Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
VARNAIIEIT GUÐBRANDS BISKUPS. 419
Ukirkjureigu allar, skulu vera undir biskups forræði, enþær, sem
leik-menn eigu hálfar eðr meir, skulu leikmenn halda með þvílíkum
kennimanna skyldum, sem sá heíir fyrir skilt er gaf, en lúka af
ekki framar". Að vísu komu margar kirkjur eðr staðir undir
biskups forráð eptir þessari sáttargjörð, og það eigi síðr í Hóla
biskupsdæmi, þvi Jörundr biskup var uslægr sem refr", eins og
Kafn Oddsson sagði, og seig á þótt hann færi hægra. Nú urðu
þá kirkjur tvennskonar, aðrar þær, er biskupar fengu öll umráð
yfir, þau er kirkjudrottnar áðr iiöfðu, þær köllum vér staðakirkjur,
en hinar kölium vér bændakirkjur, er kirkjudrottnar héldu eptir.
Það mætti nú virðast auðsætt, að kirkjudrottnar þeir, er héldu
kirkj-um sínum, hefði og haldið öllum þeim réttindum, er kirknaforráðum
fylgdu; en þó er þetta engan veginn svo. Engin dæmi finnast þess,
að kirkjudrottnar hafi á síðari tímum neytt þess réttar síns, að láta
læra prest til kirkju sinnar, heldr er svo að sjá, sem biskupar
og þó einkum höfuðsmenn’ hafi veitt brauðin, ef konúngr gjörði
það eigi sjáifr1. Eigi vitum vér heldr, hvenær það heíir orðið,
að prestar tóku preststíund til sin, er kirkjudrottnar áttu að
hafa að lögum2. En nú, er siðabótin varð, þá gjörðist nálega
svo mikil ekla á lærðum klerkum, sem var í fyrstu kristni á
landi voru, því margir lögðu niðr prestsþjónustu, þeir er höfðu,
en úngir menn voru eigi til; hafa þvi fiest bænahús og sönghús
og jafnvel kirkjur staðið þjónustulausar um tíma. Óþokki manna
á hinum nvja sið og á öllum þeim, er hann fiuttu, ollu þvi, að
færri lœrðu til prests, en annars mundi, og svo í annan stað
þurftu prestar nú að liafa meiri tekjur en áðr, þar sem þeir tóku
að kvongast. Úr þessum vanda urðu biskupar að ráða, og því
reyndu þeir með öllu móti að bæta kjör þeirra, er áðr höfðu
verið harla bágbórin. pessa vegna var stúngið upp á að leggja
prestum af tekjum kirknanna, þar sem þær máttu nokkurs án
vera; þessa vegna var stúngið upp á, að leggja niðr sönghús og
bænliús og allar þær kirkjur aðrar, er eigi voru nægilegar presti
kapítuli var eigi lögtekinn, er hljóðar um biskups forræði á kirkjum
og fjám þeirra.
’) Sjá Kóngsbr. 4. marz 1595 og’ 6. maí 1(317. Lagas. ísl. I., 131—133;
L, 178—179.
2) Á öndverðri fjórtándu öld haf’a þó kirkjudrottnar enn haldið
tíundun-ura, þótt eigi væri átölulaust af biskups hálfu, er vottar bréf
Norð-lendinga til Hákonar konúngs háleggs (F. Hist. eecl. II., 166—168).
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
