Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Tolfte häftet - Kristofer Uppdal. Av Olav Dalgard
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kristofer Upp dal
herrestol, det andre eit tornande trugsmaal,
ein knyttneve mot gud og satan,
konstnar-leg set hans ypparste dikt:
Mi mor, den isblaa breden, kalva meg ei natt
i stjerneskin under polarhimlens frosne blaa,
eg vart ei klote, eit isberg ruveleg aa sjaa!
Vart född i barnerider, hardare enn dödens strid.
Breden skreik og slepte meg, og havet svara med
skratt.
Var rådt som jordkula klovna i den ilskerid.
Eg lyfte meg i undring, mi mor ha’ kalva meg,
eg var eit isberg, og stirde sör, min faders veg.
hans lodne kulderöyk strauk meg, tok meg med i
si natt.
I denne tindrande, patetiske stemning
fylgjer han isberget paa dess ferd mot sör.
Han ser kor det sigler avstad under
polarnatta, med panna mot frosthimlens eirgröne
kvelv, köyrande sin riseskrott ned mot
svartdjup og svabergbotnar. Paa vegen
fröyser det til seg mindre og veikåre brör,
og veks seg breidare og högare, til det
kantar og flyt upp att med rundare former,
og med sterkare atterskin fraa
moreldkvel-ven. Alltid ei sliping og ein vekst, ei
kanting og ei fornying. Naar det nærmar seg
i sitt ögjelege velde, skjelv alt som kjenner
dess natur og storleik. Malmtung og
skræ-meleg lyder dess röyst:
Hald dykk undan, naar de ser meg, isberget, glide
fram!
De er berre rusk, ura de enn trur de ror eit kjempe-
skrov.
Naar eg andar paa dykk, villar de burt dykk i mitt
gov.
Eg har retten. Ingen annan vilje bryt sund min.
Eg kjenner ikkje slikt som dygd eller skam.
Det finnst ikkje vondt eller godt, — berre straaleskin.
— Eg er eit slikt straaleskin. — Er eg vond eller
god?
Eg ber jordheimens fargesjel, eg sigler i mi ro
under himlens stjerneskin, over dyptene fram.
»Isberget» er eit storfelt bilete av geniets
skapingssoge. Dess löynde verting og
utvikling fraa slekt til slekt, og tid til tid.
Dess vesen og natur er aa ta til seg evnor
og krefter fraa kvar ny slekt det möter og
kryssast med, til det blir det er, og ferdig
til aa födast og stige fram. Med dette dikt
lyfter slekts- og evolusjonstanken seg til
den leidande og berande idé i Uppdals
dikting. Aa gje den uttrykk i levande og
skapande hovdingtypar, blir fraa no av
grunnmotivet i hans store roman.
V.
Paa same tid som »Isberget» blir til,
fullförer han eit nytt bind i romansyklusen,
»Stigeren» (1919). Med denne tek han eit
steg attende i tida, og syner rallaren i
fyrste fase av si verting. I livsförsel og
kjensleliv er Arnfinn Landsem, stigeren ved
Lifjellgruva, heilt ut bonde. Skilnaden
mil-lom han og bygdefolket er berre den, at
stigeryrket og livet ved gruva set kreftene
og evnone hans under press, og tvingar dei
til handling og skaping i eit nytt miljö.
Stigeren er mannen med dei bundne
krefter, rasemennesket som faldar seg ut i
instinktlivets dökke labyrint. Med vill,
agelaus fysne kastar han seg inn i arbeidet
ved gruva, riv arbeidarane med seg,
hypnotiserar dei til skaping. Hans vilje er
flokkens vilje. Fyrst naar han ser sin eigen
ofselege rytme skjelve gjenom alle stullar
og sjakter er han fornögd. Daa fyrst
kjenner han den fulle livsspaning i kropp og
sjel, meininga med tilveret. I ei slik stund
renst det honom i hugen, at menneska her
inne i den myrke tunnelen er eit symbol
paa ætta sitt liv gjenom tidene. Det blir
til eit vilt. spel av dulde kjensler og
krefter for han, ein girug, satanisk dans:
»Dei edle metala i folkehugen rann
raud-glodande ut or spelet. Og kvinneandlet
voks upp og fram i hopen, dei dansa i
eldskinet, og giren i anletsdraga lokka og
eggja. Avlheite augo piska ein og sa: -—
Bli den fremste: Gjer det du maa! Kliv
upp paa gullfjeldtinden i den högste styrke!
— Og eldmyrjeaugo kom nærar med
bran-dane: Og meg faar du! Eg er
bloddrope-trallen.» — Bloddropetrallen, han som
glör fram heidningen, urmennesket i folk,
er just rytmen aat stigeren. I den kjenner
han seg i pakt med den gamle, sterke tid,
daa det fanst berre tvo slags folk, herre
og hund. — Men samstundes som han kjem
til medvit um sin styrke, veks og ovhugen,
despoten fram i han. Han faar ein djevelsk
vanvyrdnad for alle desse armingar som
let seg underkue og hundse. Ein dag
Bai-nerider—barnsnöd. Rådt — just. Ilskerid — raseri-anfall. Riseskrott — jättekropp. Svaberg —
glatt fjällsida. Brör — bröder. Moreld — mareld. Gov — ånga. Fargesjel — färgsjäl. Skapingssoge —
tillkomsthistoria. JJökk — dunkel. Fysne — hänförelse. Ofseteg — våldsam. Stull — stolle. Gir— erotisk
drift. Avi — härd. Eldmyrjeaugo — eldmörjeögon. Bloddropetratt — bloddroppelåt. Qvhug — förmätenhet.
655
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
