Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
53
sem skrítið er, óvanalegt eða vanskapað, af því menn enn
þá ekki voru búnir að koma sér niður á neina fasta reglu í
rannsókninni. Þó fer allmikið að birta yfir þessum
íræði-greinum á 17. öld og er það mest læknunum að þakka,
dýrafræði og grasafræði vaxa upp af athugunum þeirra. Þegar
læknarnir hættu að leggja blindan átrúnað á fornar forskriptir,
fóru að athuga sjúkdómana sjálfir og rannsaka bygging
mann-legs líkama. þá var stigið þýðingarmikið stig til frekari
fram-kvæmda og þekkingar.
Forneskju og hindurvitna visdómur miðaldanna er á 17.
öld aðalgrein bókmenntanna á Islandi; rannsóknavísindin, sem
eru að skapast, hverfa að mestu innan um moldviðri
mið-aldaspekinnar; stjörnulist, lófalist og ýmisleg töfrafræði eru
uppáhaldsgreinir þeirra, sem hnýsnir eru; plánetubækur,
draumabækur og galdrabækur falla alþýðu bezt í geð og eru
skrifaðar upp aptur og aptur fram undir lok 18. aldar og
jafn-vel lengur. Efni þessara rita er opt fornt? tekið rit úr riti,
langt framan úr öldum, þar er enginn íslenzkur fróðleikur,
allt er útlent bergmál af kenningum miðaldaspekinganna, er
aptur byggja á hindurvitnum fornaldarinnar.
r
A 17. öld var Danmörk stórveldi í vísindum, aldrei fyrr
né síðar hafa jafn frægir vísindamenn kennt við háskólann í
Kaupmannahöfn; þó landið sé lítið og nokkuð afskekkt, þá
varð það í þá daga ekki til að rýra gildi danskra
vísinda-manna, því allir lærðir menn töluðu þá og rituðu latínu og
latínan var vísindamál allrar Evrópu, allir vísindamenn gátu
þvi lesið bækur, er komu út í fjarlægum löndum, þó þeir
kynnu ekkert i tungum þeirra landa. Til dæmis má taka
nokkra menn, sem þá voru uppi í Danmörku, Tycho Brahe
(1546—1601) hinn mikli stjörnufræðingur bjó undir fyrir
Kepler, svo hann gat fundið hreyfingarlögin í sólkerfi voru,
Ole Römer (1644—1710) fann fyrstur hraða ljóssins og Erasmus
Bartholin (1625—1698) fann fyrstur tvöfalt geislabrot; á þeirri
öld voru í Danmörku fjölda margir framúrskarandi læknar,
er gjörðu miklar uppgötvanir um bygging mannlegs líkama,
Thomas Bartholin (1616—1680) lýsti fyrstur sogæðakerfi
manns-ins. Nicolas Steno (1638—1686) var einn af hinum merkustu
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
