Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
9de April 1879.
Fedraheinten·
111
legt, at Ordlaget heve voret det same, sosramt det
skal vera Vilkor fyr Sæla, og det er difyre«rime-
legt, at det er Kristus sjolv, som heve sett upp syre
Apostlarne sine Daapsvilkori. Grundtvig set inkje
dette fram som eiLæresetning, berre som Gis-
ning. Dei andre meina, at detta er uhistorisk,
at ein kann prova, at det heve vantat eit og annat
Led, som fyrst seinare er tilkomet, at soleides Daaps-
artiklarne, som me bruka deim no, hava gjort seg
smaatt um Senn, men svært tidlegt. Detta trur
no eg. Eg trur, at Peter paa Pintsedagen liksom
Apostlarne i det syrste inkje hadde nokon vis-3 Døv-
pesormel, men at dei preikad Jesus Kristus krossfest
og uppreist og so doypte paa d·et·— Gg trur Jnne-
haldet av den eldste Doypeformel er nokot ncer dei
Ord av Paulus, som han skriv til Timotheus: det
det er ein Gud og ein Mceklar millom Gud
og Mann, Maanen Jesus Kristus· Men den fyrste
Menigheit kjende strakst Trong til at hava eit Fa-
nemerke, ein Sum av alle Kjendsgjerningarnei
deira Tra, som dei daa slo upp yver Jngangspor-
ten til Kyrkja, Daapen. Den katolske Kyrkja eig
ei Segn um, at Apostlarne gav kvar sitt Led til
denne Kransen. Visst er det, at ein kann etterrekkja
Grunnlaget til Trudomsartiklarne, endaatil i
Ordlaget, radt upp til den eldste Tid,—— at det solei-
des er det eldste kristelege Dokument ein heve-
Detta negtar inkje sjolve Caspari·
Men kvat er detta so i Grimnen at stridast
um? Praktisk vert det daa nettuvp det same, naar
baade Partar er einige i det, at i dei 3 Trudoms-
artiklarne, som me bruka deim ved Daapen, hava
me Summen av den kristelege Tra. Anten Kristus
heve uppsett deim, elder Auostlarne, elder seinare
Folk, kann daa vera nett det same, naar me alle
er samse um, at dette heve voret den kristne Trui
til alle Tider. At draga fram Luthet nyttar litet,
for hansmotsegjer seg ofta sjø«lv, det vil segja, han
heve sog som andreFolk havt ei Utvikling, og
Grundtvigianararne kann, framdag«a likso mange
Ord av honom fyre, som dei andre mot.
Disyre vil eg ropa til X: Ptro — unge Mann!
pust i Bakken. Ungsolen kann so lett sprengja seg, naar
han spring heile fyrste Mili. Tykjer du Grundt-
vigianararne er ureine i Læra, no, so preik du rei-
nare; tykjer du dei er etterlatnei sitt kristelege
Liv, no so ver du likarex tykjer du dei misbruka
Bibelen, no so bruk du honom betre. Men set
inkje di LEra i at vera Theolog paa den Maaten,
at du stend som ein Bandhund i Porten og gjoyr
og glesser etter kvar den, som heve ei onnor Mei-
ning enn du sjolv.
Kristofer Janson.
Ei Utgreiding um Skapningsoga.
(Etter Godet·J
111. Samanlikning.
(Framhald.)
9. Etter Moseboki hev Mannsskapningi voret
Sluten paa Verket, og denne Gjerningen er gjord
paa same Dagen som Landdyri vart skapa. No
melder Vitenskapen, at dei syrste Spor etter Men-
neskja syner seg i dei aller yngste Jordlag, altso i
Sluten av den terticere Alderen. Det som Skristi
segjer, at den sette Dagen rann upp baade yver
dei siste Dyri og Maanen, det vert soleids sannat
av Vitenskapem at det ikkje hev voret nokor LEva
millom Dyri og Mannen, men at dei baade
hoyrer til den same Alderen, som no gjeng ut med
Mannen·
10· Me skal endaa um Menneskjet nemna eit
Stykke. Fyrste Mosebok talar um eit Hjon, som
alle Folk skulde vera ætta fraa. Det er ikkje lenge
sidan, at Vitenskapeti med all si Magt lagde imot
denne Einskyldskapeii til Mannscetti. Men no gjeng
han«med paa nokot endaa meirvaagsamt. Bibelen
lærer, at alle Menneskje er cetta fra eit einaste Par-
folk; —- det er fraa ein einaste organisk Celle, segjer
Vitenskapen. Og ikkje berre Menneskjet, nei Dyrimed·
ja alle Livskapningar og Vokstrar skal no hava vakset
sram av ein einaste organisk Celle. Kor som er,
so maa Ein tru, naar Eiii kann halda seg tilDarwin
og sovorne: at Gin slepp aa fæla fyre, at Leera
um Mannsaetti sin Einskyldskap skal faa so hard
Motburd av Vitenskapen lenger.
11. Fyrste Mosebok talar um ein guddomeleg
Kviledag, som Gud sjolv hadde sett som Slutningi
paa sitt Skaparverk, for at den nykomne og kjæraste
av hans Skapningar skulde hava si Gleda og sitt
Liv i honom. Vitenskapen viser likeinZ, at all Ny-
skaping hev sluttat med Maanen og at det, no Na-
turen hev roat seg, straks hev byrjat eit reint fede-
legt Arbeid av Menneskjet, som søkjer« sin Skapar
og i Tilbeding fører den skapade Verdi attende til
Gud. Heile vaar Tid er denne Sabbath, der
Skaparen, etter at han hev fullfort sitt Arbeid, sit
til Mots med sittMeistaroerk, og Fagnad og Kjær-
leik held Lagmed kvat-andre-
—Kvat skal Cin meina uni um alle desse mer-
kjelege SamhooeP Er dei berre sramkomne ved
Tilselle? So kunde Ein lika radt segja, at det
er ved Tilselle, at tvo Tannhjuli eit Gongverk
maatar saman. Hell skulde Ein tru, at dei er
Utslaget av Naturskodingar elder av vælgjorde stiv-
sofiske Grundingar? Men tru kvat fyr filososiske
Utrokjingar, som kunde sinna ut Um eit veksande
og tverrande Ljos, som var ubundet av Solt. Og
sjolv um Ein paa Tankevegjom hadde kunnat saa
ut, at Plantelivet hadde grott upp syre nokot an-
nat Liv, korleids hadde dei daa kunnat vissa seg
um, at Havdyri og Fuglarne kom sram samstundes
og fyre Landdyri, og at Mannen so kom strakst
etter desse att?
Det er Nokre, som meiner, at Skapningsoga er
samansett berre etter eit fyregjort vitbundet Sam-
hove, som alle Stykkje er maatat inn etter. Den
fyrste Dag, segjer dei, er Ljoset nemnt, og den
sjorde det ljosforande To; deii andre Dag Vatnet
og Lufti og den femte Vassdyr og Fuglar; Zdje
Jordi og Plantarne, den 6te Dag Landdyri og
Menneskjet. Men kvat Ein no vil tenkja um denne
Greidingsgjerdi (ho er no ogso i ymse Stykkje
nokot ustod og gleppug), var ho samhoveleg, so
maatte berre Fuglarne vortet til paa den femte
Dag (svarande til Lusti paa den andre) og Hav-
dyri syrst paa den sette Dag (svarande til Skil-
jingi millom Hav og Berra den tridje Dag). —
Eiii maa do medgjeoa at desse mange Samkjoine
millom Bibelen og Mannasokningi gjev betre Grunn
fyr den Tydnaden, me hev sramsett, at Skapning-
soga er ei Openberring, ikkje Ord fyr Ord som
ein Diktat fyrsagd Moses av Gud, men tilsvipad
etter Manns Vis og Manns Hove. Soleids
set er det uvandt aa greida utdesse tvo Flokarne,
skulde vera, me her ovanmed sette sram·
Moses talar um Dagar, og likevcel er det
LEvtir paa Millionar med Aar, kann me segja. Me
vil ikkje her halda oss til den nokot uvisse Ty-
dingi, som Ordet »Dag« hev i Skristi (sjaa Salme
90, 4, 2Pet. 3, 8,) men me segja fom so: Naar
taust. Det livde i Wolovce ein ung, staut Bonde,
Fedko Hawliuk. Ein gild Kar denne Fedko, ein
kje·mpesterk, væn, aalvorsam Kar. Den, som saag
honom, laut tenkja paa dei gamle Kjempor fraa
Vikingtidi.. Sjolvstod og fri saag han sramiVerdi
—- han var no og Gardgut og skulde erva ein av
dei gildaste Gardar i Bygdi —- og so hadde han
voret kongeleg Korporal i Nassauer-Fotsolket. Han
hadde lært at skriva og lesa, og der vest hadde
han uppdagat det, at ein Bonde ogso var ei
Menneskja· De kann daa skyna det, at slik ein
Kar inkje kunde kjenna seg vel ved at hava ein
Herre yver seg slik som denne Hr. Wincenty· Men
no fekk han og serleg Orsak til Hat mat honom.
Det var daa eit Glskhugseventyr, kann du
vita. Xenia heitte Gjenta, og var ein fin, ljos
liten Ting, og svært fatig. Likavel tok Fedko henne
til Brud og inkje, som han vel kunde, til
Fridla. Han heldtso utrulegt av henne—det kann
stundom henda millom Bonder det og. Ja, so hpgt
elskad han henne, at han, (og det tykte all Bygdivar
underlegt) inkje vilde flytja i Hop med henne, fyrr
han var gift. ,,Xenia mi skal treda med Jomfru-
Krans en paaHaaret syre Altaret", sagde han ofta stolt.
Men daa han so vel var heimsloppen fraa
Soldattenesta, vardt det inkje korkje med Krans elder
Brudlaup· Det hadde nog Hr. Wiiicenty vovet
Mann fyre med sine Tenarar og sine Reip. ———
Daa Fedko spurde det, vardt han bleik som
eit Lakan, men han sagde inkjevetta. Han gjekk
berre upp aatBorgi og spurde etter Herren. Men
Wincenty var nettupp stroken til Bad i onnicz·
Daa gjekk Bonden til si Brud. Ho saag syrgeleg
ut, mest som tjuge Aar eldre. Men ho uvitadinkje,
daa han kom ;. ho kunde lognt sjaa honom inn i
Augo og sortalde, korleides alt var tilgjenget fraa
syrst til»sidst. Det sidste ho sagde var: »ogso maa
du drepa honom.’· ,,Eg lyt det,« svarad berre
Fedko· »Desverre er han inkje heime no, me lyt
venta. Naar han kjem, skyt eg honom, og so lcet
eg meg strakst vigja med deg· Og so gjeng eg til
Varnow, og giv meg sjolv tilDomaren·«———
Detta stod fast i honom, reint fast. Men det
vardt daa inkje til det lell. Der var no umframt
Xenia ogso Moder hennar, som bad og tagg
honom inkje at oydeleggja seg. Der var Presten,
som kom setjande med Helvite og den evige Glden·
Der var hans gamle Kamrat Hrityko Varila, som
sagde til honom: »Hr. Korporal, kvat vil Regi-
mentetsegja, naar det høyrer, at du er dregen som
Mordar til GalgenZ« —.—— Dette beit Fedko, det
sidste mest kannhenda· Fjortan Dagar gjekk han
einsleg kring og grundad, so kom han heim. ,,Eg
vil freista at liva« sagde han. Og til Xenia sagde
han: ,,vanvyrd meg, men eg kanninkje gjera det.«
»So kann eg helder inkje verda Koiia di«, svarad
ho. Og dermed gjekk ho burt, ut or Landsbyen
og vardt burte.
Ho er aldri atterkomi.
Tjorn upp i Øydemarki.
So gjekk det tri, sjore Aar. Og i alle desse
Aari gjekk det inkje ei Vika, minders Fedko hadde
ein Bidlemann kakkande paa Døri. For alle Folk
iPodolia gifta seg ved Millommenner, Jodarne
i Byom, og Adelsmennerne paa Vorgom og Bøn-
derne i Bygdom· Ein ser etter, at Pengarne og
LEtterna vega likt paa baade Sidor; Hjorto hava
altid Tid til at finna kvarandre etter Brudlaupet.
(Meir.)
Det finst djupe, svarte
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
