Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Jarðaverð
71
á 150 kr. hundraðið. yrði það 12,924 þúsnnd krónur; en
allar jarðeignir á Islandi með öllum kaupstaðahúsum i
ofanálag voru 1815 metnar á 528.260 rd. silfurverðs.1)
Einsog’ fyrr hefur verið getið, hefir á seinni. timum
fjöldi jarða komist i sjálfsábúð. enda hefir mikill grúi
þjóð-jarða verið seldur fyrr og siðar; framan af söfnuðust margar
þeirra til efnamanna, en eru nú farnar að dreifast og fleiri
og fleiri komast i hendur ábúenda, og eru mest líkindi til,
að þeir geri jörðunum gagn og hafi mest uppúr þeirn. A
árunum 1674 og 1675 seldi stjórnin Hinrik Bjelke 86 jarðir
fyrir 27,605 rd., á árunum 1760—1846 voru seldar
konungs-jarðir fyrir 136.039 rd. 33 sk., frá 1847—1862 fyrir 10,734
rd. 72 sk. Skálholtsjarðir voru, eftir reikningi fjárlaganna
dönsku, seldar fyrir 59,029 rd. 47 sk., Hólajarðir fyrir 72,138
rd. 53 sk. Alls hafa þá frá 1674—1862 verið seldar opinberar
eignir fyrir 305.547 rd. En hvað þessi upphæð eiginlega er
eftir verðmæli nútimans, er ekki hægt að finna nema með
löngum útreikningum og miklum rannsóknum. af því
peninga-gangverðið hefir verið mjög mismunandi á þeim timum, er
selt hefur verið. Ef verðið hefði jafnan verið tiltekið i
land-aurum, einsog gert var til forna. hefði alt verið hægra
við-fangs og einfaldara, og þá hægðarleikur að reikna hið sanna
verð eftir nútíðarprisum á vörum og peningum.
Mjög deildar skoðanir hafa verið um það, hvort það
væri búhnykkur eða böl fyrir þjóðfélagið að selja
þjóð-jarðir. Gamlar stofnanir erlendis, háskólar, visindafélög,
klaustur, kirkjur o. fi., sem haldið hafa jarðagóssi sínu frá
miðöldum til þessa dags, hafa grætt á þvi stórfé og orðið
vellauðugar, þó efnin væru eigi svo mikil i fyrstu. Sumir
hagfræðingar danskir hafa jafnvel haldið þvi fram. að
danskir þegnar nú mundu svo sem enga skatta eða tolla
þurfa að borga, hefðu forfeður þeirra ekki ófyrirsynju
fargað öllum þjóðjörðunum, afgjald þeirra mundi að mestu
’) Sagnablöð 1817, bls. 42. Klausturpóstur I, bls. 60. Árið 1817
keypti Magriús Stepbensen Viðev fyrir 14,000 rd. nafnverðs og var
það talið eitt hið dýrasta jarðarkaup. sem nokkurntíma hefði átt sér
stað á Islandi.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
