Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Åttonde häftet - Arne Garborg 1851—1921. Av Olav Midttun
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Olav M idt tun
av den norske grunnen. Det er ei saar
klage mot det norske bondefolket som
so lite skyna paa desse mennene og
deira evnor og arbeid, og eit endaa
tyngre klagemaal mot »aandssamfundet»,
»intelligensen» for den medferd og den
vanvyrdnad dei gav desse folki, og det
motstand dei ytte, so lite langsynt som
det var. Og me möter slike trauste
karar som kapelan Hirsch, Jens Rud og
Meyer som seigt heldt fast ved sine
idear og prövde setja dei i verk.
Det vart eit stort kunstnarisk
gje-nombrot for Garborg med
Bondestu-dentar. Baade det samfundsbiletet han
gav og dei gjenomförde
karakterskild-ringane hans, var like framifraa. Det
er eit av dei viktigaste og verdfullaste
tidsdokument som finst i heile den norske
bokheimen.
Men det som meir og meir tok
tan-kane innum dei litterære krinsane i Norig
i 1880-aari, var sedskapsspursmaali. Dei
fann mykje som var raatt og rote under
den fine offentlege yta. Nett for
ungdomen var det so viktigt aa faa reinsa
ut og greidt upp her, so ein kunde faa
friare samfundshöve. Den offentlege
hyklarskapen skulde nækjast, og
dikta-rane gjekk i gang med aalvor og
intensitet. Garborg var med millom dei
mest ihuga, baade i smaastykke og i
»Mannfolk» og »Hjaa ho mor». Kor
hardt uvëret vart, kann ein skyna av at
vinstreriksstyret let politiet kverrsetja
»Fra Kristiania-bohèmen» av Hans Jæger
og »Albertine» av Christian Krohg.
Garborg hadde vona dei vilde gjera det
same med »Mannfolk», men det torde
dei ikkje. I staden miste han
statsrevisorposten sin. Garborg freistar i bökene
sine aa koma spursmaali heilt inn paa
livet, finna ned til grunnaarsakene til at
so mång ein ungdom lid tap og tjon i
kjærleiks- og seksuallivet, som nett skulde
vera det finaste, varaste hjaa menneski.
Og han finn ei mislukka uppseding og
urettvise samfundshöve, der ungdomen
ikkje fær raad til aa gifta seg, eller um
dei gjer det, vert det so tidt berre med
tanke paa forsyting. Det er tunge slag
han slær mot samfundsmurane, baade
med aalvor og skjemt, haad og spott
og skjerande ironi.
Garborg vart den fyrste stridsmannen
for ungdomen jamsides Björnson, serleg
for den aandsvakne gruvlande
ungdomen. Hans frigjeringsstrid fraa dogme
og autoritetstru var deira eigen strid,
det var som ei uppvakning og
upp-kveikjing aa lesa han. Det vart ei
utfriing fraa gamle fordomar, og det sette
nye tankar i sving og löyste seg ut i
aktiv arbeidsvilje. Ein maatte freista
byggja livet og samfundet etter dei
ævelege naturlovene og ikkje tulla med
alle slag nedervde meiningar og
institu-sjonar. Mykje av ordskiftet daa verkar
no gamalvore og avlagt, vel mest av di
so mangt av det dei stridde mot, no er
brigda, nett ved deira strid og motstand.
Likevel synte det seg snart at det
var ikkje so endefram aa faa alt greidt.
Uppsedingi kunde gjera mykje, men ikkje
alt. Betre samfundsvilkaar vilde hjelpa
noko, men det vart fulla vanskar daa
med. Det politiske gjenombrotet i 1884
gjorde god mun paa månge umraade,
men fyllte ikkje naame nær vonene. For
Garborg kom ogso andre ting til som
skapte ei vending hjaa han. Han kom
til aa reisa i utlandet, til Paris, fekk
Traust—orubblig. Framifraa—utmärkt. Krins—krets. Sedskapsspursmaali—sedlighetsfrå
gån. Samfundshöve—samhällsförhållanden. Nækjast—blottas.
Vinstreriksstyret—vänsterregeringen. Kversetja—beslagtaga. I staden—i stället. Tjon—ödeläggelse.
Uppseding—uppfostran. Haad—hån. Uppkveikjing—uppmuntran. Tulla-tumla. Brigda—förändra. Mun—insats.
Naame nær—på långt när. Von—förhoppning.
424
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
