Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kúgildi
47
kúgildi sin mjög mismunandi dýrt, alveg eftir geðþótta og
samkomulagi og ekki skift sér neitt af lögleigu, bygt sum
fyrir 20 álnir eða vætt skreiðar og oft áskilið sór kálf í
ofanálag, sum miklu dýrara. fá fylgdu líka miklu fleiri
kúgildi jörðum en siðar varð, oft 10—12 með 20 hundraða
jörðum og minni jörðum.1) Sumstaðar voru geldfjárkúgildi
á jörðum og jafnvel hestar, kvigildishestar;2) 1572 eru
kaplar með sumum jörðum Piugeyraklausturs i stað
kú-gilda. en fvrir þá varð að svara réttum kúgildum.3)
Avöxtur sá, sem leiguliði var álitinn hafa af hverju
leigubæru kúgildi, var ákveðinn með ýmsum dómum. Þannig
dæmdi Olafur biskup Rögnvaldsson 1473, Pórarinn
Por-steinsson staðarlandseta Hóla, sem ekki hafði goldið leigur
eftir 6 kúgildi og 2 ásauðarkúgildi, skyldugan að borga
hálfa vætt smjörs, tunnu skyrs, tunnu sýru eftir hvert
kú-gildi, svo og kálf eftir kú og veturgamlan sauð eftir hverja
á.4) Hinn 5. febrúar 1544 dæmir Jón bóndi Jónsson á
Heggstöðum með 6 mönnum ávexti eftir kúgildi »eina
vætt5) smjörs, tvo hluti skyrtunnu, lömb með ám og kálfa
með kúm«.6) 1573 dæmir Finnbogi lögmaður, að ávöxtur
af kúgildi skuli vera hálf vætt smjörs, skyrtunna og
sýru-tunna.7)
Einsog vér nú höfum skýrt frá, voru kúgildin
uppruna-lega aðeins lausakúgildi. sem þeir bændur tóku á leigu, er
»urðu við leigufé að bjargast«, en þau þurftu ekki að
standa i neinu sambandi við landleigu eða jarðabygging.
Hinsvegar var það eðlilegt, að efnamenn helzt léðu land-
*) Dipl. isl. IV, bls. 701-702. 710—712. Sbr. ráðsmannsreikning
Orms Snorrasonar. Dipl. isl. III, bls. 659—660.
*) Dipl. isl. VII, bls. 682, 684.
3) Aljjingisbækur I, bls. 105 — 106. Finnur biskup Jónsson efast
um að geldfjárkúgildi bafi nokkurntíma verið föst innstæðukúgildi
(Gl. kgl. Saml. nr. 3310, 4°), en það mun |)ó stöku sinnum baía komið
fyrir, þó varla þætti löglegt.
4) Dipl. isl. V, bls. 700-701.
5) »hálf vætt« segja önnur handrit.
6) Dipl. isl. XI, bls. 294, 358,
7) Gl. Félagsrit VI. bls. 81.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
