Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Sidor ...
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
506
bæjanöfn á íslandi. 414
Breytíngin á Vötn í »Vetnir« er alleinkennileg, en
skilj-anleg eftir mörgu öðru; eílaust er «Vetnir« karlkynsorð. —
Ölfossvatn (Ölfus-, Ölves-) er eiginlega hið upphaflega nafn
á ÍMngvallavatni (bærinn stendur sunnan við vatnið). Nafnið
er torskýrt. Hin síðasta skýríng (að Ölfos sje til orðið,
af-bakað, úr »Alfsós«) er efalaust með öllu röng. Jeg vil setja
hjer yfirlit yfir það, hvernig fyrri liðurinn er ritaður í
forn-bókum og skjölum. Olfoss (p, -vatn), Ari; í Landn.
handrit-um: Olfus-, Olvus- (á; Hb); Aulbus-, Olfus, Aulvis- (á; Stb);
Olfus- (vatn; Hb, Stb), Aulvus- (vatn Stb); Aulfos ritar Flat.
(Isl. ann.) Ölh<svatn, sst. (I 442), Aulfus, Sturlunga 3 (I 502.
558), Isl. ann. (s. 213. 228), Oluos, Egilss. (282. 283), DI VI
589, VII 569, aulvös, DI VII 568, olfaus-, Flat. (Isl. ann. s.
399), olfus- DI IV 55, I 319, j avlfvsse DI III 597; Isl. ann.
154; olfes- DI IV 97, III 395 (um 1660), IV 92, VII 583. 622.
623, j Aulfuesi, DI IV 97, Aulvers- (vatn), DI IV 94, VII 47;
Ölfusingar er ritað svo í Njálu 607. 746: Ölfvs-, avl’fus-,
aulvus-, aulvaus-, avlves-, aulvis-, og með hljóðvarpi: Aulbys-,
avlfys-. Þetta eru helstu rithættirnir og eru þeir að mörgu
fróðlegir. Elsta myndm er Olfoss-, þ. e. Öl-foss, um það getur
enginn vafi verið; að f er upphaflegt (og ekki v) sýnir
rit-hátturinn með 6; hins vegar gat eða jafnvel hlaut/ad verða
v, svo hefur o \ foss vegna áhersluveiklunar á þessum
(síð-ara) orðlið veikst i u og þetta u aftur í e, sem er ýngst; að
svo er sýnir líka hljóðvarpið í »ÖIfysíngar«. Að o i ol- er
hljóðvarp af a sýna margir rithættir (ð, au) og hinn
núver-andi framburður. Öl-foss er orðsins upphaflega mynd og
síð-ari liðurinn er eflaust orðið foss, og nafnið liklega dregið af
fossi eða fossum í ánni og er nóg af þeim (í »Sogi«, er nú
heitir svo, en áður hefur víst heitið »ÖIfossá«), en »öl« hygg
jeg sje s. s. alstofninn í allur; hljóðvarpinu veldur o í
foss; það er líkt og i orðum sem Söxolfr, FöstoJfr, Örnolfr;
svo hefur og Noreen skýrt fyrri liðinn (i sinni málfræði 3. útg.
§ 76, en skýrir siðari liðinn ekki rjett að minni ætlan, foss
= fúss). Ölfossvatn er eig. stytt úr »Ölfoss[ár]vatn«. Svo
færðist nafnið yfir á hjeraðið og varð úr því Ölfoss — Ölfos
(með einu s). og svo Ölfus, og varð hvorugkyns, af þvi að
upphaf orðsins var fallið í gleymsku. Þessi skýring á þessu
orði er eins hæg eða hægari en hin skýringin úr Alfsós.
Apavatn: mn. Api finst einkum i Danmörku, en fátitt í
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
