Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
206
Fedraheimen.
2dre August 1879.
inn i eit framandt folk og tileigna seg dess hjar-
teliv og venja seg til ä skyna og bruka tonelaget
i malet dess. Ein slik ein, som gjeng soleids hver
frä eit folk til eit annat, foer dä gjernast eit meir
heimsborgarlegt huglynne, so at han snaudt hoyrer
sullt ut til- nokot folk. Men eit heilt folk kann
aldri, solenge det liver eit friskt og selvstendugt
folkeliv, ganga over til eit annat folk og tileigna
seg huglynnet dess. Det kann smetta inn hmse
framande ord i eit folks miil, og folket kann loera
ä skyna dei, d. v. s. tanken i deim, og ikkje altid
det ein gong; men nokor kjensla kann det ikkje
leggjaideim,dersom det ikkje brigder pä deim litet,
so dei foer eit tonelag, som hover til folkelynnet·
Tonelaget kann ogso kallast det ljodteiknande
i malet. (Meir.)
Fran Madison er sendt oss eit langt For-
svar fyr »den norske Synode« sitt Arbeid med aa
faa skipatKyrkjesamlingsskitleiStaden syr den uord-
amerikanske Commonskule. Vaart Blad hev diverr
ikkje Roin fyr heile Ariikelen, som væl helder ikkje hev
stor aalmenn Interesse her i Landet. Derimot tek
me inn Forfattaren sine Upplysningarnm Common-
skulen elder Riks-Folkeskulen i Vestriki:
,,Denne Skulen er i mange Maatar vel skipad.
Gode Skulehns er det tjnkki av — 6 engelske Miler
millom kvart Skulehus paa Landet, der detsikkje
er altfor tett-byggt (altso hev dei sjernast buande
Borni ikkje fullt ei halv norsk Mil til Skulen) ——;
mange og gilde Kort og andre sovorne Skulegreior
er alle Sknlehus utbudde med, og lette, solkelege
og billege Lærebøker er det sytt fyre. Med Avsyn
paa Lærareii er det derimot inkje altid so velstellt·
Han vert uppatter-vald koar Haust, og det er sjel-
dan, at same Lærareii elder Leerarinna (Skule-Mam-
ma — sohoolmam — som ho her vertkallad) vert
verande i Krinseii fleire Aar etter einannan. Det
finnst altid dei Foreldre, som missliker Lwrareiifyr
,,i Fjor«, og som daa freista alt dei vinii syr aa
faa ein annan. Det er eit Drag i Folket her til
altid aa vilja freista det nye. Bur det Folk av
efleire Nasjonar i ein Skulekrins, so gjer ogso det
mykje til den altforjamne Umbyting av Lærarar,
med di kvart Folk daa helst vil hava sine Menn
fram, og daa det kvart Aar er so mykje med Jnnsog
Utflutning, kann eit Folk det eine Aaretvera mang-
menntare og sterkare, det andre Aaret eit annat.
Dinaest ligg Skuldi fhr denne jamne Umflutning
mykje hjaa Lærararne sjolve, an di dei mest aldri
tenkjer paa aa vigja Skulen si Livsgjerningz jom-
nast er dei Lærarar berre millomtidigt; dei ventar
berre paa eit godt Tilhove til aa koma inn i ein
annan Linsstilling, som er vissare og meirlonandez
dei sjaa difyr mest berre etter aa koma inn, der
det er den høgste Løn aa faa. Naar ein vil verta
Lærar, lyt han sram—fhr Skule-Superintendenten i
det County, der han tenkjer aa verta Lærar, fyr aa
verta yverheiyrd Superintendenten elder Sknleinspek-
toren gjev honom daa nokre Spursmaal or Jord-
kunna, Naturlæra og Landssoga, og svarar han
daa ratt·paa desse Spursmaali, sofcer haiiVitnes-
burd (oertiiioate) um, at han er sunnen dugleg til
aa halda Skule; han foer ogso vita, um han er
dugleg av fyrste Graden, andre Graden o. s. f. Ei ,
slik Yverhoyring lyt kvar einaste Lærar til kvart
Aar taka paa seg. Naar han no hev fengjet detta
Vitnesburd, kan han bjoda seg fram fyr Skulenemndi
i den Krinsen, der han er meintpaa aa verta Lærar.
Det, dei syrst og fremst driv paa med i Common-
skulen, som i alle andre Skular baade hoge og
laage, er Rekning; dincest Staving (Spelling; ofta
hev dei Staveskule [spe11ing sohoo1] uvaeldarne,
og stundom møter dei beste Stavemeistarar saman
i einkvar Byen og kappast um aa stava, og dei
beste faa daa einkvar Premi), Jordkuiina og Min-
nesoga· Skulen skal haldast minnst 5 Maanadar
um Aaret og 6 Timar um Dagen dei 5 Dagarne
i Vika; Laurdag er det ingen Skule. JngenTru-
dom maa komainn i Coinmonskulen;111en Riksmagti
gjev Loyve til aa lesa eit Kapitel av Bibelen og
Fadervaar Kveld og Morgon, der Folket ynsker det,
og jamnast fyreskriv dei Leeraren aa gjera det, der
det ikkje er for mangetKatholikar og Vantrue; dei,
kann Eiii vita, reiysta gjerna Bibeleii ut elder gjera
eikvar Ugreida, so dei maa halda upp med Bibel-
lesingi, um dei hev byrjat. Undervisningi gjeng,
som ein kann skyna paas Engelsk; men ifalldeti Sku-
lekrinsen er mange Norske, Tydske o. s. f., som
ynskja aa faa nokor Upplcering aat Vorni sine i
Modermaalet, so kann dei taka ein av dei 6»Timarne
til di, naar Lærareii kann underoisa i desse Maali,
og so kann dei taka seg Tid til di etter Skuletidi
Eit og annat fraa ci Englandsferd.
jSnoni Loiidoik fraa QJkilltvott Dork til
Camgon Strcct.
(Framhald.)
Ro kom me inn i dei gjævaste Gaturne i Lon-
don, og smaatt gjekk det mange Stader, daa det
var stor Ferdsel. Endeleg stanad Kabbeii, og eg
gjekk ut. ,,Er detta Jernvegs-Stationen?« »Ja·«
Eg vart nokotforundrad, daa eg saag, at Sta-
tionen saag ut som eit annat stort og vakkert Hus-
Etter det eg hadde setheime,tenkte eg ein Station
maatte vera sæltrar og stygg og merkja seg ut med
eit stort halvrundt Kjellar-Vindauga liksom Austba-
nens Station i Kristiania, elder nokon annan av-
skraemeleg Stas. Kabb-Mannen tok ein halv Gong
so myket av meg, som han skulde. ,,9-C:rligl)ed va-
rer længst««, syr diho vert minstbrukad, segjer dei.
Eg provad paa aa gjera nokre Jnnvendingar med
den vesle Engelsken, eg kunne, men han firad ut
ein lang Kjeft, og eg laut fira fyis ,,det livande
Orer« Magt. Eg grundad paa, um eg skulde kalla
paa ein Politimann, som stod attmed, men det kunne
inkje nytta, daa eg inkje visste, kor eg kom skaa-
So lant eg betala daa. Ein Sjauar tok Kofferten
min, og eg ruggad etter, med endaa lettare Puiig
og endaa tyngre Hjorta, enn daa eg gjekk umbord
paa Albion i Kristiania·
Paa Canuou Strcct-Statio11c11.
Eg hev mange Gongervoret neiydd til aa fara
med vaar norske ,,Hovudbane.« Det er ingi Moro
aa koma ned paa ,,Hovudbane-Stationen,« skulde
eg tru, og det varde lenge, fyrr eg vand: meg til
«allt det Staaket der.
Ein av dei fyrste Gongerne — eg kunne vera
umkring 18 Aar —, hadde ei Fruva paa Vinger
bedet meg kaupa12 Gardin-Haldarar, (3 store Ring-
jur, og fhr ein Dalar med Agurkar, umfram nokot
Glasty og meir slikt, som ho hadde skrivetupp paa
ein Setel og sagt eg kunne ganga til ein Kaup-
mann med.
,,Det gjeng nok i Vadsekken dykkar«, sagde ho
med ein Smil so sat, at eg vart reint varm.
kvar Dag. Skal det undervisast i Trudom i dei
offenlege Skulehus, lyt det ei serskilt Avroysting
til, um dei skal faa prve til di. ·
Dei brukar mykje aa gjeva Borni Karakterar,
deira ,,Standpunkt« (,,thejr standing«), jamnast
ein Gong i kvar Maanad, serleg er no det Tilfelle
i Byom.
Sumestad paa Landet, der Nordmennerne mest
bu aaleine, elder der dei er i Meirtalet, er det
ikkje so naudsynlegt aa tilskipa Kyrkjesamlingsskular,
ja, der dei hev Yvermagti, burde dei kannhenda
helst ikkje gjera det, men verka fyr aa faa Com-
monskulen so god som moglegtoed aasrjta syr reine
og gode Loereboker, ved aa velja kristelege Literarar
og so halda paa deim so lenge, som det var gjer-
ande, og meir slikt; for denne Common-Skule-Skip-
naden er inkje rang og meinsam i seg sjølv, det
segjer ingen av oss, endaa kvar maa sjaa, at ein
slik Skipnad som i Norig vilde vera betre, naar
han elles var aa faa. Men i dei større Vyarne
og her og kvar paa Landet hev dei Norske mest
ingi Magt, avdi dei er for faamennte og stundom
og for faatoke mot dei andre; for i det offenlege
Livet gjeld det stundom aa kunna straa ut Pengar—
til Hogre og Vinstrez mange Stader er detdei raae
katholske Jslendingan som raader og rikjer, og naar
det er dei elder andre slike, som hev Bugti og baae
Endarne, hev me ikkje betre aa gjera enn aa skilja
oss ut og skipa oss aaleine so godt ine kann.
Commonskulen er fri syr alle, som er under 21
Aar; eldre Folk, som gjeng paa Skulen, lyt betala
nokre Cents.«
Um ,,Hauge-Synoden" skriv Jnnsendaren so-
leids:
»At Hangesynoden skulde hava kjempat syr
Sniks-Folkeskuleu her — som det stod i ,,chkh.’-« i
Veir ein Gong — veit eg ikkje nokot— um, og eg
trnr det ikkjehelder; men atdei i ,,Hauge-Synoden«
Vilde misslika slike Kyrkjesamliiigs-Skular som deim,
,,den norske Synode« vil faa upp, det trur eg vel
nog. Solengje gamle Elliiig Egilsson styrde, var
dei so rædde fyr Skular, baade hoge og laage, som
fyr Pesten. Dei likad aa taka uppatt Luthers Ord-
at Skularne erSatan sine Verkstadar, utan aasjaa
etter kvat Skular det var, han hadde rødt uin-
Det kunde endaa vera so si Sak aa hava reine
Trudomsskular, endaa det var Faare fyr, at dei
Eg fekk ein- Mann, som hadde voret Upppas-
saren min nokre Aar fyrr, daa eg budde i Kristia-
nia, til aa kaupa desse Greidurne, og bad han fyr
Guds Skuld koma tidleg paa Stationen. Eg var
nede eit Koarter syre Tidi og ventad paa han; 5
Minutar fnre Trænet skulde ganga, kom haii fa-
rande med 2 store Kassur og ei mindre paa ei
Handkjerra. Stationen var fnll av Folk og Ferda-
Gods; korleids eg kom umbord med alle Talerne
mine, er ei rein Gaata fyr meg, og eg totte den
Gongen det var eit Mirakkel· Daa eg satiVogni,
var det liksoin eg var sloppen ut or ein stor Faare,
og eg gav Upppassaraii, hadde voret, ein Dalar i
Drekkepengar, so glad var eg. Eg hadde voret so
skumpad hit og dit, at det verkte i Sidebeini lenge
etter, men slikt er Smaating, naar ein berre hev
bergat Livet. Meir enn ein Gong, naar eg skulde
kaupa Billet paa den Stationen, hev det voret so
fulltmed Folk, at det er so vidt eg hev komet fram
til Gluggen, fyrr det vort sor seint· So hev eg
stridt meg sram med Armar og Vein og stellt meg
upp ved ei Dør, som gjeng ut til Trammen og
Trænet, og tenkt som so, at naar dei let upp Dori,
skal eg vera Fyrstemann ut og faa meg ein god
. idssh«
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
