Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Tolfte häftet - Kristofer Uppdal. Av Olav Dalgard
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Olav Dalgard
staar i nær kontakt med den indre
nasjonale mogningsprosessen i folket.
Ser ein nærmare paa desse heimegrodde
röter, maa ein stanse ved eitt namn, Hans E.
Kinck. I han har, som för i Snorre og
Wergeland, atter sogumannen og diktaren staatt
fram i sameining. Han har ikkje berre sökt
ei ny nasjonal vurdering, og drege fram nye
typer og problem, han har ogso sökt aa skape
ein ny estetikk for dei nye motiv. Med
sin skarpe kritiske intelligens, sin skapande,
rike fantasi, og sin vanvyrdnad for
»skön-aanderi» og godtfolks litterære snakk, har
han gjenom ein mannsalder, i beisk strid
med fordom og vanebunden uforstand,
bröytt seg fram til ein förarplass av aller
högste rang i norsk aandsliv. — Vändt
vil ein finne ein yngre norsk författar no
som ikkje staar i skuld til han.
Av dei yngre er det ingen som ber so
tydelege merke paa innverknad fraa Kinck,
som Kristofer Uppdal. Ingen har heller sagt
fraa so tydeleg um sin eldhug for Kinck
som han. »Eg set Kinck over vaare störste
norske», har han eingong sagt. »Etter vaar
gamalnorske skaldetid har ingen hyst so
norsk ei sjel som han. Det er ein loden
norsk vaar i sjelebileta hans, den lodne
vaar er mest framand i litteraturen elles.
Ein merkar ein ånge av han hjaa Peter
Dass og Wergeland. Men fyrst i Kinck er
den store norske vaar, naturkreftene sin
brusande vaar».
I desse orda syner Uppdal sjölv sitt
and-lit. Han er just »naturkreftene sin brusande
vaar» i norsk dikting no.
II.
Ein höyrer jamt Kristofer Uppdal
namn-kjend som »den norske proletardiktaren».
Denne tittelen fortener han berre med stort
atterhald. Det er ikkje proletaren som
avgrensa og ferdig type han har til motiv, det er i
mykje större mun bonden. Den parten av
bonden som blir driven burt fraa jorda,
og ut paa leiting etter nye livs- og
samfundsformer, ei slekt paa vandring, og ei slekt
i skaping og verting.
Uppdal hadde dei beste fyresetnader
til aa syne fram just denne bolken av
bondens utviklingshistorie. Han har sjölv
upplevt ho. 13 av sine ungdomsaar har
han lagt att ved gruvor, jarnvegsanlegg og
som rallar paa »loffen». Dei fyrste dikta
og forteljingane hans vart til der. Um
nettene naar kameratane sov, eller i
arbeidet naar »basen» komandera fem
minuttars kvil.
Sin biografi og si utviklingssoge fraa
barn til vaksen har han gjeve eit riss av
i si fyrste forteljing, »Ved Akerselva», som
han seinare har arbeidt um til ein större
roman i »Vandringa». Her skildrar han
uppvakninga i dei fyrste barneaara paa
heimegarden i Inntröndelag. Farens tunge,
vonlause strid med uaar og ulukkor i ei
ökonomisk krisetid. Tvangsauksjonen,
ut-flytjinga til byen, strevet med aa finne
seg til rette i dei nye livstilhöva. So soga
um mora, som bukkar under i striden.
Upplöysinga av heimen, dei fyrste
livs-röynslor paa gata; styvmora, som fullendar
lausrivinga med aa sende guten i
gjætle-teneste. Hans mogning her, som undergjeven
og nedpaa-set av alle, skorten paa ettersyn
og medkjensle, som tidleg el fram trassen
og hardhugen, og tilslutt driv han til
upp-reist og röming. Vidare livet ute ved
ann-legga, det harde likamlege slit, som staalset
musklane, herder viljen, og eggjar sansane
til grov og styrelaus njoting. Boka endar
med at Kal Olstad kjem inn til storbyen
for aa »sjaa paa livet». Han lever der
ihop med lurv og rak, fektar seg til
leve-maaten som best han kan, og tek ein
tvikamp for aa berge nattlogiet sitt under
ein bååt nede paa bryggja. — Daa er
proletariseringa fullenda. Han kjenner det
sjölv som ei ny uppvakning, ei utlöysing
og lausriving fraa alt og alle som bind han
til jorda og samfundet. Han öygnar berre
villskap, likesæle og kaos, og han döyper
seg sjölv med rallarnamnet, »Öllkalle».
Som roman staar ikkje »Vandringa» paa
högd med det beste Uppdal har gjort. Ho
vantar i stor mun den byrge reisning, og
den poetiske patos, som er Uppdals styrke
som romanforfattar. Men som realistisk
miljöskildring, og som bakgrunn for Upp-
Fordom — fördom. Loden — fjunig. Fratnand — främmande. Ånge — fläkt. Bolk — period.
Vonlaus — hopplös. Livstillhöve — levnadsförhållanden. Livsröynslor — livserfarenheter. Gjætleteneste — tjänst
som vallpojke. Skort paa — brist på. Trass — trots. Annlegg—nybygge. L.urv og rak — vagabond.
Likesæle — liknöjdhet. Vanta — sakna. Byrg — stolt.
6SO
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
