Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
2
á vonarvöl. í öðrum efnum varð alþýða manna engan
veginn fyrir verri kúgun, en þá tíðkaðist í öðrum löndum,
konungar og stórhöfðingjar þóttust eiga lönd og þjóðir og
mega fara með þessa eign sína eins og þeir vildu, og allstaðar
þar sem þeir gátu komið öllu bolmagni við, kreistu þeir úr
þjóðunum allt það fé, er þeir gátu. Tíðarandinn var enn þá
ekki kominn á hærra stig. Verzlunareinokun gat hvergi
komizt á, nema 1 fjarlægum og fábyggðum löndum, og vegna
hennar voru Islendingar ver settir en aðrar þjóðir.
Með því að efnahag Islendinga eptir siðaskiptin allt af fór
hnignandi, eptir því sem lengur leið, þá var ekki að búast
við, að andleg menning gæti náð neinum verulegum þroska á
17. öldinni, þó hún á hinn bóginn væri miklu meiri, en við
hefði mátt búast eptir kringumstæðunum. Annað það, sem
spillti fyrir framförum menntunarinnar, var hjátrúarringlið,
sem kom í lærða menn og leika á 17. öld. og það jafnvel
helzt í þá, sem fróðastir voru; hindurvitni og galdratrú gekk
þá um alla Norðurálfuna eins og landfarsótt og lá við sjálft
að heilar þjóðir mundu tryllast af angist, menn gátu ekki
gengið um þvert hús fyrir öndum og árum, menn hugsuðu
ekki urn annað en djöfla og forynjur, og klerkarnir hömuðust
og snerust eins og höfuðsóttarkindur kringum helvíti og gátu
samt ekki unnið bug á kölska, sem gekk eins og grár köttur
um hvers manns hús. Þegar svona var ástatt, var ekki að
búast við, að margir hefðu sjálfstæða hugmynd um náttúruna
eða rannsökuðu eðli hlutanna, það var jafnvel hættulegt að
fást við nátlúrufræði, menn áttu á hættu að verða teknir,
píndir og brenndir fyrir galdra. Hin andlega sýki var svo
almenn, að það þurfli býsna sjálfstæða sál til þess að hefja
sig upp úr hindurvitnamuggunni, enda greip
hjátrúar-bráða-fárið því nær alla lærða Islendinga á 17. öld.
Allar lýsingar íslands á 17. öld, útlendar og innlendar,
bera, sem vonlegt er, mjög mikinn keim af tíðarandanum, og
því munum vér, eins og vér höfum fyrr gert, er um aðrar
aldir var að ræða, drepa nokkuð á ástand landsins og
menninguna, en þó helzt tala nokkuð um hjátrúna, því
flest öll rit frá þessari öld eru meira og minna blönduð
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
