Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Surtarbrandur.
281
alstaðar á sömu hæð í fjöllunum, en því fer fjarri að svo sé.
A Vestfjörðum er surtarbrandurinn á ýmsri hæð, frá
sævar-máli upp að 14 — 1500 fetum, og lík er staða hans i öðrum
héruðum landsins. Viða á Vestfjörðum sést það greinilega,
að blágrýtishellan hefir kubbast i sundur og sigið
misjafn-lega, eftir að hún var fullmynduð. Surtarbrandurinn hefir
sigið og raskast með blágrýtislögunum, sem að honum liggja,
og er orðinn skásettur og hallandi á ýmsan hátt. Sunnan
við Gilsfjörð er surtarbrandurinn i flæðarmáli, en
norðan-fjarðar uppi undir brúnum og hallast niður að
Steingrims-íirði; i Stálfjalli eru surtarbrandslögin líka við sjó, en hátt
uppi í fjöllum við Patreksfjörð og Tálknafjörð, samsvarandi
halla þeim, sem er á blágrýtislögunum. Bogadregnar
sprung-ur virðast hafa sundurklofið Vestfjarðahálendið i öndverðu
og sést það eigi aðeins á halla og mishæð
surtarbrandslag-anna, heldur einnig á röðum af laugum, sem komið hafa
upp um rifurnar. Eins eða svipað hagar til i öðrum
hlut-um landsins, þannig eru t. d. surtarbrands- og mókolalög
upp af Hreðavatni á 800—950 feta hæð yfir sjó, en skamt
þaðan, i Stafholtskastala, á 80—90 feta hæð; þar virðist því
hafa orðið mikið landsig, og laugaraðir og ýmsar
eldgosa-menjar benda lika á brestina. Surtarbrandurinn á
Vest-fjörðum sýnir lika meðal annars, hve mikil áhrif vatn og
jöklar hafa haft á blágrýtisfjöllin siðan á tertiera timanum,
af þeim hafa öll ósköp eyðst og borist á burtu; sumstaðar
er nærri alt blágrýti horfið ofan af surtarbrandslögunum,
sumstaðar eru enn 2000 feta háar hamrahlíðar ofan á þeim1).
Gangar. Pess hefir áður verið getið, að blágrýtishella
sú, sem myndar grundvöll tslands, hefir viða sprungið, og
J) Surtarbrandi á Vestfjörðum befi eg itarlega lýst í ritgjörðinni:
Nogle Iagttagelser over Surtarbrandens geologiske Forhold i det
nord-vestlige Island (Geol. Fören. Förhandl., Stockholm XVIII (1896) bls.
114—154; 14 myndir). Um surtarbrand milli Gilstjarðar og Hvítár:
Geologiske Iagttagelser paa Snæfellsnes og i Omegnen af Faxebugten
i lsland. Stockholm 1891, bls. 18—21. Um surtarbrand nyrðra og
eystra er ýmislegt í ferðasögum mínum. Sbr. Grundriss d. Geol. u.
Geogr. von Island, bls. 254 - 264.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
