Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
— XVII —
Á Norðurlandi er loftslag yfirleitt kaldara en á Suðui’landi.
Vetur eru þar því snjóasamari og lengri. í þeim byggðarlögum,
sem fjærst eru sjó, er þar þurviðrasamara að jafnaði en
sunn-an lands eða á fjörðum eystra og vestra. Eyjafjarðar-byggðin
og Öxnadalurinn eru svo langt frá hafinu, að daglegra áhrifa
þess gætir þar lítið. Nýtur þar því tiltölulega vel sólar og hita
á sumrum, eins og allur jurtagróður þar ber þá einnig ljóst
vitni um.
En eitt fyrirbrigði er norðan lands, ekki hvað sízt í
Eyja-firði, sem litt gætir sunnan lands, en hefir hin afdrifaríkustu
áhrif á veðráttuna og alla afkomu manna nyrðra: hafísinn,
„landsins forni fjandi". Síðustu áratugi hefir hans lítið orðið
vart hér við land, en á fyrstu fjórum áratugum 19. aldarinnar,
þegar Jónas lifði, mátti hafísinn heita árlegur gestur, allan fyrri
hluta árs og langt fram á sumar. Munu nútímamenn, sem aldrei
hafa nein kynni haft af beim vágesti, litt gera sér í hugarlund
þau áhrif, sem hann hefir bæði á sál og likama, menn og
mál-leysingja.
Fyrstu 2 ár 19. aldarinnar voru niikil ísár. Var veturinn
1802 nefndur Klaki og Langi-jökull og mundi þá enginn maður
jafnharðan vetur og langan. Árið, sem Jónas fæddist, 1807,
voru móttökurnar að þessu leyti ekki betri frá náttúrunnar
hendi; þá var „eitt hið mesta isár", segir Þorv. Thoroddsen í
Árferðisannál sínum, bls. 206; „kom hafísinn að Norðurlandi
á þorra, og urðu hafþök fyrir norðan, vestan og austan, svo
ekki sá út fyrir ísinn af háfjöllum", og „sífeld illviðri voru þá á
Norðurlandi, með grimmdarfrosti og jarðbönnum frá því á jóla-
föstu til einmánaðar.–-Mjög var þá illt sumar, kalt og
gróðurlaust með bleytu-kafalds-íhlaupum.–-Haustið var
hrakviðrasamt, en rúmum mánuði fyrir vetur lagði að með
frostum og hríðarbyljum, og urðu þá miklir fjárskaðar, en
út-hey urðu sumstaðar úti undir fönnum og klaka; margt fé fennti
á afréttum fyrir leitir, og eldiviður manna spilltist af
hrakviðr-unum; vetur var eftir það umhleypingasamur og stirður til
árs-loka". Næstu árin voru einnig mikil harðindaár, víða hallæri og
bjargarleysi, samfara dýrtið og landfarsóttum. Veturinn 1812
féll „stórum bæði sauðfé og hross fyrir norðan land og
hver-vetna annarstaðar, og þótti þessi vetur einna striðastur verið
hafa um 29 ár hin næstu, en bjargir mjög bannaðar bæði af sjó
og öðru (Árfann., bls. 212). Árið, sem Jónas missti föður sinn,
1816, var einnig mikið hafísár; lá hafisinn nyrðra nær 4
mán-uði. Þó tók út yfir næstu 4 ár, því að þá kom ísinn skömmu eftir
ársbyrjun og lá nær út allan Júlí. 1821 og ’22 voru einnig mikil
RIT J. HALLGR. V. 2
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>