, atdei endaa
ligg under i Kunnskap. Dei vil » gjerna lJJIyra og
læra. Det bad meg sleire Stelle um at koma og
halda Sumarsknle der, so 14 Dagar i Slag med
Fyredrag — det er nokot til at tenkja paa. Det
Trønderbladet, som hadde vunnet seg mest utyver
Landsbygderne, var ,,Dagsposten««, eit sterkt Vinstre-
blad, men daa han fekk seg ein ny Styrar og der-
Ein Fritenkjar.
Ei Forteljing or Samtidi.
x11.
(Framhald .)
,,Men, Barn!« sagde Presten, »veit du ikkje,
at den som syndar, maa straffast?« —- ,,Ja11, men
. . . det kunde kanskje vera meir Tankeloysa enn
vond Vilje . . . og Mannen trudde vael ikkje det
var Synd aa segja siMeining« ,,Ragna!’« Presten
flaug att og fram i stort Upprør; ,,er denne vonde
Aanden faren i deg med? Gr me komne til den
Heimsens siste Tid, daa Barn skal reisa seg mot
Faer, Husfru mot Mann, Tenar mot Husbond?
Er det ikkje lenger Synd aa gjera Brot paa det
tde Bud? Er det ikkje Synd, naar eit Soknebarn
tilsideset den Agt og Vyrdnad, han skylder sin
SoknefaerP« —- Ragna sat og undrast —: var det
Balle, som talad? — ,,chere Faer min,« sagde
ho, ,,eg er ikkje so klok som du, og eg kann visst
ikkje svara paa detta; men eg bed deg um det syr
mi Skuld: lat ikkje den Mannen lida nokot syr
saag lengje paa henne-
det, eg her sortel. Det vilde tyngja meg all min
Dag, dersom eg til Bate syr meg drog nokot fram,
som vart ein annan til Skade. Da hev sjvlv lært
meg, at slikt ikkje er fager Aatserd. Lova meg
detta, Faer !« — Presten saag paa henne og undrast-
Ho talad so klokt! —- ,,Ja ja," sagde han sistpaa,
,,syr di Skuld . . . lovar eg, at eg skal vera fullt
rettserdig mot den Maanen, du vil nemna.« ,,Og
ikkje gjera honom nokot til Meins —?«« Presten
han saarad. ,,Kven trur du eg er?« — ,,Tilgjev
meg . . . eg meinte det ikkje so . . · Eg vilde
berre kjenna meg Aliksom meir trygg ". . . fyr min
eigen Part . . . naar eg hadde eit Ord . . .«
,,Nemn Mannen. Fyr din Part kann du vera
trygg.« Han sukkadsaart. Ragna stod upp ogtok
fram Setelen. ,,Her,« sagde ho. «
Presten las og skvatt upp. ,,Vikstad —! Den
Mannen, som eg gav ein Attest so god ——! Som
eg bad med til mitt eigetJolebord! Som eg altid
hev voret god imot, betre kanskje enn mot nokon
av dei andre!—Aa Styggedom, Styggedom, meir
enn Styggedoml
ein Orm ved min Barm?« — ,,Faer, Faer,« bad
,,Til Meins —?’« sagde,
Kven skulde tru, at eg der nørde«
med tok til at kjayra ein annan Veg, i Hjulsaret
til ,,Morgenbladet««, kom det Uppslag paa Uppslag,
so ,,Posten« maatte til at svinga inn paa den gamle
Bygdarvegen atter. Tranderne vil inkje lata seg
knipsa paa Nasa. Bilaetet til Sverdrup fann eg i
mange Hos der Nord, honom elskad dei — ja og
so Bjarnson· Det var ein Bonde der, som reint
var hugstolen av »Kongen«, og plent vilde hava
den Boki inniAalmugeboksamlingi. Men det kunde
inkje det hzzige Raadet giva Samtykke til, kann du vita.
So tok Bonden og gav sitt eiget Eksemplar til Boksam-
lingi, og daa kunde deiinkje segja nei, so no fcer han
,,Kongen« smuglad utyver lel. Landsmaaletvar dei
glade i, kvar eg foor, og eg hoyrde inkje annat,
enn at dei skynad meg vel. ,,Fedraheimen« likad
dei og ovlega godt. Men so er det ein Ting, eg
lyt snakka um med·det same, og det er, kor syrgje-
leg litet dei Skulemeistrarne, som er utgjengne
sraa Seminariet, kann bruka Bygdemaalet sitt. Dei
vil gjerna, dei er uppglodde fyre Saki men — dei
kann inkje. Koma dei med ein Setning paa·reint
Norsk, so koma dei med tvo etterpaa paa reint
Dansk, so som dei lesadet i Blad og Bøker· Det
verd ofta upp i det leidaste Knotet, og mest er det
Tilfelle, naar dei skal giva Talen ein hpgare Sving-
Det erinkje til at undrast paa detta. All den
Kunskap, dei skal bruka i Skulen, hava dei fenget
paa Dansk, og dei hava soleides lært at- tenkja
slike Ting paa Dansk. Dei maano til at umskriva
seg sjolve paa Norsk, og det er inkje altid so bein-
gjort det. Men lat oss so inkje skrika for myket
um, kor langt me no hava rokket fram, daa Sku-
lemeistrarne kann saa Lov at bruka Bygdemaalet
i Skulen, lat oss helder beda sint Skulemeistrarne
um at leggja dugelegt Arbeid paadenTingen
at tala um hogare Ting paa Vygdemaalet sitt.
Utan Arbeid gjeng det inkje, solenge Lærarskularne
inkje er heilt norske, og dei der saa leera baade at
tala og skriva norskt Maal. Det er sorglystigt at
hayra norske Bondesolk halda sprikjande Talar um
sitt gilde Modersmaal, som no skal ljoma millom
Fjelloni o. s. v. — og so tala dei paa Dansk.
So kann dei inkje bruka det Maalet, som dei
skrayta av, som dei er sodde med, men maa taka
til Takke med det Maalet, som dei sorbanna, og
som dei segja er deim so unaturlegt — det er
skjerande Spe detta. Nei det maa Arbeid til!
Ragna.—« Ja, du hev altid voret paa hans Sida,
du,« sagde Presten harm, ,,no kann du sjaa! —
0 temporal« sukkad han og sette seg; ,,er me komne
so langt! — Aa Balle, Balle, du hadde Rett. · ..
Og det ein Lærarl Ein Lærar som gjeng der
kvar Dag og forklarar det 4de Bud . . . nei! nei!
detta gjeng yver alle Merkje·«
,,Ja det er leidt," sagde Ragna. ,,— Men
trur du ikkje det her kann sjaa verre ut enn det
er meint —? Vikstad er visst svært braadsussav
seg . , . men eg trur ikkje han er vond.« Ho sat
med Augo i Golvet og talad med stort Stræv;
det var nok syrste Gangen ho antrast med Faer
sin paa denne Maaten. Den gamle likad seg ikkje.
No, daa han»var uppi so mykje leidt og harmelegt;
burde daa iminsto hans eiget Hus vera paa hans
» Sida, totte han. Og serleg Ragna, som han no
hadde voret so god imot all Tid. Han sat og saag
paa henne sraa Sida, snart sorgfull, snart harm-
sull, og svarad ikkje. ,,Tidsaanden! Tidsaandent«
tenkte han. »Balle hev Rett: Tidsaanden er vaar
verste Uven.« Ragna sat og strævad med aa saa
fram det Spursmaalet, som ho helstvar komi fyre.
Det var so vondt aa finna Mod. At ikkje han
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
