Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
— 150 —
flokks, eru nú aðgreindir (af Bj. Sæm. o. fl.) i tvær ættir; fyrsti,
annar, þriðji og fimmti kynstofn hjá Jónasi teljast nú til
hinn-ar fyrri, en hinn fjórði, nefhvalir, til hinnar annarar. Til fyrsta
kynstofns, höfrungakyns, telur Jónas að eins 2 tegundir; nefnir
hina fyrri „höfrung" („delphinus delphis") svo sem eðlilegt er,
en hina siðari „svínhval" („d. tursio"). Bj. Sæm. notar annað
íslenzkt nafn á höfrungnum sem tegundarheiti, kallar hann
hund-fisk, og hina tegundina nefnir hann stökkul, enda hafa allar
þess-ar hvalategundir verið nefndar höfrungar, hundfiskar,
hnýð-ingar og stökklar, þvi að almennt hefir ekki verið gerður
glögg-ur greinarmunur á þeim. Nafnið svínhvalur, sem Jónas hefir um
síðari tegundina af höfrungakyni, hefir Bj. Sæm. um sérstaka
ættkvisl af því, sem Jónas nefnir nefhvalakyn og siðar verður
vikið að. Þessi tegund af höfrungum, er Jónas nefnir svinhval
(d. tursio), heitir á sænsku og dönsku öresvin, og kann bað að
hafa valdið því, að Jónas nefndi hana svo. Fyrrum var það
búr-hvalurinn, sem nefndur var hér á landi svinhvalur.*) •— Til
annars kynstofns, marsvínakyns, telur Jónas þrjár tegundir; hin
fyrsta þeirra, „phocaena orca", háhyrningurinn, er nú talin
sér-stök ættkvisl, orca; íslenzka heitið Jónasar notar Bj. Sæm. sem
ættkvíslarheiti, en nefnir þá tegund, sem Jónas á við, háhyrnu
á íslenzku, sem venja er til, og orca gladiator á latinu. Hina
aðra tegundina, „phocaena globiceps", marsvinið, telja menn nú
einnig sérstaka ættkvisl, globicephalus; nefnir Bj. Sæm. hana
grindhvali á íslenzku, og tegundina „marsvin" eins og Jónas
gerir; en á latinu kallast hún nú globicephalus (og globiceps)
melas. — I rauninni er betta islenzka heiti komið til fyrir bað
hér á landi, að menn hafa haldið, að grindhvalurinn, svo sem
þessi tegund heitir að réttu lagi á íslenzku (eins og á öðrum
norrænum málum), væri sá hvalur, er Danir og Sviar (og
raun-ar Þjóðverjar og Frakkar einnig) nefna marsvin (meerschwein,
marsouin), en svo er eigi; það er hnisan, er þeir nefna svo (sbr.
Spendýrin, bls. 300). — Þriðju tegundina, er Jónas telur til
mar-svinakyns, „phocaena phocaena", hnisuna, telja menn nú (eins
og Jónas) sérstaka ættkvisl, en nefna tegundina, sem Jónas á
við, phocaena communis, og gildir það einu. — Sömuleiðis eru
hvitingarnir enn sem fyr sérstök ættkvisl, með þvi latinunafni,
sem Jónas notar; Bj. Sæm. hefir nefnt þá hvithveli (Spendýrin,
bls. 331), en tilgreinir þó hið gamla nafn. Hið alkunna islenzka
tegundarheiti, mjaldur, er óhaggað, en í stað latinska heitisins,
sem fyrrum var notað af (Mohr og síðan) Jónasi, er nú haft
*) Sjá Islandica, XV., 7—8 (skrlf Jóns JæriSa).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
