Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Æs-
Fedraheimen.
Eit Blad aats det norstte Lstolter
Kjem ut kvar Onsdag og Laurdag.
A
Pris fyr Fjordnngaaret:
Kr. 1,10 (= 33 ß) med
Porto og alt. Betaling
fyreaat.
Lanrdag den 2dre August 1879.
(3 s3) Petitliiia, og daa 3die A
etter Maaten fyr større : arg.
" . «L—ysikgfa«k kostak 10«Øsrf«
s Vokstavar«
Litct mn Songeu.
Brotst1)kkje.
Giv W)
Det er nokot underlegt atenkja pa det, at me
i vare dagar, da det er so myket einsyii og nsemja,
nar det gjeld det store og almenne, da likavel hev
songar og det mange, som me kann samnastumog
kann leggja dei same kjenslor oglengtingari. Det
er so underlegt fyr den einskilde manneit a fa ,,syngja
seg faman med med sitt folk«· Nar han syng ein
. song, so veit han, at hundrad, tusund, ja hundrad
tusund syng den same songen med, og detta gjev
honom samhug med folket, som han syng ilagmed·
Det upp-el fedralandskjierleiken og lyster honomupp
fra a vera berre eit kropslegt samband med heim-
staden og grendi, ein er uppfodd i,· til a rekkja
utyver heile solket og alt, som hoyrer det til, av
di han gjennom songen fcer kjen11a,·at han er ein
deil ao folket.
,,Varn at folket er folkasong, runnen lika or
hjartat,« segjer Skalden· Og det er so sannt og
so godt sagt. Eit litet og godt barn, kven vilikkje
elska det, som ikkje hev eit alt for tjnkkt islag um
hjartat? Og kvisyre er barnet so elskelegt? Er
det ikkje av di, at her moter ein det barnslege, det
djupaste og innelegaste, hjartelivet i menneskjai
dess reinaste og fagraste framsyning? Soleids er
detog med songen. Han er ei framsyning, eitut-
trykk fyr kjenslorna og lengtingarne, fyr hjartelivet
i folket. Difyr er han so elskeleg og god a hava
ilag,-og disyr hev han og senget rom imillom dei
fagre konsterna. Men detta barnet treng a finna
kjærleik og eit godt hjartelag umkring seg, og det
treng passing og umvyrding likso væl som andre
barn, um det skal trivast og vera friskt. Og det
er bade skam ogskade fyr eit folk, at det er eihare-
moder mot detta barnet sit. Nar ei moder tek til
a verta hard og kald mot barnet sitt, so gjeng det
altid att pa henne sjolv: nar ho kastar sit barn
ifra seg og ikkje vil vita av det nokot, so riv ho
med det same ut or seg det djupe og innelege i
seg sjølv, alt godlynne derinne det frys, og ho vert
til ein hard isklump, kald og utan hjarta. Soleids
gjeng det med eit folk og, som vanvyrder folkesongen
sin og læt han lida vondt og frjosaihel. Songen
. er no i seg sjølv ein daud» ting, so honom lkann
det ikkje gjera nokot vondt· Men det gjeng utyver
folket sjolv. At folkesongen sjuknar burt og doyr
hja eit folk, det er eit teikn pa, at hjartelivet er
kaldt og sjukt og kannhenda reint burte der. Alle
stader, der det sinnst eit rikt og godt hjarteliv, der
vil songen koma liksom sjølominnt· Men der hjarte-
livet doyr burt hja eit folk, der vert ikkjefolkelivet
stort sætande, elder rettare det vertiktje nokotfolke-
liv. Og der det ikkje er nokot folkeliv, der vert
rikslivet berre ein kald, einsynd, politisk partikatnp
utan nokotslag stod annat enn i det, kvar fyre seg
meiner er rett. Og der hjartat er daudt, der vert
anden bergteken, helst da av ,,den frie tanke«. Det er
soleids ei stor sak hja eit folk a sja til a ala upp
folkesongen; for liksom eit rikt hjarteliv føder song,
soleids lionar ogso hjartelitfet i og vert sriskare og
sterkare, nar songen vert uppkveikt.
Hjartelivet treng song, og det føder song ao
seg, der det finnst. Men stend det aleiiie Utan sam-
band med eit sterkt og ljost andsliv, so vert det
som med Penelope, da Odyssevs var burte: ho vart
kringsett av tae, uvorne bedlarar og elskarar, og
sistpa matte ho gjeva etter og looa a gifta seg
med den eine av deim. Nar ikkje anden er tilstads
og kann stridaimot, so foer lidenskapen, raskapetiog
styggedomen yoertaket og —d«reg hjartelivet pa av-
vegjer. Og detta kjemframisongen og; nartrongen
til a syngja ikkje vert nyttat pa ein god mate, so
tek han si foda av nokot ratt og styggt. Soleids
ma and og hjarta vera samde, nar det skal verta
god folkesong, liksom foreldri um a foda og app-
fostra barnet sit.
Det hev voret sagt, at det livande ordet ogso
er eit barn av desse soreldri, og det er sannt.
Me kann kalla ordet sonen. og songen dotteri, so
hev me eit fagert tvillingpar og enda fagrare er
heile huslyden, nar det er, som det skalvera. Da
arbeider faderen, anden, og moderi, hjartat, faman
og hjelper trottugt einannan, og son og dotter
sylgjer deim og huggar og tjonar deim, kvar pa sin
mate. J kvart eit hus kunde dei visst hava godt
av a taka denne huslyd til mhnsterbilaete· Og nar
den eine vert sjuk elder reiser sin veg, so lid dei
alle; doyr moderi, jo bleiknar dotteri, av di hoikkje
vert passad, og fader og son reiser ut og kjem pa
vidvank; reiser faderen burt, elder somnar han, so
vert det berre usemja millom moder og dotter, og
sonen dregstinn i det same. Meser altfo, atdesse
fjore ma halda ihop og sylgjast at, uin det skal
verta eit rikt, ljost og sedugt folkeliv·
Men skal det djupaste og sinaste i hjartelivet
ftnna uttrykk gjenom songen, so ma modersmalet
koma fram og sa lov til a vera med. Det er ein
alkjend sanning det, at folkets huglynne og liv brig-
dest og skapar seg etter dei naturbragderna, som
folket liver ilag med. Det er soleids stor skilnad
pa folkelynnet hja eit folk, som bur pa slett land,
og eit, som bar millom fjell, elder hja eit, som bur,
der det er varmt, og eit, som bur, der det er kal-
dare. T. d. i Norig ma folkelynnet skapa seg reint
onnorleids enn i Danmark elder Jtalia. Dei gamle,
gilde gnbbarne, som stend trauste liksom kvithasrde
oldefeder og famnar dalen innum armarne sine og
legg honomupp til bringa sitryggt og sterkt; vesle-
bekken, som kjem silrande nedyver som i gledetarar,
gubbengjerna vilde loyna, av di han tykkjer, det er
so leidt, men som likevel foer liv, hoppar og leikar
og glitrar i soli og kastar seg so i villspraiig ned-
yver fjellsida, stup etter stup, til haii legg seg inn
i famni at den store elvi, som gjeng logii og djup
nedanfyre, og no nyst hev teket eit viigespraiig ut-
yver ein foss og skummat og brusat og velt fseg,
som uin sjellet gret i ei sterk livssorg; og so det
vesle fjellvatnet deruppe, lom ligg innestengt millom
heige fjell, og som ein aldri kann verta nogd av a
skoda ned i, av di det er so djupt og klart og ser
so truget upp imot himelen, — ma ikkje detta ala
upp nokot stort, sterkt, djnpt og rikt i folkelynnet,
som ikkje sinnst annan stad? Ma det ikkje foda
underleg djupe og sterke kjenslor og lengtingari
ungdomen, som gjeng i arv til etterskjomdi og vert
eit drag i heile folkelioet?
Og dettateikna1« seg ogso av i folks tale. Me
kann taka doine fra livet ikring os. Cin mann
med eit sterkt og djupt huglynne høiner me altid
røda lognt og alvorslegt, og ordi er so djupe og
rike, at me vert undersanxe pa han. Ein annan
med eit lett, ljost og blidt huglynne hev altid lett
syr a roda um altslag, men det er ikkje alt so
myket sætande sumt av det, . han segjer. Og som
med den einskilde mannen so og med eit heilt folk-
Det djupaste drag, grunnhatten i folkets huglynne,
vil altid teikna seg av i modersmalet dess, ikkje
med eingong men smatt uin senn framigjenom tiderna.
No er det ikkje so myket tankelivet hja eit folk,
som skapar seg etter naturi, men myket meir hjarte-
livet. Detta kjem og fram i tungemali. Til a
bera srarn tankelivet kann dei no gjera det so nær-
like godt alle, dei meir Upparbeidde mal daa. Eg
kann ofta og tittala ein tanke myket skarpare og
klarare med eit framandt ord enn med eit heimlegt.
Men det er nokot i malet, som me kallar mu-
sikken, tonelaget, klangen, og det er det, som er
uttrykk fyr hjartelivet, som er den briti der hjarta
matest med hjarta. Og her er det, at skilnaden
millom dei ymse mali kjem mest fram. Ein kann
leera a bera fram sine tankar snart sagt pa tvat
mal det skal vera, Utan onnor hjelp enn ordbok og
grammatik· Men til a uttala sine kjenslor og det,
som ligg pa hjartebotnemvildet nokot annat. Det
er tonelaget, som da ma til, og det skynar ein seg
ikkje pa, syrr han hev livt eit bil i lag med det
folk, som brukar malet, og som altso hev format
tonelaget til eit uttrykk fyr hjartelivet sitt. Det er
ikkje umoglegt fyr einskildmannen soleids a ganga
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
