Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Tolfte häftet - Kristofer Uppdal. Av Olav Dalgard
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Kristofer Upp dal
Törber lengtar i den fyrste tid dei gaar
»paa luffen» heim til broren og veninna,
Göllög. I eit brevskifte millom han og
broren, ser ein korleis lausrivinga fraa jorda
og miljöet ter seg i barnehugen. Det er
den same prosess vi upplever her som i
dei fyrre personane: kryssninga millom det
nye og gamle mennesketype. Kongen er
den nye type i ytste konsekvens. Han
er ferdig med krisen. Jordlengselen er stöypt
um i robust naturkjensle, og erotikken har
ei möy i »den lystiga staden» brent or
han. Han lever som den gamle viking, i
tru paa sin eigen »mått og megin».
Allstad er han kjend som kongen millom
ral-larane, og allstad vert han motteken med
age og vyrdnad. Möter han ein smaakonge
i ein eller annan avkroken som gjer
upp-reist, rustar han seg straks til kamp, og
sigrar. Han har sin skatt av rallarane, sin
mat og sin sprit, og han tek berre i
naud-höve ein jobb med arbeid. Og han er til
vederlag lovgjevar og domar for dei. Han
prentar inn at rallarane har sine lover og sitt
samfund, slik som bonden og dei
fast-buande har sitt. Bonden held slike
insti-tusjonar som prest og politi. Slikt treng
ikkje rallaren, den frie mann. Han er sin
eigen herre i eitt og alt.
Denne læra prentar han maalmedvete
inn i alle han möter, og fyrst og fremst i
Törber, sin arving og sitt kongsemne. Etter
den fyrste konflikt med politiet, förer han
Törber ut i naturen. Ei myrk natt kjem
dei til »Djevlestigen», ei smal skore i
fjellet, som förer over eit hengjebratt stup.
Um morgonen förer han Törber ut paa
stupet, og viser han kvar dei har gaatt i
myrkret: »Eg har stiltra meg fram so mång
ein djevlestig», seier han, »og ein gong
möter alle djevlestigen sin. — Næste gong
maa du kanskje fara djevlestigen din aaleine.
Nei, einsam er du aldri der. Du har redsla
kring deg, og larmen og dei kokande eimar
fraa alle avgrunnar. Nei einsam er du aldri
i einsemda.»
Ferda gaar vidare til storfjellet »Kongen».
Her paa sin byrge namnebror syner han
Törber landet, og skilnaden millom seg
og dei andre. Dei lever som rottone i sine
myrke holor, toler ikkje isgufsane som
stryk kring kongens hjelm. Det er månge
konger i landet, i rad og rekkje ris dei
upp i synsringen. »Men har du vore paa
hjelmen aat ein konge, so kjenner du alle
kongar. Ein faar ikkje vita eller sjaa meir.»
— I desse storfelde natursenor ris kongen
upp i overmenneskeleg högd for Törber,
han vert fraa denne dag av hans einaste
gud. Konstnarleg staar desse senor i nært
slektskap med »Isberget». Dei er skapte i
same stemning, i same intuisjon.
No er kongen ferdig med den positive
side av uppsedingsverket, og berre den
negative staar att: aa vaksinere Törber mot
rottesjukdomane. Han har merka at han
har byrja aa glytte etter gjentone som dei
möter, og han grip straks til det mest
hardfengde middel. Ei natt fortel han
honom dei sleipnaste og raaaste sogor han
veit um kvinnor, og freistar dermed tyne
eros i si rot, i draumen. Midlet verkar
for ei tid, men kongen merkar snart at han
her strider med overmakt. Minnet um
Göllög, barndomsveninna, formaar kongen
aldri aa slette ut. Det hevjar seg i trass
mot ali röyndom, og reiser med kvart ein
mur millom dei, som kongen kjem i
skug-gen for. Og ei natt han taper i kortspel,
slaar braatt ovvyrdnaden hjaa Törber um i
vanvyrdnad og hat: »Du er sjölve
djevelen», kveser han mot honom. Og kongen
som kjenner at striden er tapt svarar
kynisk: »Du töyser gut! — Takke gud, du,
at det er djevlar til! Elles hadde vi inga
aning om gud heller. For vi trong han
ikkje daa.» — So gaar dei stolte og sakte
kvar til sin kant, kongen for aa finne seg
eit nytt kongsemne, og Törber for aa finne
seg sjölv. Han vil attende til samfundet
og bli menneske som dei andre, og han
tek beinaste vegen inn i heren. Som eit
nummer i kollonnone helsar han kongen
for siste gong.
VI.
I næste bok »Domkyrkjebyggjaren»
(1921) möter vi Törber som tillitsmann
i arbeidarsamskipnaden Reaksjonen mot
Kongens krasse individualisme har drive
han inn i praktisk samfundsbyggjande strev.
Og i skarp kontrast til kongen er her stillt
den spaklyndte organisasjonsmann. Öllöv
i>Mått og megin» — kraft og styrke. Age •—• respekt. Uppreist — uppror. JVaudhöve — nödfall.
Stiltra — stulta. Isgufs — ispust. Uppsedingsverk — uppfostrarevärv. Hardfengd — våldsam. Sleipe?i —
slipprig. Tyne — kväva. Töyse — prata smörja. Spaklyndt — fridsam.
42—Ord och Bild, S4:e årg. ßry
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
