Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
154 *
Fedraheimen.
30te September 1882.
ei lang Mynstring.
sstudentar, Folk med store, plattyske
. Namn og med "dette serskilde, fine
Lag, som Daniel hadde undrat seg
gen.
(2888
so fast, so trygt. Daniel styrktest, og
han sagde til seg sjølv: du hev Rett
til aa vera med; du er Student! Og
han drøymde sin gamle Draum um
den høge Ideal-Himmelen, fyllt av Sol
og marmorkvite Gudar, der ingen
kunde koma inn, utan han kunde
Latin. —
Det fekk vera som det kunde med
Duskeluva; men det var godt aa ha
bergat seg her inn i desse reine, rolege
Hallar millom Aandens Stormenn og
Ideens Presteskap; det var godt aa ha
bergat seg her inn fraa all Raaskapen
og all Aandløysa der ute. ”Helligt,
helligt, helligt er Studentens Kald!”
tonad det fraa Songarlaget i klaare,
store Harmoniar, og Daniel song i sitt
Hjarta med. Han lyfte i Andakt sine
Augo upp mot Takfrisen, og der saag
han Gudarne, dei gamle klassiske Gu-
darne, staa og tenkja og grunda,
støypte i Gips. —
Det var Professor Darre, som heldt
Festtalen. Han lagde iser ut um, at
Vitenskapen ikkje maatte vera nyttig.
Vitenskapen hadde sitt Maal 1 seg
sjølv. Tilslutt kom det eit Par av
Tankarne fraa Russetalen, og so slut-
tad Professoren med ei Lovprisning
av det sanne og ideale Studenterliv.
Daniel høyrde paa Visdomens Ord
med djup og hjarteleg Vyrdnad. Han
totte det var so sannt og so godt.
Men daa Professoren kom til det ideale
- Studenterliv, tenkte han med seg sjølv:
gjev Jens Bakke vilde senda Pengar.
— So skulde dei nyfødde Aandens
Adelsmenn fram og faa sine Borgar-
brev og avleggja Lovnaden. Det vart
Dei fleste var By-
yver i alle sine Dagar. Men ender
og daa kom det trampande ein homo
-novus, ein Aslaksen elder ein Brage-
stad, og Daniel saag med veksande
Uro, kor lett det var aa kjenna dei
fraa dei andre. Dei hadde ikkje Svin-
Brev sine tok dei imot med
stive, keivhendte Tak, og innbillte seg,
at dei bukkad, men det vart berre
éin Rykk i Nakken; og andre tver-
bøygde seg, som dei skulde gaa av
paa Midten. Daniel vart mindre og
mindre, der han sat; no skulde han
og fram. ”Hr. Daniel Olsen Braut!”
— Han dukkad upp, steig fram so
godt han kunde, samlad ikkje klaart,
saag berre halvt upp; heile Salen laag
i Skodd og Susing, og endaa var der
so uhyggjeleg stilt; kvite Kragar og
kvite Andlit lyste utydelegt fram or
Skoddi liksom store, matte Augo, som
glodde; i ein Benkekant snaavad han;
det gav eit Brak; so steig han tvo
Stig fram paa Tærne, fekk Tak i
Brevet paa Maate og Vis, innbillte
seg, at han bukkad, men det vart
berre ein Rykk i Nakken, — og so
attende til Plassen sin, krylande og
sveitt, men glad, fordi det var yver-
stridt. Likevæl varde det ei Stund,
fyrr han torde sjaa upp; han var rædd,
Folk sat og glodde paa han og flirde.
— Daniel tok til aa tenkja, der
han sat. Han minntest Dølen og hans
Hunner og Vandaler; — skulde Dølen
ha meint dette aalvorlegt? Naar ein
av dei plattyske kom, var det, som
det skulde vera ein annan Wasjon.
Det var ikkje altid sagt, at dei var
fagre; det var ikkje eingong sagt, at
dei førde seg godt; dei kunde vera
stygge som Årvesyndi og keivelege
som Trehestar, — og likevæl! Likevæl
saag ein, at dei var ”Herrar”. Dei
hadde ein eigen Svip, eit eiget Lag; i
all si Ferd hadde dei nokot tryggt og
sjølvbyrgt; dei hadde dette, som Ho-
rats kallad frons wbana, og som kan-
skje, naar alt kom ihop, var det sanne
Daningsmerket. Var dei fødde med
dette? Var det nokot, som ein maatte
vera fødd med? Var det ikkje sannt,
at me alle var like av Naturen, og at
det ædle og høge føddest likso ofta i
Hytta som i Borgi? Skulde Vaarherre
ha stelt det slik, at dei, som var fødde
i Rikdom, dei fekk alt godt, men dei,
som var fødde i Armod, maatte bera
Merket av det alle sine Dagar?
Daniel vilde ikkje tru dette. Vaar-
herre var god og rettvis; fraa hans
Haand var alle like. Var der Skilnad,
so. kom den av, at Folk vaks upp
under ulike Vilkaar; men det jamnad
seg med Tidi. —
Og so hadde Bondegutarne Krafti,
som Dølen hadde sagt. Som dei her
kom huskande, tunge og aalvorlege,
med digre Åksler og sterke Kjakar,
some smaae og lettbygde, andre staute
og store, saag dei ikkje ulikt ut til
”Søner av Fjellet”. —
— ”Helligt, belligt, helligt!” ljomad
det for siste Gongen. Daniel hadde
vunnet yver sine tunge Tankar; — no
var han med Gud og Retten akade-
misk Borgar, og no vilde han vera
glad, — so lengje han hadde Pengar*).
Ludvig den l4de og Hoffet hans.
(Utdrag av H. Taine: Essais de eritique et
d’histoire etter Historisk Arkiv.)
Dei kallar det 17de Aarhundrad
fyr det store Aarhundrad! Diktarar og
Bokmenner med store Hugsyn, fram-
ifraa gode Herførarar, glansfulle Sigrar
og ein drusteleg Konge, som forstend
seg paa aa arbeida og aa vilja og
*) Hermed lyt eg slutta Prentingi av ”Bon-
destudentar” i ”Fedrah.” Forteljingi
akal koma ut i Bergen, og Handskrifti
maa sendast dit; dessutan er ikkje For-
leggjaren tent med, at heile Forteljingi
vert prentad fyrr Boki kjem ut, — og
eg maa hava Forleggjar.
Daa eg lovad Forteljingi til ”Fedrah.”,
visste eg ikkje, at ho skulde verta so
lang. Idet heile trudde eg, at ho skulde
verta meir høveleg for Bladet enn ho i
Røyndi vart. For Lesaren kann det
ikkje løna seg aa faa ei so lang Fortel-
jing med so mange Personar i Smaabi-
tar med 8 Dagar millom kvar. Gong.
Enno hev me knapt naatt til Helvti paa
”Bondestudentar”, og Lesaren vilde hava
gløymt Upphavet, fyrr han naadde til
Enden. Eg hev altso større Grunn til
aa beda um Orsaking, fordi eg hev sett
nokot av Forteljingi inn i Bladet, enn
fordi eg ikkje set inn alt.
No, daa eg endeleg hev fengje Guten
min fram til Student, kann det vera
høvelegt aa slutta. Til Joli kjem heile
Forteljingi i Bok, og daa kann dei, som
vil høyra meir um ”Bondestudentar”,
faa det heile i Samanheng. Forf.
strida. Detta er no Utsida. Men
paa Innsida finn me mykje Armodsdom
og Styggedom.
Fyrr saag ein mest paa den fagre
Utsida soleids som Bokmenner maalad
ho fyr oss, eit fint og stormannslegt
Liv og ein høg og rein Heim fyr eit
drustelegt Kulturliv. I Hagen i Ver-
sailles saag ein Kongen reika, staut
og stød liksom Soli, det høge Mynstret
hans. Alt stygt og laakt og upp-
skrøyvt var burtjagat fraa denne Hei-
men, og i Sorg og i Leik styrde dei
seg, for det var ein Skyldnad, som
dei totte, dei hadde paa seg. Endaa
i den største Sorg og Vonløysa tok
dei til Vitet og gjorde, som Skikk og
Bruk var. Naar ”Madame”*) døydde,
so fangtok Kongen og Bror hans ho,
men dei korkje hikkad elder gret, og
bar seg stormannsleg, og Hoffmennerne
stod i Rader attum dei og stellte seg
upp, so det skulde sjaa vænt ut, lik-
som paa dei finaste Maalarstykki av
Lebrun.
So rolege var dei stødt i den Tidi,
naar dei døydde; dei hadde ein fin
Talemaate paa Tunga og sagde Far-
væl til Skyldfolket sitt med eit Vers
av ein av dei store Diktararne.
Det var fine Folk, store Herrar
med høgtidlege Parykkar, Prinsessur
med Haarstas so stor som eit Taarn
og lange Slæp, Prestar i sitt Skrud,
fiolett med mange Rukkur og Fellur,
som talad um høge Ting, Politikk,
Tru, Filosofi og Bokrike, og svallad
dei ender og daa um Smaating, so
var det so finslegt, som dei skulde
vera Prinsar av lærdaste og beste
Slaget. Me i vaar uvande svarte Bu-
nad er mest liksom van tuktad Skuie-
gutar imot dei.
Men no tek dei til aa glytta inn :
detta Livet og sjaa det, som budde
innanfyr, og daa ser me, at Innsida
ikkje var alt so fager.
Diktarar og Maalarar hev smurt
Sminke og sett fine Klæde paa den
Tidi, og naar me tek burt Sminka og
Klædi, so ser det helder ufagert ut.
*) Kona til Bror aat Kongen.
Hobergsgubben.
(Umsett fraa Svensk.)
Paa Gottland er det eit høgt Berg,
som dei kallar Hoberget, aa der hadde
i Fyretidi eit stort Bergtroll sit Tilhelde,
aa difyre vart det Trollet kallat Ho-
bergsgubben. Tett attmed budde ein
fatik Husmann, som ofta var ihop med
dette Trollet, avdi han trudde, han
kunde hava Nytte av det, liksom ein
tidt høyrer gjetet, at Folk, som liver
av ulogleg Veiding aa Fisking, hev
Samvære med Skogtroll og Havmenner.
No bar det so til, at Kona aat denna
Husmannen aatte eit Barn; og daa Bar-
net skulde verta kristnat, vart Hus-
mannen reint uppraadd med, kven han
skulde beda til Fadder. Tenestguten
hass gaadde, at det var nokot, som
tyngde paa Mannen, aa daa han gjerne
vilde vita, kvat det var, kom dei til
Snakks.
Drengen. He tykjest du meir hev
Grunn til aa gledast enn til aa vera
sturen no, daa du hev vortet velsignad
med ein Erying; aa likevel gjeng du
der aa er so ufegen aa sutsam.
Husmannen. da, det er sannt som
dei segjer; men endaa er det mnokot,
som naggar aa grev meg, aa det er
ikkje so reint ’Smaating. Eg lyt mo,
som Skikk er, beda einkvar til Fadder,
daa Barnet skal verta kristnat. Hobergs-
gubben veit du hev voret mykje god-
gjerdsam mot meg, og gjeng eg ikkje
til honom, kann det henda seg, at han
vert vond, og daa kann eg ikkje venta
nokot godt av honom meir, kor stor
Naud eg kjem i. Men um eg bed ho-
nom, so kjem han væl til aa eta upp
all Maten vaar aaleine, aa daa vil eg
koma til aa skjemmast fyre dei andre
Gjesterne; for du veit nok, aa hev fulla
set, hokken Storetar han er, so det er
ørvint aa metta elder fylla honom, iser
fyre ein fatik Mann som eg.
Drengen. He veit, at so er; men
du tarv ikkje vera rædd, kor som er;
eg skal med Raad og Lempe hindra
det, som du gjerer deg Sorg fyre, slik,
at det vert faarelaust, hokken Vis du
gjerer det paa; for eg vil gaa stad aa
beda honom, men stella det slik, at han
ikkje kjem likevel.
Husmannen. Ja kann du det, so
gjerer du meg ein stor Beinke, og du
skal hava Takk og Æra fyre di.
Drengen bad no um ein Sekk, og
lagde so i Veg til Hobergsgubben. Daa
han var framkomen, belsad han fraa
Husbond sin og sagde: Eg skal helsa
so mykje fraa Husbond min aa beda,
um du vilde gjera so væl aa hjelpa
honom til nokot Fisk, som du fyrr hev
gjort, naar han hev søkt deg (for han
var altid van aa faa det, han kvad paa);
”men denna Gongen vil han ikkje hava
smaa, men berre stor Fisk.”
Hobergsgubben. Kva kjem det
seg av, at han denna Gongen vil hava
berre stor aa inkje smaa Fisk? Fyrr
hev han latet seg lita med det, han hev
fenget, kort det var stort elder smaatt.
Drengen. dJau, han skal halda
Barsøl; han hev fengje ein Erving, og
difyre, og umframt det andre Ærendet,
er eg gjord i Veg for aa beda deg til
Fadder.
Detta likte Hobergsgubben overlag
godt. So gamal aa graa eg er, hev
aldri nokon gjort so mykje Æra paa
meg, sagde han; og difyre lyt du helsa
attende til Husbond aa takka fraa meg,
og segja, at eg skal koma. Men det er
sannt, er det fleire, som skal vera Fadder?
Drengen. Jau, St. Peter.
Hobergsgubben. Daa veit eg ikkje
rett, um eg kann koma; for eg hev
høyrt, at St. Peter er ein Tverbløyg,
aa difyre kann me nok ikkje godt sem-
jast under eit Tak. Men, etterdi Hus-
bonden din hev gjort so mykje Æra paa
meg aa bedet meg, so skal eg koma as
sjaa til, um me ikkje kunde forlikast.
Men det kjem væl fleire Faddrar?
Drengen. Jau, vaar Herre med.
Hobergsgubben. Daa trur eg
snaudt, eg kann koma; for St. Peter og
eg, me kunde væl kanskje nokot so nær
semjast i eit Hus, men vor Herre og eg
— knapt. Men – etterdi Grannen min
hev gjort so mykje Æra paa meg, skal
eg koma, sidan ingen hev fyrr gjort
slik Æra paa meg, so gamal aa graa
eg er. So set eg meg berre burt i ein
Krok til aa sjaa, korleids det gjeng.
Skal det vera fleire Mannsfaddrar?
Drengen. Nei.
Hobergsgubben. Kven av Kyinn-
folksfaddrarne skal bera Barnet?
Drengen. Jomfru Maria.
Hobergsgubben. Der fælt som
han er upp i Høgdi med Faddrar. Han
hev væl falat ein Speleman au daa,
etterdi det skal vera so grumt med det
andre?
Drengen. Jau,
skal vera Speleman.
Hobergsgubben. Be hadde fulla
tenkt aa koma dit, etterdi Husbonden din
hev gjort so mykje Æra paa meg og
bedet meg; men naar Trummeslagaren
’Trummeslagaren
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
