Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
12
andstyggilegar eins og kenningar klerka á Skotlandi i sama
mund.1 Meginþorri íslenzkra guösorðabóka á 17. öld eru
útleggingar, og prédikanir prestanna, þær sem til eru í
hand-ritum, eru þeim mjög likar. Þó oss þvki kenningar þeirra
tíma ofsalegar og undarlegar, þá liggur þetta mest í því, að
aldarhátturinn er nú annar. íslenzkir klerkar voru í þá daga
mjög trúarsterkir, svo engin efasemd um minnsta atriði í
kenningum kyrkjunnar komst nokkurs staðar að, þeir voru og
mjög vandlætingasamir, þó það hefði lítil sýnileg áhrif á
breytni sjálfra þeirra og annara; ræðurnar lýsa opt brennandi
trú og mikilli andagipt, en hugsunin og orðalagið í prédikunum
og sálmum þeirra tíma er opt svo frábrugðið því, sem nú er,
að það verður stundum hneyxlanlegt eða hlægilegt fyrir
menn frá vorum tímum, jafnvel titlar guðsorðabókanna eru
stundum hjákátlegir.2 Kenningarnar eru optast mjög harðar,
um helvíti og eilífar kvalir, og getur vel verið, að menn þá
hafi ekki látið sér segjast af öðru,3 en hinsvegar fer þvi
fjarri að prédikanir þeirra tíma örfi menn eða hvetji til þess
að lifa fögru eða nytsömu lífi; jörðin er eymdadalur. öfug
og bölvuð, ofurseld kölska og öllum hans árum, náttúran er
eitruö og full af freistingum og andstyggileg fyrir sannkristinn
mann, lífsskoðunin er öll svört og skuggaleg, máðurinn er
]) Sbr. H. T. Buckle: History of civilisation in England.
s) Til dæmis má taka: »Þau blómguöu bein þeirra dauðu.
Skál-holti 1694«. >það andlega tvípartaða bæna reykelsi . . . í andlegt
einnig tvipartað sálmasalve sett og snúið. Hólum 1731«. »Cataplasma
Lugentium eður Plásturklútur við sár þeirra, sem syrgja afgang sinna
astvina og náunga, í útfarar minning þess bráðþroska blómsturs, sem í
æskutíma var af sigð dauðans uppskorið, eðlagöfugs og hágáfaðs stud.
art. lib. Skúla Brynjólfsson Thorlacii«. Lbs. nr. 505-4° o. s. frv.
3) Ekki hafa þó allir söfnuðir verið ánægðir með einlómar
vitis-kenningar. 1630 ákæra Bípur sóknarmenn prest sinn þorstein Jónsson
fyrir þorláki biskupi Skúlasyni og færa honum til sakar. að hann 1°
hefði sagt. að guðs son væri rentumeistari djöfulsins. 2° að hann
pré-dikaði alltíð fordæmingu, sjaldan evangelium, 3° að hann segði. að
fáfrótt fólk, sem syngur sálma og hefir ei lag við. spottaði guðs orð
o. s. frv. Bréfabók þorláks biskups Skúlasonar. Lbs. 175. fol.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
