Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Fedraheimen.
13de December 1879. 291
Sanning er relativ«? — De er Visdom som ,,Romantikarar««, — i same Stund som dei gjeng Lesaren kunna forstaa, naar han les det. Det »
stend. der soleis i Svevnen og gloymer ratt av, kva Re- lyder: ,,Til Fedraheimewi Fraa du kom te,
Men kannskje hev dei berre som forsnakka seg;
det var inkje all Sanning, som var relativ, men
alle Religion-ar, kvar for seg, naar ein tek
alt ihop i- dei. Og de er somyket sannt i detta,
at de finnst i alle Religsionar dei Ting i ytre Form
og Jnnretningar, som skifter og skal skista etter Tier
og Hove, som hev einaste sitt Verd og siSanning
(um ein endeleg vil bruka detta Ori, som hev vist
seg aa sora so paa Villspor) av den Nytten dei
gjerer, — liksom so mykje iPolitik og paa mange
andre Umkverve. Men der, som de einaste me Ret-
ten er Tale um sannt og usannt, der de er Tale
um verkelege Ting, som anten maa vera til
elder inkje vera til, der - er sjolvsagt ingen Ting
relativt; og um ein meiner, at ingen Religion s erl e g
hev Retten framsyr hin, so lyt ein segja, dei alle
er blanda ihop av Sanning og Villfaring; men
Sanningi i verkeleg Meining kann aldri
verta »relativ«· So lyt ein stria imot dei Lærdo-
mar og Meiningar i ein Religion, som ein trur
er usanne, og verja dei hine;— og de er galen Manns
Tale aa fara og spyrja etter, um dei andre
kann ,,liva med Sanning« paa ein Tanke held’ ei
Tra, som ein sjolv meiner grunner seg paa ei Jun-
billning. Den vertinkje meir ,,sann«, um ho vart
trudd, ja havde vel nok til ,,Aandsttandpunkte«
me. — Men endaa kann vel ei Tra, som er falsk
i Hovuddragi, bera Utviklingi frametter eit Stykke.
Ho kann likavel vera be’re en ingi, og bere en den
ho avloyste, etter som de er meir held mindre av
sanne og vakre Tanker, som er inniblanda·
De finnst inkje lett nokon Bonde, som inkje
strakst sei-, kor de ber av reint burti Notti me hin
Talen. De er eit merkjelegt Døme paa, at i dei
største Saker er Lærdom og Klokskap veike Styt-
tor og’’ kann inkje fria ut fraa det verste Tanketull,
naar Livet klemmer paa. De var de megtuge Vit-
nemaal fraa Aalmannsoga, som tvinga dei. Dei
maatte sjaa, at Kristendomen hadde vore de, som
hadde bore Mannalivsens Utvikling sram gjenom
Hundratal Aar til so hogt eit Stig, um dei aldri
so lite sjolv hadde fengje Kjenning av ei (absolut,
objektiv) Sanningsmagt i honom, som kunde gjeva
Forklariiig paa slik ein Verkna. Men so maatte
der likevel vera eitkvart Verd, eiSlags ,,San-
ning« ihonom. Det var Reiynsla,Kjennsgjerningar,
som hadde vissa dei um de, dei elles sovist inkji
skulde falle inn paa, og som langtifraa skulde lagt
seg ncemste til for dei etter all Ære-Tanke og ri-
meleg Von· Dei kjenner dei hev gjort eit Offer
syr aa bøygja seg inn under eit Rynslekrav, som
Aalmannsoga bar med seg. So meiner dei seg
daa hiiva fullgo Rett til aa setja ,,Realismen« i
sitt Merkje, og finnst aat alle andre for aa vera
x
Dei sat og lydde og kunde hoyra Hjarto aat kvar-
andre slaa. Anna drog seg fastare og fastare inn
til Mannen sin liksom eitBarn, som fæler. Baard
tenkte med seg: Denne Kona kann vita meir enn
nokon trur· Ho ser ut til aa kunna hava Syner—i
,,Gakk til Presten . . .um tie Dagar er det Slutt««—?
Skulde han døy? Visste ho, at han skulde døy?
Var det det, som gjorde henne sjuk istadensyr glad,
no daa ho sekk sjaa Son sin?—— Men nei, nei-!
Det var ikkje Meining i slikt. Det var Tall, sjuke
Draumar . . . Jnnbillningar av sjuke Folk . . .
Jngen brydde seg um slikt. — Og han, ein ung
srisk Kar —- pyh !·. . .
— Doyl doy no! —- Det vilde vera synd-
legt. Det vilde vera meiningslaust. No skulde
Livet byrja! Det kunde ingen finnat paa aa taka
Livet hans no. Snakk . . . »
Den Sjuke vart rolegare. Utpaa Morgonen
sovnad ho. Dei Unge tok seg godesVoner av det.
9.
Men ho sov ikkje rolegt, og um ein Times
Tid vaknad ho med eit sterkt Skrik, flaug halvt
upp, skalv og var reint som fraa seg. Anna ka-
alitet (Verkelegheit) er.«
Fraa Nouland skriv ein Jnnsendar: Aamyr-
marknaen heiter ein Hestemarkna, som bli halden i
Rouland 14 Dagar etter ·Jonsok· Her gjeng de
jamt livlege te, seiesome; are seie de gjenge raatt
te, aa de kann hende er, fe de meste daa, de san-
naste. Der stroymer jamt kallege mykje Fokk [Folk]
te, men inkje adde er Hestehandlarar; Mesteparten
av Aalmugjen gjeng ’kje ette anna hell ,,sjaa Fleire
aa syne sjaveseg’«, aa kanskje endaa mei ette aa
faa seg nokle Pottur Ol; fe de plaga der vera nok
av; Husmennatine plagasorsyte de. Detta va ei
inkje so gali Fortenestex se om Hestehandelen gjekk
alliso troutt, so gjekk Ølhandelen like ratt, den.
At der daa blei imist med Fydd [Fyll], Slaasting
aa slikt, er lett aa skjøne· Der heve vori ette sin
Maate, som dei seie der er paa Grunnset. Herads-
styrelsen totte at detta var ei Fest — hell Pest —,
som Bygdi hae baadeSkaam aa Skae av, aa derse
sekk dei istand eit Forslag motOlhandelen i Preste-
gjelle· Detta va ifjor. No tenkte vel Mesteparten,
at de var Slutt mce Ølhandelen paa Aamyri. Men
sorboi Frukt smakar beste, seie Ortokje, aa so gjekk
de her: alli heve detvori so mykje Øl paa Aamyri
som ivaar. Lensmannen aa Orfvraren sekk daa me
seg nokle Mann te gange paa Jagt ette dessa
trassige Ølkræma1«aiine; men dei var ’kje so goe
finne, av di dei heldt seg i Skogjen; aa der ha
dei sett ut Vakt, som varsla, naar Fienden nærma
seg, aas daa tok Uproraranne Flugti. —Paa denne
Maaten sekk dei ’kje fat i mei hell 3—4 Tonnur.
Stoste Mengden bergja soleis Ole sitt, men dei
blei lagde i Mult adde, som var mistenkte So
var der nokle, som inkje ville taka Miilte goe; dessa
blei stevnte te Forhør, aa likeins ein Mengde me
som ein. — Likevel ska der bli Forhoi«, seie dei-
Hot i Verden ska slikt vera te? spor Fokk kvorare.
Some svarar: »Veit du ’kje at Øvrigheti heve
goe Forteneste av slikt?« — No her nyleg sor her ein
Kontrollør— some sa’ de va Kolportor —, som sor-
taalde, at han hae 700 Speisi i Aare se aa gjera
nokle Reisur om Veten. Gg,- aa mange mce meg,
studera paa, hori dei 700 Daler-ane sill koma atte.
De var vel Meiningji, at han sille snnse upp, om
Fokk for moe ulovelege Handel; men kumm kje
Lensmannen gjera delilsogodt? hellaa mykje be’re?
De trur no eg.«
Um fri Diskusion kjem det sleire Brev.
Me kann ikkje taka dei upp alle, for detvilde bera
for langt av Leid. Men dette her (sraa vore
Telemarkji) kann me ikkje segja nei til; det vil
FVitne; men naar Stevningji kom, sto dei te adde’
hev eg tekji mot deg som eit fagna Baan. Som
ein Bjorkebein«ars Ynskje fo »ung Haakon« va
mine fo deg, o eg hev gjort de Vesle eg konne
fo aa stu deg. De du ha’ sett deg syrom va
baa’ stort o gjilt· De bar godt i Veg moe Fyre-
loga di. Men no tikj’ eg du hev ugjor’st.- Du
oe komen upp i Framslengsaari o syner sram
noko af Unotane, som jamlege fygjer dei: Du
hev blive noko sor kaut’ o karvoren. Jamvel
den Politikkjen, du drive, likar eg kji’ regtigt væl-
den ce hoste despotisk srilynd. Du brukar kje
so mykjy Gronnar (som du helles kreve av Are
baa mce Rett o Urett) mot dei, som hava are
Meiningar paa den Leie; du brukar mei aa sparke
dei o Vegjen o slengje etter dei eit Skamor som
Bakstroevar o. s. b. Du tenkjer vel Gronnar trengs
kji her. Aajoumen deitrengs,ode saart. Jblandt
dei hugheilaste Vinstremennar vil du finne mange
helle klent ondesette. Tankelouse Herming ce der
meir av hell godt gjere; eg vi kji ro om dei
mange, som inkji enno oe sullt foerige mce Spurs-
maale, som no æ paa Vangji, o som bere Tvil
om Folkebaten av, at dei vann Logs Magt. Mot
dessi sere du so uvyrelege aat, at Tvilen meste
nousynlege maa blive te Trass· Æ de klokt? Du
hev nylege bore ut, at Sanningje oe« ,,relativ,«
daa visst i Politikkjen, o endaa hev du berre Sneiur
te dei, som stende i ei onno Sto hell du. LE de
rett? Meii endaa eg helste inkje ville sjaa deg
i Lag mce politiske Jlltyne, so lout detta vere som
de konna· Verre ce de, at du paa hcegre Leiir
viser deg so svnlege slepphendte. Du lete Vjorn-
son o Hellenbach bera npp te konn dei store (!?)
Kulturtankane (vonlege),somoeupp-ala i Su-laandi,
o du helle stur hell staggar dei, om dei ce alliso
avskrcemelege stygge; ja du yrver deg kji smaalege
te mot dei, som paa rette Maaten skuvar Ufy-
sedomen tebakars. Hell tikje kji du ou d’æ Usyse-
dome? Eg veit meste kji hot eg sko tenkje« Du
seie liksom: Kven veit? Komi mce Gronnarl Gron-
natl? mot slikt!? —Den som fo Aalvor kreve Gron-
nar her, maa vera komen so langt av Lei at dei
ville lite hjelpa. Den som heve kasta adde Tru
baa paa Gud o Menniskji, som trur at inkji
Gud oe te, o at Menneskji berre ae eit Dyr, som
hev latiForstande ,,eti upp« (fzo obruke eitOrtokje) «
baa Hjarta o Samvit, heve Gronne te fara
mce Menniskji" som moe eit anna Dyr. Du
sei om dei Hellenbachfke Tankane, at dei ce mer-
kjelege. Javist ce dei dei Dei pekar paa, hosi
mykjy sælare de Heienskapi kom te bli, som hev kasta
Kristendomen hell de, som enno inkje hev tekji mot
’n· Dit ce vondi paa Stengjene——mot Kultur-
tankane —- vel? Hori ce dei? Eg kjenner ingen
— !
stad seg inn til henne og troystad og bad, greet
og trøystad, og bad henne vera roleg: dei var hjaa
henne baae tvo· Baard vart fælt stokkt. Tvo so
fortryllte og sorskrcemde Augo hadde han aldri set,
som deiMoer hans no sette paa honom. Det var
det reine, stirande Vanvit . . . Men endelegvar
det som dei loyste seg. Dei drog seg ihop og sekk
Feste. ,,Er du der?« stunde ho. »Ja,Moer, ver
ikkje rædd syr meg,« sagde Baard, so mildt og ro-
legt han kunde. Ho strauk seg yver Augo, riste
paa Hovudet, seig ned paa Puta att og kom i
svær Graat. Anna sat og strauk henne kjælande
med Haandi yver Haar og Kinn, og greet med
henne. ,,Sov, sov; me skal vaka,« bad ho. »Du
treng so til aa sova.« Gunhild greet meir; det
var som ho tinte under denne Kjærleiken og
under dette mjuke, varme Mælet· Ho greet seg
troytt og sovnad paa nytt, og daa sov ho rolegt-
Fyr den Gongen var ho— frelst-
Ut paa Ettermiddagen sat ho uppe. Vaard
vilde hoikkje havainne, berre Anna; men ho maatte
ikkje tala. Ho hadde spurt so etter um Baard, og
det tolde nok ikkje Gunhild aa høyra. Men ho
totte ho hadde godt av aa hava henne hjaa seg.
. ting gjera!
Ho sat og klappad og strauk henne som eit kjært
Barn og vart liksom rolegare ved det. B
— Skulde ho segja ft Naud fyr henne? ikje,
nei . . . det stakkars Barnet vilde doh av det . . .
roma sraa henne som fraa ei Trollheks · . . «
Men aa segja det til Baarch Det vart en-
daa,verre. Han, den glade, sæle Ungdomen, han
som var so glad, sor han hadde funnet Moer si! —
Men segjast maatte det. Ho sat og braut
seg med detta, so- ho samlad mest ingen annan
Ting. Presten? Skulde ho segja det til Presten,
og lata honom segja det til Baarch — Nei; det
vilde lite hjelpa. Slikt maatte segjast uendeleg
mildt og mjukt; Presten kunde ikkje det, — paa
den ’Maaten. Han kom til aa vitskrcema Guten.
Ljuga —? Skulde ho ljuga? Segja nokot,
men ikkje alt? —- Jai — Det vildeho· Ho vilde
segja at ho hadde droymt . . . droymtathan skulde
døy, og at ho altid hadde voret sanndroymd· Ja!
det vilde ho gjera! —- Men naar so Baard kom
til Presten? Presten visstemein han! Ho hadde
sagt Presten for myketl — Og dersom ikkje Baard
sekk vita Sanningi, so kunde kanskje Presten ingen-
(Meir·)
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
