Full resolution (JPEG) - On this page / på denna sida - Femte häftet - Arne Garborg og Sverige. Av Rolv Thesen
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
Below is the raw OCR text
from the above scanned image.
Do you see an error? Proofread the page now!
Här nedan syns maskintolkade texten från faksimilbilden ovan.
Ser du något fel? Korrekturläs sidan nu!
This page has never been proofread. / Denna sida har aldrig korrekturlästs.
Arne Garborg og Sverige
Av Rolv T h e s e n
–-A ARNE GARBORG ein gong i sine
seinere år såg tilbake på livet sitt — på
vanskar han hadde mött, og villstigar han
hadde fari framom, då fann han at det som
alltid hadde vori berginga hans, det var den
sterke nasjonale interessa, som han hadde
hatt jämsides alle dei andre interessene. Det
nasjonale spörsmålet, striden hans for norsk
språk og kultur, for Noregs politiske og
öko-nomiske sjölvstende, var det som skapte
samanhengen både i hans liv og i hans
livs-vokster.
Han var bondegut frå Jæren, det arme
grå landet i vest, der havet bryt på mot ei
sju miler lang låg sandstrand, — det landet
med »lyngbrune Bakkar og bleike Myrar»
som han har skildra både i »Fred» og i
»Haugtussa».
Garborg gjekk ut frå det norske
bonde-samfunnet i ei tid då industrialismen tok til
å trengje seg inn i det. Berre ein skimt hadde
han i sine fyrste barndomsår fått av
»Gamle-tidi», av det gamle trygge bondesamfunnet
på Jæren. Han höyrde sjölv den nye tida
til, ei meir rotlaus og mindre harmonisk tid
enn den gamle, ei tid som skapte uro og
ut-lengt ■—• oppbrotstemning.
Den svenske diktaren som Garborg minner
mest om i sitt tilhöve til heimbygda og
bondesamfunnet, er Karlfeldt. — Som Garborg
hadde Karlfeldt opplevd ei ny tid som trengde
seg inn i hans fredelege heimbygd, og som
Garborg hadde han reist ut — dei vart begge
»bondestudentar». Og begge opplevde dei
og at farsgarden gjekk ut or ætta. Alt dette
sette spor i deira dikting.
Men for Garborg vart lausrivinga frå den
heimlege jord meir tragisk enn for Karlfeldt.
Garborg var eldste son, og faren hadde teki
det svært tungt då odelsguten reiste frå
ættegarden og vraka arven sin. — Ikkje
lenge etter sa faren friviljug farvel til livet.
Det var fleire grunnar til at det skjedde.
Men Garborg la det på seg som ei byrd —
ei byrd som han aldri greidde kaste av seg,
men bar med seg gjennom heile livet. Det
skapte ei skuldkjensle hos han som han
aldri vart kvitt.
Denne skuldkjensla er med og avgjer hans
livsgang; ho grip inn — ikkje berre i hans
tilhöve til den heimlege jord, men i hans
tilhöve til dei nasjonale spörsmål og heile
det norske folket, ja ho er med og formar
hans sosiale syn og interesse. For — som John
Landquist seier i sin sjelege analyse av
Fröding — skuldkjensla ligg ikkje langt frå
med-kjensla. Og den skuldkjensla som Garborg
bar i sitt hjarta, og som med åra vart meir
og meir medviten hos han, den har visseleg
gjort mykje til at han vart den smålåtne,
sjölvglöymande mannen som lite krävde for
sin eigen del, og at han vart den nasjonale
og sosiale diktaren. Böygd under si byrd,
stendig på vandring, gjekk han gjennom livet,
leitande etter alt som grodde og voks her i
landet, og ikkje minst etter alt som leicL.
Han var det vakne samvitet, —
ansvars-kjennaren, hjelparen og læraren. Han skreiv
ein gong nokre ord som aller best höver på
han sjölv:
Ja dette var vel Meiningi med Live mitt:
at 111 Röynd
skulde gjera meg til Lærar for andre
og til ein Vegvisar.
Det drygde elles ei tid för Garborg våga
å vedkjenne seg si skuld. I fyrste omgang
bygde han seg opp eit sjeleleg försvarsverk
mot skjuldkjensla. Han kom inn i eit
protesthove til heimbygda og det miljöet han hadde
gått ut ifrå, til bondekulturen, ja til heile
folket. Det var vonde år. Og det kosta
mykje sjelestrid å koma ut or den
negativismen som han hadde hamna i. Men det
positive draget var til sjuande og sist det sterkaste
i han. Han måtte ha noko å stri for og öfre
seg for. Han lengta etter ei »livsinteresse».
Den fann han i målrörsla. Og ut gjennom
1870-åra nærma han seg meir og meir heile
den demokratiske rörsla, slik at han i
1880-åra blir — jämsides Björnson, Sars, Sverdrup
— ein av dei viktigaste stridsmennene for
demokrati og nasjonalt sjölvstende, mot
byråkrati og kongemakt. Han hadde i denne
striden sjölvsagt ingenting mot det svenske
folket som folk. Men han var imot unionen
220
<< prev. page << föreg. sida << >> nästa sida >> next page >>
