Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
SKÝRSLUR DM SKAPTÁRG OSIN.
57
jarðir, sem ei halda nú eptir helming af því, sem fylgt hefur
þeim til forna. Yfir höfuð að segja veit jeg enga jörð, sem
ei hafi af vatni, eldi og vötnum tapað af sínum landsnytjum,
er hafði áður fylgt, nema ef frá takast fáein lítilfjörleg býli..
Af framandi hef jeg heyrt sagt, að ei fyndust, hversu
dýrar hjer væri jarðir, sjerdeilis kóngseignin, en um
kirkju-og bóndaeign varð ekki mótmælt, því kirkjumáldaga bækurnar
sýndu hana svo útþrykkilega, mátti það vera meira af
yfir-hylmingu en fávizku til að trekkja jarðargjöld upp, fram yfir
venju annarstaðar i landinu eptir jarðanna dýrleika, nema
hvar elti eptir af papiskri kúgun í einstökum stöðum. En
hjer er þó til ein jarðabók, samantekin af tveimur
sýslumönn-um 1697, sem sýna hverrar einnar jarðar dýrleika,
saman-borinn við máldagabókina af 1343, og hversu klaústurhaldarar
hafa sjálfir vitað lögleysuna á klaustrunum, sýna þeirra
undir-rjettingar, sem þeir hafa eina tíð eptir aðra gefið frá sjer til
háyfirvalda landsins ásamt þeirra byggingarbrjef, þegar þeir
hafa ei sjálfir á klaustrunum búið, þá hefur jafnan landskuldin.
verið eptir hundraðatali, helmingi eða jafnvel tveim pörtum
minni, en annarstaðar. Hvað vorir forfeður hafa haft fyrir
sjer að setja dýrleika og gjald á jarðir, hef jeg ekki sjeór
nema hvað ráða má af jarðakúgildaskriíum þeim, sem undir
hendi hef, og eignuð eru tveimur grundlærðum mönnum á
vorri tíð, Bjarna Halldórssyni, sýslumanni, og biskupi Dr. Finni
Jónssyni. Og sá, sem er rjettvís, ígrundar þann grundvöll hjer
í Skaptafellssýslu, mun auðveldlega sjá, að rjettreiknað
kýr-fóður af nytgæfu heyi, fiskiafli við sjó í Mýrdalnum, skógar,
trjáreki og sumtakstekja, og silungsveiðar hafa hjer í 2
þing-lögum milli sanda verið þeim höfuðregla til
landskuldar-gjaldsins, svo sem Wilkins og Gísla máldagar sýna, en ei
útigangsskepna fjöldi (sem menn verða að tefla með upp á
líf og dauða vegna heyskortarins), eins og sjá má af öllum
fóvetaskrifum þar að lútandi, hvern grundvöll, sem hann hefur
fyrir sjer i þeim setningi. Kæmi sú tíð að nokkur fyndizt
sá, sem fengi að taka eða tæki sjer til eptirsjónar það hjer
er skrifað um fornar reglur og lands ásigkomulag, og laðaði
svo þar eptir landskuldir, þá kæmist allt i samstemmu
við-lögleigu annarstaðar í landinu; þá mundu ekki leiguliðar vera
svo bersnauðir undir eldköstin, sem hjer eru væntanleg optast
á 30 ára fresti, eins og þeir voru nú og hlutu þess vegna að
verða sjálfum landsins föður að einni þungri byrði.
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
