STIPT vart lagde til Oslo—Hamar, og S. fekk att Øvre Telemark. Alt i 1608 hadde Bjørgvin fått att (sv. fått tillbaka) Eidfjord. I 1682 vart det vedteke at bispestolen skulle flyttast til Christianssand, og bispedømet skifte namn (sjå Agder bispedøme). Det var eit hardt slag for Stavanger, som samstundes miste katedralskulen og kjøpstadretten. Gong på gong vart byen herja av brann, men domkyrkja gjekk fri. Alt i 1690 fekk byen att kjøpstadrettane, men den lærde skulen fyrst i 1826. På 1800-talet auka folkemengda sterkt. Med grunnlag i Hauge-rørsla og Brødrelyden (sv. Brödraförsamlingen) voks det frå 1820-åra fram ei aukande kristeleg verksemd i Stavanger; her vart opptaket gjort til misjon, Israels-misjon, bibel- og traktatspreiing, sundagsskule, kristeleg ungdomsarbeid og fråhaldssak (sv. nykterhetsarbete). Kjende namn er m. a. John Haugvalstad, Peter Hærem og Asbjørn Kloster. I Stavanger ligg enno Misjonsskulen og hovudsætet for Det norske misjonsselskap. Til 800-årsjubileet vart S. skipa på nytt, med di Agder vart delt i to frå 1. januar 1925. S. fell no saman med Rogaland fylke. Dei kristelege landssamskipnadene innan statskyrkja driv eit stort friviljug arbeid for indre og ytre misjon. Samarbeidet med kyrkja er godt, og prestane er i stor mon med i møteverksemdi. Offerviljen er stor; i 1953 kom det inn kr. 758.000 til Det norske misjonsselskap, og etter folketalet er det berre Agder som når høgre når det gjeld offer og kollekt i kyrkjene. Nokre av dei vedkjennande kristne samlar seg til fri nattverd. Stort sett ser folk med velvilje på kyrkje og kristendom. Det kristne livssynet set sin stempel på miljøet; det finst enno mykje av det ein kallar kristen folkeskikk. Mange av dei som er mest aktive i kristeleg arbeid, er framståande menn i det offentlege livet. S. er minste bispedømet i flatevidd, 9.181,35 km”, og etter folketalet, 211.408 i 1950, det næst-minste. Det har 6 prosti, 33 prestegjeld og 66 sokner. I 1950 stod 3,6 % av folket, 7.614 menneske, utanfor statskyrkja. Biskopar: Reinald —1135; Jon Byrgesson 1135—52 (sidan erkebisp); Peter 1152—; Amund 675 —1171; Eirik Ivarsson Skrauthanske 1171—89 (sidan erkebisp); Njål 1189—1207; Henrik 1207 —24; Åskjell Jonsson 1226—54; Thorgils 1255— 76; Arne 1277—1303; Kjetil 1304—17; Håkon Halldorsson 1318—22; Eirik Ogmundsson 1322— 42; Gudthorm Pålsson 1343—50; Sigfrid 1351— 52 (sidan i Oslo); Gyrd Aslesson (før i Oslo) 1354—55; Botolv Asbjørnsson 1355—80; Hallgeir Osmundsson 1381; Olav 1381—98; Håkon Ivarsson 1400—26; Audun Eivindsson 1427— 45; Gunnar Eriksson 1446—53; Sigurd Bjørnsson 1454—63; Alv Thorgardsson 1464—78; Eiliv Jonsson 1481—1512; Hoskold Hoskoldsson 1513 —837. — Jon Guttormsson 1541—57; Jens Gregerssøn Riber 1558—71; Jørgen Erikssøn 1571— 1604; Lauritz Claussøn Skabo (Scavenius) 1605 —26; Thomas Cortssøn Wegner 1627—54; Marcus Christenssøn Humble 1655—61; Christian Madssøn Tausan 1661—80; Jacob Jenssøn Jersin 1681— (1682—1924, sjå Agder bispedøme); Jacob Christian Petersen 1925—40; Gabriel Skagestad 1940—49; Karl Marthinussen 1949—. Litt.: H. Arentz, Beskrivelse over Stavanger amt i Norge 1 (Khvn 1779); B. Strøm, Topografiskstatistisk beskrivelse over Stavanger amt (Norges iand og folk 11, Kristiania 1888); O. Kolsrud, Stavanger bispestol (i Norvegia Sacra 1922); J. Petersen o. fl. i Stavanger 1125—1425—1925, utg. av Stavanger kommune (Stavanger 1925). /.Kv. STEDFORTRÆDENDE LIDELSE, se Försoning. STIFT. I de nordiska länderna betecknar ordet s. (av fornsv. sticht, inrättning, stiftelse) en biskops förvaltningsområde. I fornkyrkan kallades detta område både i öst och väst länge »paroikia» (omgivning eller grannskap, av grek. aporia, lat. paroechia), medan ordet »dieces» (administration, av grek. Dwing, lat. dioecesis, som under Diocletianus (284—305) blev benämningen på ett förvaltningsområde, som omfattade ett antal av det romerska rikets provinser) i orienten och senare (700-talet) även i västern betecknade en större kyrklig enhet, svarande mot den statliga provinsen (lat. provincia). På kyrkomötet i Konstantinopel 381 reserverades också namnet dieces för patriarkens område. I den afrikanska kyrkan användes dock redan i slutet av 8300-talet dieces som benämning på ett s., men först under 1200-talet slog denna term helt igenom i Västerlandet. 676