Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Or-
82
Fedraheintems
15de Marts 1879.
Alderen, so var detta aa fylla ut eit Hol i Utvik-
lingi si, det var aa leekja eit djupt Saar i Diktar-
Aandi hans-, aa gjera Ende paa Dualismen, so
inkje Rsysti skulde vera Jakobs og Henderne Gsaus;
detta var nettupp aa leggja Arbeidet sitt tett inn
til det verkelege Livet, og der var inkje Reiyken av
Romantik i det. .
Det er sannt, at Vinje, og me kann gjerne
segja Folket, hadde ,,store, vemodige, Gjenoplivel-
sestanker.« Slikt fylgjer med, naar eit Folk ein-
gong hev havt eit stort Bokrike paa sitt eigetMaal,
og no inkje eig nokot. Hadde inkje Folket ,,vemo-
dige Gjenoplivelsestanker« den Stund, det vaknad,
vilde det vera eit aandstomt og hjartelaust Folk,
som det ingi Raad var fyr. Detta er ei naudtur-
veleg Form syr det fyrste vaknande Livet. Det er
nokot romantiskved slike ,,vemodige Gjenoplivel-
sestankar«, men dei kjem inkje Saki ved, men Ut-
viklings-Stiget. Binje hev sterkare enn nokon
annan Nordmann framsett den Tanken, at Livet
gjeng fram allstodt, og ,,fram mot eit betre seg
søkjer.« Same Tanken hadde Henrik Wergeland,
og baade tvo var disyr Optimistar. Men detta er
rake Motsetningi til Romantikken. Wergelaiid sagde
dei merkelege Ordi: ,,Vi ville være som Kroghs
Støtte norske i Malm og Klang og Præg og
Pryd, og dog under Vorgerkrandsen skuende frit
og vidt ud i Verden««— So meinte Vinje det
og. Baade tvo tok mest Mynstri sine fraa Eng-
land. Dei vilde inkje, at me skulde saa vaar aan-
delege Næring gjenom Danmark, men at me sjølve
skulde ganga radt til Kjelda, og inkje faa Kultur-
Straumen gjenom danske Takrennur. Welhaven
var ein Maalsmann fyr den danske Romantikken
og dei, som vildeshava Danmark til Millommann
millom oss og Europa. Det fyrste ijrnson var
Diktar, var han og Maalsmann syr Romantikken,
og Vinje skreiv kvasst og skjerande og vyrdslaust
mot ,,Arne« av Bjørnson i 1859 (Dølen No. 15),
som han segjer er ei ,,Skalkeherming« (Parodi).
Naar meser paa det, som er Mergeii og Kjer-
nen i Tankelivet hans Vinje, so er han heiltut
Realist. Kannhenda var detta nettupp Grunnen
til, at det drygde so lenge, fyrr me vilde godkjenna
han. Daa Maalsaki syrst kom upp fyr Aalvor
(1858) trengde me nettupp Romantik, og det er
Bjornsons store Æra, at han gav det som Folket
—-
Eitt Fritcnkjar.
Ei Forteljing or Samtidi.
Xx111
(Framhald.)
,,Men du er ikkje lenger trudd til aa hava den
Kotia du hev, elder til aa fostra Born. Dit kunde
til-med — Gud hjelpe oss so sannt! — finna paa
aa negta Guten din Daap og lata honom veksa
supp Heidning. Difyr skal Ragna koma heim til
meg. Svara du fyr deg sjølvz men du hev ikkje
Rett til aa nydeleggja andre.
,,Det vil og vera Rett av Ragna aasjaa heim
til Faer sin. Han hev, som du veit, voret sjukleg
heile Aaret, og no segjer dei han er— so klen, at
det kann spyrjast um han kjemseg att. Hev Ragna
nokot paa sitt Samvit her, so kunde ho kanskje no
« gjera det godt att.
,,Men du —, reis du or Landet til alt er av-
gloymt att, og kom ikkje heim, fyr du hev vortet
ein heilt annan enn du no er. — —«
Det andre Brevet var fraa Bladstyraren av
trengde —- for me var litet utoiklad, og Bondeli-
vet, slik som det var i Royn"di, vilde me nok
inkje likat. No i vaare Dagar, daa »Maalsagen
og mere har just en af sine brændende Gjennem-
gange«, treng ine so hjarteleg til Realisme, so« me
inkje skal verta liggjande atterut fyr heile Europa,
og difyr kann me aldri fulltakka ijrnson, fyr di
han no hev vaagat seg til aa verta Realist fullt
ut. Men det er visst og sannt, at der, som han
stend no, hev det stadet inkje so faa Maalmenner
ilange Tider, endaa dei inkje hev synt det so
mykje i Skrift og Ord, som dei skulde.
J Stykket hans szeirnson talar han um ,,kaad
Slarv«, «denne kaade Spotter« og meir slikt um
Vinje, og han hev mykje Rett i det, men det er
for hardt aa draga frain detta og inkje nokot av
alt det gode. J Fyrstningi log Folk aat Maal-
saki og Vinje, og dei brydde seg inkje um aa lesa
annat av honom enn det, som var ,,flirande.«
Heldt Vinje ein Fesjaa-Tale, skulde den ogt,vera
,,flirande«. Hati var liksom ein ,,Vajas«-« i mange
Aar. Jamvcel mange Maalmenner iddestinkjelesa
annat enn aandfullt Fjas av honom, og likad ille,
at Vinje, etter kvart som Folket tok til aa kjennast
ved han og han fekk større Sjolvtillit, vart meir
aalvorsam og »positiv«. J dei siste Liveaarihans
Vinje var det litet att av ,,Kyni«3me« og »kaad
Slarv«. Bjornson kunne med Sanning segjai
Studentarsamfundeti 1870 deti 26de Mark-, at
Vinje hadde skrivet Dikt so ifagre, at dei mest
kunne incela seg i Vænleik med Wergelands. Cg
hev aldri likat Bjumson so godt som denne Kvel-
den, daa han sagde seg viljug til aa offra sine
;,Lidenskaber« og sagde, at Vinje skulde fyr
lang Tid sidan hava voret ,,indl)ndt Medlem««
i Samfundet, og det so reiste seg ein Storm-
av Huing og Skrik, og Bjornson stod der som
eit Fjell i Stormen og slo ned heile Uvedret
med desse faa Ordi: ,,Ja, var det ikke det jeg
vidste!« Bjør11s01i hadde mykje aa gløyma, fyrr
han kunne tala slik um Vinje, som han gjorde den
Kvelden. Sidan skreiv Bjornsoii eitfagertDikt, daa
Kona hans Vinje var sloknad, og han gjekk medi
Likferdi som eit Merke paa Samlag millom honom
og Maalmennernez det var liksom den gamle Striden
vart nedsonad her yver Gravi.
Desse gamle sonande Miixne vil me tenkja
paa i denne Tidi, so .me inkje skal tru, at Klusti—
millom Vjiirnson og oss er større enn ho røyne–
leg er. (Meir.)
Fraa Bygderne.
Stod (ved Trondheim) — Kv eldskule, Gjen-
te-Skule; ein Maal-Debatt. Stod Hovudsokn
hev ein Kveldskule som andre skikkelege Folk; han
hev 2 Leerarar og 4 Læresveinar, sumtid nokot meir-
Storhopen av Unggutarne vaare finn meir Gaman
i aa slaa ei ,,Trikortkula« umSundagskvelden enn
aa vera paa Skulen. Lærararne vaare held og-—
Utan Løn — ein Kveldskule fyr Gjentur; denne er
godt søkt, — 15—16 Gjentur trur eg. Det ser
ut til at Gjenturne i Upplysningsvegen raar paa
oss Gutarne no. ——— Gjenteskulen hans Foosnces i
Beitstaden er sokt av umpass 25 Gjentur, derav 3
fraa Stod (ikkje fraa Hovudsokni). "
Me hadde eit Ordkast um Maalsaki paa Koeld-
skulen her. Det synte seg daa, at Lærararne vaare
var mindre norsklynde enn me kunde ynskja, allvisst
den eine. Maaltanken var vitlaus, totte,han; det
Maalet, som vart brukat i Bokerne og i Kyrkja
og som »skulde brukast i Skularne«, var norskt
og ikkje dansktz Landsmaalet var ikkje nokot Maal
o. s. fr. Framlaget um Bygdeinaal i Skulen var
eit ,,dumt Forslag-O men Bonnevies Tanke aa
læra upp Borni til aa tala som Bøkerne, det var
der Meining i, og det vilde han vera med paa!
Det var inkje Skam fyr eit Folk aa bruka eit fra-
mandt Maal; det var visst fleire Folk som hadde
» det so, t. D. —— Englandll For um det engel-
ske ,Maalet visste Læraren aa fortelja·« at det vart
til paa den Maaten, at ein (viss ?) Mann tokjalle
Heimsens Maal og hadde upp i ei Gryta, og so
kokad han Supa av alle desse Maali og skumad
Feittet av Supa, og det vart daa til det engelske
Maal, som no er det mest vyrde yver heile Hei-
men! — Denne gilde Motstrcevaren fekk god Hjelp
av — ei Kjering, som stod upp og heldt ein ,,Tale«
paa Lag soleids: ,,Eg tykkjer rett og, at det vilde
vera ein stor Ting, um Skulemeistrarne kunde faa
lært Borni til aa tala som det stend i Bøkerne.
Det maa daa vera leidt fyr Lcemrom og, at Borni
skal tala so styggt og klumpntt. Enn no berre
det ,,aa eta!« Kor mykje vænare og sinare var det
- ———————s————y——— «—s-—– - «
.,Framgang«. Han skreiv: ,,Du hev gjenget for
vidt. Folk segjer upp Vladet i tylvtevis. Naar
det kjem inn paa det Gudelege, so er Folk liksom
olme. ,
,,— Som sagt: dn hev voret for strid. Skriv
eit Stykkje og prøv og vrid deg fraa det, og so
lyt du — so vondt det enn gjer meg aa missa
slik ein framifraa Pen —— med det same fortelja
Folk, at du gjeng sraa Bladet, — t. D. fyr
aa gjera ei lenger Utlandsferd elder slikt. Naar
denne Fillehistoria er gløymd, skal me talast ved
paa nytt. —- —«
—- Haiik var oydelagd. »Ut, ut fraa detta
Armodstxeileh« tenkte han. Gjekk so inn til Ragnas
fyr aa segja henne Farvcel; det var so Foterne
knapt vilde dera honom. Daa han kom inn, sat
Ragna bleik yver eit Brev og greet· ,,Her —",
sagde ho, og rette honom Vrevet· Det var sraa
Presten Vangen·
,,— Ved ein doyande gamall Manns Bøn og
Graat: kom heiml« stod der. ,,Det skal vera deg
tilgjevet alt; du skal aldri hoyra eit Ord um det,
som er hendt; men kom! Fyr di eigi Skuld og
syr Barnets Skuld: du maa ikkje lenger vera der
du er. Og kann du ikkje koma heim, so reis upp
til gamle Provstenz han vil gjerna hava deg til
seg. Du ser vael no, at dine Draumar er gjengne
upp i Jnkje. - Det vert verre istadenfyr betre. Eg
kann ikkje døy i Fred, fyrr eg veit deg og Barnet
i gode Hender. —««
Og nedanfyr hadde Fru Vangen skrivet: ,,chere
Ragna, no lyt eg segja som Faer: kom heim. Du
kann aldri halda ut detta, og me held det ikkje
helder ut, men verst er det fyr Guten. Kom,kjcere!«
Hauk slengde Brevet fraa seg. Gav henne so
dei tvo Brevi, han hadde fengetsjølv; ,,her er meir
av same Slaget,« sagde han. Ho kvakk, daa ho
hoyrde Mælet hans, so forandrat var det. Men
Andlitet var gulbleikt med blaae Ringar um dei turre,
brennande Augo. Ho rette Armarne mot- honom,
bedande, skræmd; men fann ikkje Ord. ,,Farvæl,
Ragna,« sagde han kavande· »Far heim; —Takk
fyr meg. — Lat oss tru, at me finnst« att iei
scelare Stund·"
Ho stunde fram med strxiypt Mæle: ,,Du
meiner ikkje . . .?" Han drog henne inn til seg,
hardt, villt, som i Sinedraatt —: ,,Farvoel! . . «
det er ikkje diSkuld . . ..d·et’ er alle desse andre» .
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
